When this CD landed on my ‘to do’ pile, I had to take a really good look at it for a moment. Because: hey, what’s new? I’ve owned this CD for over thirty years? When it came out, the recording was really something exceptional, people were only then becoming a little aware of what the fascists and anti-Semites had done.
Thirty years old, in other words. Does it matter? Yes and no. More recordings of Jewish traditional and liturgical music have been published during that time, but I really liked the renewed acquaintance with cellist Sonia Wieder-Atherton and pianist Daria Hovora. Both these ladies’ playing is emotionally charged, poetic and very appealing.
The 1989 recording had been preceded by a special event. The filmmaker Chantal Akerman filmed a special document, in which all Jewish residents of Brooklyn were allowed to participate. The cellist was also involved in that, and she was asked to create music to accompany the film.
Three pieces by Ravel have now been added to the original album, these were recorded in 2006 by the Sinfonia Varsovia olv János Fürst, I find this quite unfortunate. Maurice Delage’s arrangements detract from the poetic and emotional atmosphere of the first 14 tracks. It feels like being brutally woken after a time of dreamlike contemplation by rock-hard heavy metal. Well, not really because Delage died back in 1961, but… why? The sound (or should I say colour?) of Atherton’s cello has also changed, less warm, more distant.
Colette Brunschwig’s illustrations are undoubtedly impressive but also terrifying. My advice: skip the last three tracks and keep on dreaming, you won’t regret it. Hence also my high rating.
King David…. One of the Bible’s most inspiring and appealing personalities. But did he really exist? We live in a time when all sorts of things are being doubted, and that is alright.
Some historians assume that King David actually existed, but that (as with King Arthur, for example) many of the stories about his life are more likely to be apocryphal and they should not be considered hard historiography. So what? There is still such a thing as faith. And it is a reassuring and lovely story, which is so much needed in our troubled times.
King David, besides being a good man, a naughty husband and a harpist, was also a brilliant poet. His psalms are still among the finest that poetry has ever produced. His influence on art and certainly on music was and is immense. His psalms have therefore been set to music by many composers, think Bach, Allegri, Schütz, Strawinski, Kodaly, among others…. which is one of the reasons I started looking into David again. Whether or not he existed does not really matter. Inspiration does not need scientific evidence and art does not need to be tested against facts.
A small (with an emphasis on ‘small’!) selection of what’s out there. The order is random.
David’s harp playing soothed Saul’s mind and spirit. Gerrit van Honthorst (1590-1656), King David Playing the Harp (1611), Centraal Museum, Utrecht, Holland
Michael Levy wonders: what would his harp have sounded like? He posted a ‘live’ performance of the traditional Hebrew song “Zemer Atik” (track 5 of his 2008 album, “King David’s Lyre; Echoes of Ancient Israel”):
Zoltan Kodaly, Psalmus Hungaricus:
Schumann’s Davidsbündlertänze played by Andras Schiff:
Paul Schoenfield and his beautiful viola concerto ‘King David dancing before the ark’:
Sarah Connolly sings King David by Herbert Howells:
King David’s Suite by Lionel Hampton, first performance, 1957:
and recorded in Munich on the occasion of the Munich Summer Piano Festival in 1994. The St Petersburg State Orchestra is conducted by Alexander Tschernuschenko, Lionel Hampton plays vibraphone:
Franz Liszt, Psalms of David
Igor Stravinsky, Symphony of Psalms performed by the Radio Philharmonic Orchestra and Great Broadcasting Choir:
Krzysztof Penderecki, Psalm of David recorded at Carnegie Hall:
DAVID AND SAUL
Handel:
David symphony for Harp (act I, scene V) Sara Ãgueda, arpa doppia:
Aria of David:
Carl Nielsen, the entire opera:
Paul Ben-Haim, Sweet Psalmist of Israel. David before Saul.:
DAVID AND JONATHAN
Jonathan was the son of Saul, king of Israel, from the tribe of Benjamin. David was from the tribe of Judah. Once rivals for the crown, they became friends and probably more, but the Bible does not explicitly portray the true nature of David and Jonathan’s relationship. The traditional interpretation of their friendship emphasises platonic love, an example of ‘homosociality’. Something later described as strong personal friendships between men. Today, there is often an emphasis on what some see as homoeroticism in the story
David et Jonathas by Charpentier, recording from Ais-en-Provence:
Trudy Labij: ‘What I’ve been reading’ from the musical Foxtrot (4), 1977:
Onder de titel ‘Sefardisch Feest’ gaven sopraan Channa Malkin en het ensemble La Sfera Armoniosa een concert in de Vondelkerk. Het was een onderdeel van een festival genaamd Muze van Zuid, dat verspreid plaats vindt over Amsterdam Oud-Zuid en dat zowel aansluiting zoekt bij de geschiedenis van muziek en musici die in Amsterdam Zuid hebben geleefd en gewerkt als bij de straatnamen in Zuid, waarvan er veel naar componisten zijn vernoemd.
