Mirella_Freni

Mirella Freni as Susanna, Mimi, Adina, Amelia, Marguerite and Fedora

Le Nozze di Figaro Glyndebourne 1962

From 1960 on, all operas performed at Glyndebourne were recorded live. The more-than-valuable archive began to be polished off and transferred to CDs in 2008.

It was no coincidence that it was precisely Figaro’s Wedding that inaugurated the new series: after all, that opera gave the go-ahead to the new festival in 1934, which is now among the most prestigious in the whole world.

photo © Houston Rogers

Gabriel Bacquier does not immediately associate you with Almaviva, and the Contessa is not the role you think of in connection with Leyla Gencer, but they both sing beautifully, with a great sense of nuance. The rest of the cast is also fantastic, headed by Mirella Freni (Susanna), then still at the beginning of her career, and the very young Edith Mathis as the ideal soprano-Cherubino. (GFOCD 001-62))

Elisir d’Amore Glyndebourne 1962

Adina marked Mirella Freni’s international breakthrough. Understandable, when you hear how beautifully she gives shape to the role: charmingly and wittily she lets her beautiful lyrical young girl soprano blossom and her height is radiant.

Luigi Alva’s velvety timbre and perfect coloratura technique made him a Mozart and Rossini tenor who was much in demand at the time, and Donizetti also fits him like a glove. His ‘Una furtiva lagrima’ may sound slightly less sweet-voiced than Tagliavini’s or Schipa’s, but his interpretation of the character of Nemorino is formidable.

Sesto Bruscantini is easily one of the best Dulcamaras in history and Enzo Sordello a very masculine Belcore.

La Bohème

MET 1965

Mirella Freni made her debut as Mimì at the Metropolitan Opera in September 1965. Her Rodolfo was another debutant: the (how unfair!) nowadays almost completely forgotten Italian tenor Gianni Raimondi. For me, he is preferable to Pavarotti. I find his voice more pleasant and elegant. And he could act!

Freni’s and Raimondi’s renditions were captured on a wonderful film, directed by Franco Zeffirelli and conducted by Herbert von Karajan. An absolute must (DG 0476709).

“O Soave Fanciulla” with Freni and Raimondi:

MET 1973

Many opera lovers will probably agree on one thing: one of the best Bohèmes ever is the 1973 version recorded by Decca under von Karajan. With Mirella Freni and Luciano Pavarotti.

Rodolfo has always been Pavarotti’s calling card. For years he was considered the best interpreter of the role – his fantastic legato, the smoothness and naturalness with whih he sang the high notes are truly exemplary. Incidentally, as befitted a typical Italian tenor of the time, he sang the end of “O soave fanciulla” at the same height as the soprano. Not prescribed, but it was tradition!

Freni was undoubtedly one of the most beautiful Mimi’s in history. Tender and fragile, with her heartbreaking pianissimi and legato arches she managed to move even the greatest cynics to tears.

Von Karajan conducted theatrical and passionate way, with ample attention to the sonic beauty of the score. As the Germans would say “das gab’s nur einmal.”

In 2008 we celebrated not only Puccini’s 150th birthday, but also von Karajan’s 100th. Moreover, it was 35 years since the famed conductor recorded La Bohème: a cause for celebration! And lo and behold – Decca has released the opera in a limited deluxe edition (Decca 4780254). On the bonus CD, Mirella Freni talks, among other things, about her relationship with von Karajan and about singing Puccini roles. It is really fascinating.

SIMON BOCCANEGRA 1977

In 1971, Claudio Abbado conducted a magisterial and now legendary performance of Boccanegra at La Scala. It was directed by Giorgio Strehler and the beautiful sets were designed by Ezio Frigerio. In 1976, the production was shown at the ROH in Covent Garden. Unfortunately, no official (there are ‘pirates’ in circulation) video of it was made, but the full cast did fortunately go into the studio, and thus the ultimate ‘Simone’ was recorded in 1977 (DG 4497522).

Abbado treats the score with such love and such reverence as if it were the greatest masterpiece of all time, and under his hands it really does transform into a masterpiece without parallel. Such tension, and with all those different nuances! It is so, so beautiful, it will make you cry.