Het concert begon en besloot met een aantal Sefardische liederen, muziek van de Joodse gemeenschap in Moors Spanje. De taal was Ladino, een Romaanse taal die een afsplitsing was van Oud-Spaans. Na de val van het laatste bastion van het Moorse rijk, Granada, werden de Joodse religie en de Islam verboden en ontvluchtten vele Joden en Moslims het land. Dientengevolge verspreidden de Ladino taal en cultuur zich over Portugal (dat aanvankelijk Spanjes voorbeeld niet volgde), Noord-Afrika, de Balkan, Italië, Frankrijk en later, met name nadat ook Portugal het Jodendom verbood, meer noordelijke delen van Europa, Engeland en de Nederlanden. Het Ladino is nog steeds een levende taal, bij kleine gemeenschappen uit Griekenland en de Balkan.
Het concert is een weergave van het Amsterdamse muzikale landschap vanaf het laatste deel van de zestiende eeuw, toen veel Portugese Joden zich in Amsterdam hadden gevestigd, tot aan het eind van de zeventiende eeuw.
Veel Ladino liederen bevatten unieke verhalen. Zo zong Channa Malkin een lied over een ridder die verliefd op een vrouw wordt en haar uitnodigt mee te komen naar zijn voorvaderlijk kasteel om daar te trouwen. Aangekomen bij het kasteel beseft de vrouw dat zij daar ook is geboren. Ze blijkt de verloren gewaande zuster van de ridder. Een simpele naïef volksverhaal?
Maar je kunt je van alles bij zo’n ballade voorstellen. De combinatie van vreugde van het weerzien tussen zus en broer en de teleurstelling over het daarmee afscheid moeten nemen als geliefden. En ja, bebben ze onderweg misschien de liefde al bedreven, of elkaar op zijn minst innig gekust? Intrigerend is ook het idee dat de Joodse gemeenschap over het algemeen niet tot de ridderkaste werd toegelaten en dat er daarom geen Joodse kasteelheren waren. Dus dit Joodse lied ging over bijna ongrijpbare ‘anderen’. Is het een metafoor voor het onbereikbare? Zo’n lied heeft vele dubbele bodems. Een ander lied gaat over een moeder die een dochter ervan weerhoudt in zee te springen vanwege een ongelukkig liefde.
Channa Malkin vertelde net drie weken tevoren moeder te zijn geworden en sprak half bij wijze van grap de hoop uit nooit hetzelfde te hoeven meemaken. Later in het programma volgde een lied en een tekst samengevat als ‘Om één uur ben ik geboren, om twee uur ben ik opgegroeid, om drie uur werd ik verliefd en om vier uur ben ik getrouwd”. In wezen een diep-filosofisch lied. En: bestaan er nog meer coupletten over nog meer uren en hoe lopen die af?
Ook het beroemde Durme, Durme, Durme, ofwel Slaap, slaap, slaap ontbrak niet, een slaaplied dat Channa voor haar kind zong al voordat het was geboren en nu ook weer zingt. Het lijkt mij een prettige aankomst op aarde voor een kind.
Zouden deze liederen in Amsterdam hebben geklonken? Als je naar de Portugese synagoge in Amsterdam gaat zie je wel nog veel Portugees-Joodse namen en Iberische parafernalia. Maar tussen de definitieve verdrijving uit Spanje in 1492, de daaropvolgende verdrijving uit Portugal en vervolgens ook nog eens de Val van Antwerpen in 1585 (de verovering door de Spanjaarden van de stad waar een deel van de Portugees-Joodse gemeenschap eerst een goed heenkomen had gezocht) en de opbloei van de Portugees-Joodse gemeenschap in Amsterdam kan veel cultuur verloren zijn gegaan.