The casting, too, is the best ever. Piero Cappuccilli (Simon) and Nicolai Ghiaurov (Fiesco) are evenly matched. Both in their enmity and reconciliation, they are deeply human and always convincing, and in their final duet at the end of the opera, their voices melt together in an almost supernatural symbiosis:

Before that, they had already gone through every range of feeling and mood, from grievous to hurtful, and from loving to hating. Just hear Cappuccilli’s long-held ‘Maria’ at the end of the duet with his supposedly dead and now found daughter (‘Figlia! A tal nome palpito’).

José van Dam is an exquisitely vile Paolo and Mirella Freni and Jose Carreras are an ideal love couple. The young Carreras had a voice that seems just about created for the role of Adorno: lyrical with a touch of anger, underlining Gabriele’s brashness. Freni is more than just a naive girl; even in her love for Adorno, she shows herself to be a flesh-and-blood woman

Gounod: Faust

Gounod’s Faust with Plácido Doming, Mirella Freni and Nicolai Ghiaurov was recorded in 1979 by EMI (now Warner) and it is easily one of the best recordings of the work. The orchestra of the Paris Opera is conducted by Georges Prêtre, one of the best conductors of French repertoire.

The cast is finger-licking gorgeous: Mirella Freni is a fragile and sensual Marguerite and Nicolai Ghiaurov a very impressive Méphistophélès. In the small role of Valentin we hear none other than Thomas Allen.

Fedora 1996

When she was sixty, Mirella Freni included Fedora in her repertoire and she gave a series of performances in Italy and Spain, finally coming to the Met in 1996. It became an enormous success. No wonder, because La Freni’s voice was extraordinary. I have never before seen her act with such intensity; it is a performance of the highest level.

Ainhoa Arteta is truly delightful as the flirtatious, spirited Olga; her performance provides the necessary comic note. As the Polish pianist, Boleslao Lazinski, the real piano virtuoso appears: Jean-Yves Thibaudet. Not only can he play the piano very well, but throughout his performance he convinces as a real primadonna, it is very entertaining to watch.
Domingo also portrays a perfect Loris: tormented and oh so charming!

The staging is conventional, with lavish, larger-than-life sets and real snow behind the stage-sized windows. It is just beautiful (DG 0732329).

—

La Bohème: few of my favorite recordings on DVD

Mirella Freni

Many opera lovers will probably agree on one thing: one of the best Bohèmes ever is the 1973 version recorded by Decca under von Karajan. With Mirella Freni and Luciano Pavarotti.

Rodolfo has always been Pavarotti’s calling card. For years he was considered the best interpreter of the role – his fantastic legato, the smoothness and naturalness with which he sang the high notes are truly exemplary. Incidentally, as befitted a typical Italian tenor of the time, he sang the end of “O soave fanciulla” at the same height as the soprano. Not prescribed, but it was tradition!

Freni was undoubtedly one of the most beautiful Mimi’s in history. Tender and fragile, with her heartbreaking pianissimi and legato arches she managed to move even the greatest cynics to tears.

Von Karajan conducted theatrical and passionate way, with ample attention to the sonic beauty of the score. As the Germans would say “das gab’s nur einmal.”

In 2008 we celebrated not only Puccini’s 150th birthday, but also von Karajan’s 100th. Moreover, it was 35 years since the famed conductor recorded La Bohème: a cause for celebration! And lo and behold – Decca has released the opera in a limited deluxe edition (Decca 4780254). On the bonus CD, Mirella Freni talks, among other things, about her relationship with von Karajan and about singing Puccini roles. It is really fascinating.

Arias and duet from the first act:

Mirella Freni made her debut as Mimì at the Metropolitan Opera in September 1965. Her Rodolfo was another debutant: the (how unfair!) nowadays almost completely forgotten Italian tenor Gianni Raimondi. For me, he is preferable to Pavarotti. I find his voice more pleasant and elegant. And he could act!
Freni’s and Raimondi’s renditions were captured on a wonderful film, directed by Franco Zeffirelli and conducted by Herbert von Karajan. An absolute must (DG 0476709).

“O Soave Fanciulla” with Freni and Raimondi:

Renata Scotto

History was made with La Bohème from the Met in 1977 (DG 0734025): it was the very first direct transmission from the New York opera house on TV. The production was in the hands of Pier Luigi Pizzi, who at that time was not yet obsessed with excessive ballets and the colour red.

Although I was never a big fan of Pavarotti, I cannot deny that he produces a fresh sound here and that his high notes stand like a house. Acting was never his cup of tea, but here he does the best he can.