Aan de andere hand is het zeker dat ook een deel van het culturele erfgoed, in volksverhalen en muziek, nog lange tijd werd gekoesterd, zonder dat daarvan tekenen resten, omdat ze in de volksmond vanzelf spraken, en omdat daarom niemand ze opschreef. Daarmee kan deze Ladino muziek deel hebben uitgemaakt van het Amsterdamse muzikale panorama dat Sweelinck (geboren in Deventer) en later Rembrandt (geboren in Leiden) aantroffen in de stad. Toch is de Ladino volkscultuur hoe dan ook beter bewaard gebleven in het Ottomaanse Rijk en in Marokko. Van dat Durme, durme, durme bestaan nog vele varianten, waarvan een deel nog steeds tot de levende cultuur behoort.
De rest van het programma bestond uit andere muziek uit de toenmalige tijd.Bijzonder fraai waren een paar liederen uit de bundel Tonos Humanos van de Spaanse barokcomponist José Morín (1619–1699), hoorbaar een componist die naar Italiaanse tijdgenoten had geluisterd. Hij was ook een vermaard bespeler van de harp en de gitaar, twee instrumenten die ook in het ensemble van de avond waren vertegenwoordigd, de gitaar in de vorm van een kleine variant, de vihuela, bespeeld door ensembleleider Mike Fentross.
Wellicht drong indertijd de muziek van de in Heusden geboren en in Utrecht werkzame Jonkheer Jacob van Eyck (1590-1657) ook tot in Amsterdam door. In elk geval vormden een prachtig van achter uit de kerk gespeelde solo voor blokfluit, gespeeld door Emma Huijsser, gevolgd door een ook van achter uit de kerk gezongen smachtend (Sefardisch?) lied fraai aan bij de sfeer van het concert, een prachtige inleiding bij twee liederen van Adriaen Valerius (1575 – 1625, nog zo’n ‘buitenlander’, uit Middelburg, en nog wel via zijn vader van Franse komaf, Valéry). Valerius is natuurlijk vooral bekend van de tekst van het Wilhelmus en van geuzenliederen, maar hij schreef ook liederen over het landleven, meestal op basis van aangepaste melodieën van bestaande liederen.
Vervolgens klonk een lied, in het Frans, van Van Eycks neef Constantijn Huygens (1596 –1687), die weliswaar Haags was, maar wiens invloed, ook muzikaal, zeer wel tot in Amsterdam kan hebben gereikt. Het gaat hier om de vader van de broers Constantijn en Christiaan, secretaris van Frederik Hendrik en Willem II.
De historisch recentste werk in het programma was afkomstig uit wat wel wordt beschouwd als de eerste Nederlandse opera, Bacchus, Ceres en Venus uit 1686, op muziek van de jonge, later in Duitsland succesvolle componist Johan Schenck (1660-1712). Muziek, ballet en wagens die door de lucht vlogen: het merendeel van het publiek vond het prachtig. Misschien vonden sommigen het toen regisseursopera, want Amsterdamse aanhangers van de Franse theaterstijl – die bij de hoogste kringen in zwang was – waren woedend. De hoofdpersonen zijn Bacchus (de wijngod), Ceres (de graan- en vruchtbaarheidsgodin) en Venus (de liefdesgodin). De liefhebbers verdedigden de opera met het devies van de opera: ‘zonder spijs en wijn kan geen liefde zijn’.
Ooit had de klassieke Romeinse blijspeldichter Terentius geschreven dat de liefdesgodin zou bevriezen zonder gezelschap van Bacchus en Ceres. Dat thema werd in de Renaissance en de Barok vaak uitgebeeld, vooral als naaktscène. In deze opera laten Bacchus en Ceres Venus in de steek en zetten zij hun volgelingen tegen haar op. Oppergod Jupiter stuurt dan zijn bode Mercurius naar de aarde om een oplossing te vinden en na veel moeite wordt uiteindelijk de vrede weer gesloten.
De opera was misschien niet in de laatste plaats een succes vanwege de zeer schaars geklede Venus, maar ook de spectaculaire scènes waarin Mercurius dankzij een liftmechaniek uit de hemel nederdaalde oogstten applaus. De productie werd minstens tien keer opgevoerd.