It becomes really exciting when Mimì enters: in 1977, Renata Scotto was at her unprecedented peak. She spins the most beautiful pianissimi and her legato and mezza voce are so beautiful they make you want to cry. The rest of the cast is no more than adequate, but the young James Levine conducts as if his life depended on it!

Scotto sings ‘Si mi chiamano Mimì’:

Musetta was not really a role with which we associate Scotto. Neither did she herself, but she accepted the challenge with both hands. In the Zeffirelli Met production of 1982, she sang a Musetta to die for. Alongside the very moving José Carreras and Teresa Stratas, she was the undisputed star of this recording (DG 073 4539 9).

Scotto as Musetta:

Cristina Gallardo-Domâs

Sometimes I wonder how perverse it is when people pay a lot of money to go see, dressed in fur coats, the misery of freezing poor artists?

I myself took great pleasure in the sight of all those fur-wearing audiences on my way to a performance of La Bohème at La Scala in 2003 (Arthouse 107119). The then 40-year-old Zeffirelli production was altered a bit, but the beautiful, realistic sets and brilliant lighting remained the same. The snowflakes, the light radiating from the inn that warmly colors the white earth, the snowy bench and Mimi’s tear-stained face: there is something magical about it all and it is more like a movie than a performance in the theater. It cannot leave you unmoved, all the more so because all the protagonists are truly superb.

Cristina Gallardo-Domâs is a delicate, emotionally torn Mimì. Her lyrical soprano is a bit reminiscent of Freni. Malcero Ãlvarez convinces with a (then still) beautifully lyrically sung Rodolfo and Hei-Kyung Hong, clearly inspired by Scotto, portrays a kitschy Musetta. Bruno Bartolletti conducts lively, without shying away from sentiment.

Below, ‘O soave Fanciulla’ with Gallardo-Domâs and Ãlvarez

Gallardo-Domâs was also present in Zurich two years later. With this very realistically staged Bohème, Philippe Sireuil made a thunderous debut at the Zürich Opera House (EMI 3774529). Don’t expect Zeffirelli-like scenes with snowflakes drifting down, however.

Sireuil’s conception is very “down to earth” and as such more veristically faithful than any other production known to me. With great love of detail, he draws the lives of the foursome of artist friends: their attic is tiny and stuffy, and their struggle to better themselves is life-like. The costumes (second-hand clothing from thrift stores) is contemporary, yet timeless at the same time.

Whatever Mimì is suffering from (it is surely not tuberculosis – the director doesn’t even allow her to cough) doesn’t really matter, although it seems to be drug related. Like a sick bird (how much she resembles Edith Piaf!) she slowly slides into the abyss, and her death forces the others to really think, for the first time. The third act, set at a gloomy train station, is particularly strong and painfully poignant.

The entire cast, headed by a movingly beautiful Marcello Giordani and a very virile Michael Volle (Marcello) in addition to the heartbreaking Gallardo-Domâs, is also outstanding. The much lamented László Polgár sings Colline. Believe me: this La Bohème is really not to be missed.

Below, Marcello Giordani and Michael Volle in ‘Marcello finalmente:

Cheryl Barker

Back in time a little, to Sydney, Australia, 1993. For the first time I saw the production on TV (yes, kids: once upon a time there were the days when an opera was simply broadcast live from an opera house on TV!) and not soon will I forget that night. I didn’t know any of the singers; it was the name of the director (Baz Luhrmann) that drew my attention to the production.

The singers were mostly young – a plus, since the opera is about young people in love. They could sing, too, and with their looks of real movie stars, they could have been on the movie screen. Strange really, that, apart from Cheryl Barker (Mimì), no one had a great career. That Luhrmann was obsessed with opera is also confirmed by the film buffs: his Moulin Rouge is a direct look alike , including the red-lit “L’amour” on the rooftop. (Arthaus Musik 100 954)

Scene from the production:

Ileana Cotrubas

But, hand on heart, if I had to go through life with only one recording of La Bohème … I would choose John Copley’s 43-year-old production made for the Royal Opera House.

My “desert island recording” was captured on DVD in 1983 by NVC Arts (Warner 4509 99222-2) and – no matter how many times I watch it, I never get tired of it. And still, after all those years, it always makes me cry. Some things never age.

Neither does the cast : Ileana Cotrubas as my beloved Mimì, the irresistible young Neil Shicoff as Rodolfo and Thomas Allen as a very erotic Marcello.

Umberto Giordano and his Fedora

How many opera lovers know Umberto Giordano and his operas? Many know Andrea Chénier (for me one of the best and most beautiful operas ever), but that’s it. Unless you are a fan of verism, in which case there is a good chance that you have heard of Fedora. And if you do go to opera houses in countries other than the Netherlands, you may even have seen the opera. Otherwise, you are left with nothing but the CD and DVD recordings.

Admittedly, Fedora does not reach the level of Andrea Chénier, which is mainly due to the libretto. The first act has a hard time getting started and the third is a bit drab. But the music! It is so incredibly beautiful!

The play on which Arturo Colautti’s libretto is based comes from the pen of Victorien Sardou and, just like Tosca, it was written for the greatest tragédienne of the time, Sarah Bernardt. The opera therefore offers an amazing opportunity for the best singing actresses. Magda Olivero, for instance, is without doubt one of the greatest performers of the role.

Below Magda Olivero, Doro Antonioli and Aldo Protti in the third act of Fedora, recorded in the Concertgebouw in Amsterdam 1967:

And with Mario del Monaco in Monte Carlo 1969:

No wonder then that in 1970, when there was serious talk of a comeback for Maria Callas, she was proposed to sing Fedora with Domingo as Loris. Unfortunately, nothing came of it: Callas did want to return, but only as a Norma or a Violetta.

When she was sixty, Mirella Freni included Fedora in her repertoire and she gave a series of performances in Italy and Spain, finally coming to the Met in 1996. It became an enormous success. No wonder, because La Freni’s voice was extraordinary. I have never before seen her act with such intensity; it is a performance of the highest level.

Domingo also portrays a perfect Loris: tormented and oh so charming!

Ainhoa Arteta is truly delightful as the flirtatious, spirited Olga; her performance provides the necessary comic note. As the Polish pianist, Boleslao Lazinski, the real piano virtuoso appears: Jean-Yves Thibaudet. Not only can he play the piano very well, but throughout his performance he convinces as a real primadonna, it is very entertaining to watch.

The staging is conventional, with lavish, larger-than-life sets and real snow behind the stage-sized windows. It is just beautiful (DG 0732329).

In 2008, DG (4778367) recorded the opera on CD. Alberto Veronesi is a fine, lyrical conductor. He is less dramatic than his colleagues, so that the opera loses something of its ‘verism’.

Domingo is now an aging Loris, but he still sings with passion and in the third act he is simply irresistible. Angela Gheorghiu is a fine, slightly understated, Fedora and Nino Machaidze is a truly fantastic Olga.

Some words about Domingo and Otello:

There is no doubt in my mind that Plàcido Domingo is the greatest interpreter of Otello, especially in the last 30 years of the twentieth century. Not only as a singer, but also as an actor Domingo knows how to adapt to his partners in a really brilliant way, thus his interpretation always fascinates and it is never the same twice. Sir Laurence Olivier, one of the greatest British actors, once said: ‘Domingo plays Othello as well as I do, and he has that voice!’

Domingo’s fascination with Otello started early on. In 1960 he made his debut in this opera, but as Cassio. In 1962 – it was also the last time he sang the role – he sang opposite Mario del Monaco’s Otello. In his memoirs he writes that he already knew then that Otello was going to be his ‘dream role’.

He sang his very first ‘Moor from Venice’ in Hamburg, on 28 September, 1975. He himself says it is one of the most important dates in his career. Desdemona was sung by the very young Katia Ricciarelli and the opera was conducted by James Levine. The complete production is now available on You Tube:

A year later the opera was performed at the Milanese Scala. It was the first collaboration between Domingo and Carlos Kleiber (outside of studio production). Mirella Freni sang Desdemona and Piero Cappuccilli Jago. It was broadcast live on Italian TV.
A little fragment:||

There is a sound recording also. It has been released on various pirate labels and can also be found on Spotify. It is actually mandatory for lovers of the opera, despite the poor quality of the sound and the abcense of a few bars from the third act (something happened in the audience).

Another fantastic live Otello comes from London, recorded on 19 February 1978. Again with Carlos Kleiber, but Desdemona was sung by Margaret Price and Silvano Carroli was Jago. Very exciting.

Of all his studio recordings of Otello, the one from – once RCA now Sony- released in 1978, is the one I hold most dear. Desdemona was sung by Renata Scotto and she gave the role an extra dimension. She was not only innocent, but also audibly angry, sad and scared. Sherrill Milnes was a devilish Jago and the whole was led by James Levine.

Opus Arte (OA R3102) has released an old-fashioned, beautiful performance from Covent Garden (director Elijah Moshinsky). It was recorded in October 1992. With her beautiful lyrical soprano, Kiri Te Kanawa is a dream of a Desdemona. Her passivity fits the role well, especially as it is also very much within the director’s concept. Sergei Leiferkus (Jago) is not really idiomatic in Italian, but he sings and acts well and the orchestra, under the firm leadership of Georg Solti, plays the stars from the sky.

The same production was given at the Metropolitan Opera in New York in 1996 and recorded by Deutsche Grammophon (0730929). It was a milestone in opera history, because Renée Fleming made her unparalleled debut in the role of Desdemona.

She really made my heart contract with sorrow and emotion. Her ‘Willow Song’ with the strongly accentuated repetitions of ‘cantiamo’, her angelic ‘Ave Maria’, her oh-so-human played despair, disbelief and sorrow – no one could remain unmoved.

The lyrical tenor Richard Croft was also visually well cast as Cassio, and the whole production was under the thrilling leadership of maestro Levine.

Here is an excerpt:

Umberto Giordano en zijn Fedora

Hoeveel operaliefhebbers kennen Umberto Giordano en zijn opera’s? Verder dan Andrea Chénier (voor mij één van de beste en mooiste opera’s ooit) komt men niet. Tenzij je een verisme-liefhebber bent want dan is de kans groot dat je ook van Fedora hebt gehoord. En als je wel eens in andere landen dan Nederland in operahuizen komt dan heb je de opera wellicht zelfs ooit gezien. Anders blijft er niets anders voor je over dan de cd en dvd opnamen.

Toegegeven, Fedora haalt het niveau van Andrea Chénier niet, wat voornamelijk aan het libretto ligt. De eerste akte komt moeilijk op gang en de derde is een beetje drakerig. Maar de muziek! Die is zo ontzettend mooi!

Het toneelstuk waar het libretto van Arturo Colautti op gebaseerd is komt uit de pen van Victorien Sardou en net als Tosca geschreven werd voor de grootste tragédienne van die tijd, Sarah Bernardt. De opera biedt dan ook waanzinnig veel mogelijkheden voor de beste actrices onder de zangeressen. Zoals Magda Olivero, bij voorbeeld, zonder twijfel één van de allergrootste vertolksters van de rol.

Hieronder Magda Olivero, Doro Antonioli en Aldo Protti de derde acte van Fedora, opgenomen in het Concertgebouw in Amsterdam 1967:

En met Mario del Monaco in Monte Carlo 1969:

Geen wonder dus dat in 1970, toen er serieus sprake was van een comeback van Maria Callas, men haar voorstelde Fedora te zingen met Domingo als Loris. Daar is helaas niets van gekomen: Callas wilde wel terugkomen, maar dan alleen als een Norma of een Violetta.

fedora freni

Op haar zestigste nam Mirella Freni Fedora op haar repertoire en gaf er een serie voorstellingen mee in Italië en Spanje, om er uiteindelijk in 1996 mee naar de Met te komen. Het werd een enorm succes. Geen wonder, want La Freni was buitengewoon goed bij stem. Nooit eerder heb ik haar ook zo intens zien acteren, het is een prestatie van het hoogste niveau.

Ook Domingo zet een perfecte Loris neer: gekweld en o zo charmant!

Ainhoa Arteta is werkelijk kostelijk als de flirtzuchtige, pittige Olga; haar optreden zorgt voor de nodige komische noot. Als de Poolse pianist, Boleslao Lazinski, treedt de echte pianovirtuoos op: Jean-Yves Thibaudet. Hij kan niet alleen heel erg goed piano spelen, maar overtuigt ook in zijn hele optreden als een echte primadonna, zeer vermakelijk om te zien.

De enscenering is conventioneel, met overdadige, larger then large decors en een heuse sneeuw achter de toneelgrote ramen. Mooi. (DG 0732329)

In 2008 heeft DG (4778367) de opera voor cd opgenomen. Alberto Veronesi is een mooie, lyrische dirigent. Hij dirigeert minder dramatisch dan zijn collega’s, waardoor de opera iets van zijn ‘verisme’ kwijtraakt. Vergelijk het met wel of niet een snik bij Pagliacci.

Domingo is nu een Loris op leeftijd maar hij zingt nog steeds vol overgave en in de derde akte is hij gewoon onweerstaanbaar. Angela Gheorghiu is een prima, een ietwat onderkoelde Fedora en Nino Machaidze een werkelijk fantastische Olga..

Het een en ander over Otello van Verdi en Domingo. Maar niet alleen…

Voor mij is er geen twijfel mogelijk: Plácido Domingo is de grootste vertolker van Otello, zeker in de laatste dertig jaar van de twintigste eeuw. Niet alleen als zanger, maar ook als acteur weet Domingo zich fantastisch aan zijn partners aan te passen, waardoor zijn interpretatie altijd boeiend en nooit hetzelfde is.

Sir Laurence Olivier, één van de allergrootste Britse acteurs, heeft ooit gezegd: ‘Domingo plays Othello as well as I do, and he has that voice!’

Domingo’s fascinatie met Otello is al vroeg begonnen. In 1960 maakte hij zijn debuut in de opera, maar dan als Cassio. In 1962 – het was tevens de laatste keer dat hij de rol zong – stond hij tegenover de Otello van Mario del Monaco. In zijn memoires schrijft hij dat hij toen al wist dat Otello zijn ‘droomrol’ ging worden.

otello-placido-domingo-katia_1_8e94452a005bdde991cf21943c48cdb0

Zijn allereerste ‘Moor uit Venetië’ zong hij in Hamburg, op 28 september 1975. Hijzelf noemt het één van de belangrijkste data in zijn carrière. Desdemona werd toen gezongen door de piepjonge Katia Ricciarelli en het werd gedirigeerd door James Levine. De complete opera is tegenwoordig op You Tube beschikbaar:

Een jaar later kwam de opera in de Milanese Scala. Het was de eerste samenwerking tussen Domingo en Carlos Kleiber (buiten de studio). Mirella Freni zong Desdemona en Piero Cappuccilli Jago. Het werd live op de Italiaanse tv uitgezonden en inmiddels staat ook op You Tube

Er bestaat ook een geluidsopname van. Het is inmiddels op verschillende piratenlabels uitgebracht en is ook op Spotify te vinden. Het is eigenlijk verplichte kost, en dat ondanks de povere geluidskwaliteit en het ontbreken van een paar maten uit de derde akte (er was iets in het publiek voorgevallen).

Een andere fantastische live-Otello komt uit Londen, opgenomen op 19 februari 1978. Carlos Kleiber was weer van de partij, maar Desdemona werd nu gezongen door Margaret Price en Silvano Carroli was Jago. Zeer spannend.

Van al zijn studio-opnamen van Otello is die – ooit RCA, tegenwoordig Sony – uit 1978 mij het meest dierbaar. Desdemona werd gezongen door Renata Scotto en zij gaf de rol een extra dimensie. Zij was niet alleen maar onschuldig, maar ook hoorbaar boos, verdrietig en bang. Sherrill Milnes was een duivelse Jago en het geheel stond onder leiding van James Levine.

otello kiri

Opus Arte (OA R3102) heeft een ouderwets mooie voorstelling uit Covent Garden uitgebracht (regie: Elijah Moshinsky). Het werd in oktober 1992 opgenomen. Met haar mooie, lyrische sopraan is Kiri Te Kanawa een droom van een Desdemona. Haar passiviteit past goed bij de rol, zeker in het concept van de regisseur. Sergei Leiferkus (Jago) is niet echt idiomatisch, maar hij zingt en acteert goed en het orkest onder de ferme leiding van Georg Solti speelt de sterren van de hemel.

otello fleming

Dezelfde productie werd in 1996 in de Metropolitan Opera in New York uitgevoerd en door Deutsche Grammophon opgenomen (0730929). Het was een mijlpaal in de operageschiedenis, want met Desdemona maakte Renée Fleming haar ongeëvenaarde debuut in die rol.

Ze deed mijn hart sneller kloppen van smart en ontroering. Haar ‘Wilgenlied’ met de sterk geaccentueerde herhalingen van ‘cantiamo’, haar engelachtige ‘Ave Maria’, haar o zo menselijk gespeelde wanhoop, ongeloof en verdriet – dat kon niemand onberoerd laten.

De lyrische tenor Richard Croft was ook visueel goed gecast als Cassio, en het geheel stond onder de zinderende leiding van maestro Levine

Hieronder een fragment:

ALEKSANDRS ANTONENKO (CSO-resound CSOR 901 1301)

Nu moet u mij eerlijk vertellen: hoeveel goede Otello’s kent u, zeker als u zich tot de laatste 40 jaar beperkt (na Vickers en zeker Domingo, die zich de rol eigen heeft gemaakt)?

Het is niet dat er geen pogingen werden ondernomen. De meest geslaagde vond ik nog die van José Cura, maar ook zijn invulling van de rol vond ik niet meer dan goed. De rol vereist namelijk een kanon van een stem, een enorm uithoudingsvermogen, een solide laagte en een buitengewoon ontwikkeld middenregister. En dan heb ik het niet eens over de terecht beruchte ‘Esultate’, met de op volle sterkte gezongen hoge noten, die je paraat moet hebben zonder enige opwarming vooraf. En je moet kunnen acteren, echt goed acteren, al is het alleen maar met je stem.

Aleksandrs Antonenko had dat allemaal. Toen de in 2011 in Chicago opgenomen cd werd uitgebracht was ik oprecht heel erg blij en vond hem de eerste na Domingo die de rol geloofwaardig neerzette. Zijn krachtige tenor is (of moet ik zeggen ‘was’?) gezegend met een zeer aangenaam vleugje metaal, zonder dat er aan warmte wordt ingeboet. In alle registers, die ook nog eens soepel overlopen, klinkt hij zuiver en nergens forceert hij. Daarbij verliest hij de humane kant van zijn held niet uit het oog: de opkomst en de ondergang van de ‘Leeuw uit Cyprus’ weet hij zeer overtuigend over te brengen.

Hieronder Antonenko in ‘Dio mi potevi’, opgenomen in Salzburg 2008.

Krassimira Stoyanova is, naar mijn mening, de beste Desdemona van vandaag. Haar interpretatie stijgt boven het gemiddelde uit. Ze is meer dan een onschuldig meisje, ze is een liefhebbende vrouw, die ook begaan is met het lot van anderen en die niet tegen onrecht kan. Haar verdriet om een ander in ‘Salce’ gaat perfect over in het verdriet om haar eigen lot in ‘Ave Maria’. Angstig? Ja, maar nergens berustend. Daar ben ik stil van geworden.

Een beetje moeite heb ik met Carlo Guelfi. Voor mij klinkt hij niet gemeen genoeg, wellicht omdat zijn Jago niet slim genoeg is? Hij is een schurk, maar dan één van een laag allooi. Meer een doener dan een denker. Een gewone schurk, geen ‘brein erachter’. Het ligt een beetje aan zijn stem. Zijn op zich prachtige bariton mist verleidelijke noten – een eigenschap die een Milnes of Diaz juist zo afstotend en gevaarlijk maakte.

Juan Francisco Gatell is een goede Cassio met een (voor mij) iets te feminine klank – iets meer machismo zou de rol wat meer sieren. Wellicht had Michael Spyres (Roderigo) die rol moeten zingen?

Het orkest onder de voortreffelijke leiding van Riccardo Muti speelt alsof hun leven ervan afhangt en de spanning is werkelijk om te snijden.

SIMON O’NEILL (LSO Live LS 00700 (2SACD)

Op papier zag het er niet echt idiomatisch uit. Een Nieuw-Zeelandse tenor als Otello, een Duitse sopraan als Desdemona, een Canadese bariton als Iago en een Engels orkest onder leiding van een Engelse dirigent. Mijn verwachtingen waren dan ook niet hooggespannen toen ik de, in december 2009 in het Londense Barbican live opgenomen Otello ging beluisteren.

Deels kwamen mijn verwachtingen uit. Simon O’Neill (Otello) heeft een iel, dun geluid. Nergens klinkt hij als een veldheer en in zijn liefdesduetten klinkt hij eerder monotoon dan lyrisch. Maar hij was een ‘last minute’-vervanger voor Torsten Kerl en dan wil je veel door de vingers zien.

Anne Schwanewilms (Desdemona) is voor mij een regelrechte misbezetting. O ja, zij heeft een prachtige, romige sopraan, maar ik mis de onschuld, de angst, de liefde, de oprechtheid. Zij intoneert niet helemaal zuiver en heeft bovendien een nare gewoonte om de tonen naar boven te trekken.

Maar Gerald Finley maakt als Iago erg veel goed. Wat een verrassing! Zijn bariton klinkt echt Verdiaans en hij kleurt en speelt met zijn stem dat het een lieve lust is. Alleen al voor hem zou ik de opname niet meer willen missen.

Het London Symphony Orchestra zet Verdi’s partituur onder leiding van Sir Colin Davis ferm neer. Wat een tempo voor 82-jarige dirigent!

Is verismo dood? Deel 2: Plácido Domingo als Andrea Chénier

La morte de verismo: verismo is dood. Onder deze hartenkreet woedt er de laatste jaren een heftige discussie op operamailinglijsten, in operagroepen op Facebook en tijdens geëmotioneerde gesprekken en discussies bij vele liefhebbers van het genre. Maar is het waar? Is verismo dood?

Andrea Chenier

André Chhénier

Voor mij is Andrea Chénier één van de beste en mooiste opera’s ooit. De muziek vind ik niet minder dan goddelijk en het verhaal is van alle tijden. Het blijft actueel – nu nog misschien sterker dan ooit. De tiran moet van zijn troon afgestoten worden en het volk moet het voor het zeggen krijgen. Daar zijn wij het toch allemaal mee eens?

Was het maar zo simpel! Wie ooit opgegroeid is in een postrevolutionair totalitair regime weet hoeveel verschrikkingen het met zich mee brengt. De ene terreur wordt door een ander vervangen.

Dit is, althans voor mij, het belangrijkste thema in Giordano’s grootste hit. De werkelijke hoofdrol is volgens mij niet voor de echt bestaande dichter André Chénier (wist u dat Giordano Cheniérs gedichten in zijn aria’s heeft gebruikt?) noch voor zijn geliefde Maddalena weggelegd. Het is de Franse revolutie, die, zoals Gérard (ooit Maddalena’s huisknecht en nu één van de revolutieleiders) bitter opmerkt, haar eigen kinderen verslindt.

Tot mijn grote verbazing las ik dat Domingo er niet zo veel mee had, met het personage van Andrea Chénier. De opera vond hij prachtig, maar de rol, één van zwaarste in het ‘lirico-spinto’-repertoire, was voor hem dramatisch niet echt interessant. Voor hem was Chénier ‘een idealist die altijd met zijn hoofd in de wolken loopt’. En toch was het één van de opera’s die hij het liefste zong!

Zelf vind ik dat de rol van de dichter/revolutionair hem past als een handschoen. Liefdespassie en enorme betrokkenheid bij alles wat er in de wereld gebeurt, waren – en zijn nog steeds – zijn handelsmerken.

Domingo zingt ´Un di all’azzurro spazio´ tijdens een recital in 1983:

Zijn eerste Cheniér zong hij in 1966 in New Orleans, als de last minute vervanger van Franco Corelli, maar dat was niet zijn eerste optreden in de opera. In het seizoen 1960/61 zong hij Incredibile en de Abt, in Mexico.

Mijn dierbaarste cd-opname is in 1976 door RCA (GD 82046) vastgelegd. De cast is om te likkebaarden: Renata Scotto zingt Maddalena, Sherrill Milnes is Gérard en in de kleine rollen horen we o.a. Jean Kraft, Maria Ewing, Michel Sénéchal en Gwendolyn Killebrew. James Levine, die het National Philharmonic Orchestra dirigeert, snapt precies waar het in de opera over gaat. Om te huilen zo mooi.

Scotto zingt ‘La Mamma morta’:

In 1981 werd de opera in Wenen voor tv opgenomen. Die opname is inmiddels op dvd uitgebracht (DG 073 4070 7). Gabriela Beňačková, één van de meest ondergewaardeerde zangeressen in de geschiedenis, zingt een Maddalena van vlees en bloed. Huiveringwekkend mooi en ontroerend.

Piero Cappuccilli is een Gérard uit duizenden en ook hier zijn de kleine rollen door grote zangers ingevuld: Madelon wordt door niemand minder dan Fedora Barbieri gezongen. De productie van Otto Schenk is een lust voor het oog.

Zie ook:
IS VERISMO DOOD? Deel 1: Cavalleria Rusticana