Turkse uitvoering van Durme, durme, durme:
Commentaar bij de clip: ‘This traditional lullaby is sung in Ladino, a Jewish hybrid language also known as Judeo-Spanish. Performed by the Janet and Jak Esim Ensemble (Antik Bir Huzun / Judeo-Espanyol Ezgiler – Kalan Muzik, 2005). Many varieties of the lyrics are sung throughout Europe and North Africa, attesting to the widespread influence of the Sephardic Diaspora.
In de begeleiding horen we onder meer een Turkse Orientaalse luit, de oud.
Andere Turkse versie:
Afwijkende melodie meerstemmig gezongen in Sarajevo, arrangement Laura Hassler van Musicians without Borders:
De in Nederland wonende Nani Noam Vazana en ensemble:
Durme Durme door de Marokkaans-Sefardische zangeres Françoise Atlan:
Andere versie:
Durme durme hermosa donzella. Jordi Savall, Montserrat Figueras, Pedro Esteban:
José Marín door Montserrat Figuerras met Rolf Lislevand en ensemble, waaronder Arianna Savall.
La Sfera Armoniosa – Que ferons-nous – Constantijn Huygens :
La Sfera Armoniosa en Channa Malkin, muziek van Willem de Fesch (1687-1761):
Uit de opera Ceres Bacchus en Venus van Johann Schenk door Camerata Trajectina:
Sefardisch Feest Avondconcert in de Vondelkerk, Amsterdam, 17 september 2022 Channa Malkin, sopraan en La Sfera Armoniosa onder leiding van Mike Fentross, vihuela.
Mario Castelnuovo–Tedesco (Florence, 3 april 1895 – Beverly Hills, 16 maart 1968) werd geboren in de Joodse familie van Sefardische afkomst (Joden die in 1492 werden verdreven uit Spanje). Hij was buitengewoon creatief, op zijn naam staat van alles: pianowerken, concerten, opera’s…. Zijn composities werden gespeeld door de grootsten: Walter Gieseking, Gregor Piatigorsky, Jascha Heifetz, Casella.
Heifetz spelt het tweede vioolconcert van Mario Castelnuovo-Tedesco: ‘I Propheti’. Opname uit 1954:
Tegenwoordig kennen we hem voornamelijk van zijn gitaarwerken, bijna honderd in totaal, veelal geschreven voor Andres Segovia.
Segovia speelt het Gitaarconcert No.1 in D majeur, Op. 99; live opname uit 1939:
Het was begin jaren dertig van de vorige eeuw dat de componist zijn ‘Joodse roots’ is gaan ontdekken, iets wat versterkt werd door het opkomend fascisme en de rassenwetten. Zijn muziek werd niet meer uitgevoerd. Geholpen door Arturo Toscanini heeft Castelnuovo-Tedesco, samen met zijn gezin vlak voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog Italië weten te verlaten
Zoals de meeste Joodse componisten die Europa ontvluchtten belandde ook Castelnuovo-Tedesco in Hollywood. Waar hij dankzij Jascha Heifetz door Metro-Goldwyn-Mayer werd aangesteld als componist van filmmuziek.
Op speciale verzoek van Rita Hayworth componeerde hij muziek voor de film The Loves of Carmen met Hayworth en Glenn Ford. Hieronder de dansscène uit de film:
In die tijd componeerde Castelnuovo-Tedesco ook nieuwe opera’s en vocale werken geïnspireerd door Amerikaanse poëzie, Joodse liturgie en de Bijbel: Amerika bood hem mogelijkheden om zijn Italiaanse muzikale erfenis en zijn Joodse spiritualiteit te verdiepen en te ontwikkelen. Hij droomde ervan zijn Sacred Service “once in the synagogues of Florence” te horen. De première vond plaats in 1950, in de New Yorkse Park Avenue Synagogue.
Uit 1956 dateert de opera Il mercante di Venezia naar Shakespeare’s The Merchant of Venice (Castelnuovo-Tedesco was een grote Shakespeare liefhebber) werd in 1961 uitgevoerd tijdens Maggio Musicale in Florence. Franco Capuana dirigeerde en de hoofdrollen werden gezongen Renato Capecchi (Shylock) en Rosanna Carteri (Portia). De voorstelling werd opgedragen aan Arturo Toscanini
In 1966 componeerde hij The Divan of Moses Ibn Ezra. Het is een setting van negentien gedichten van Rabbi Moses ben Jacob Jacob ibn Ezra, ook bekend als Ha-Sallaḥ (‘schrijver van boetvaardige gebeden’).
Een illustratie van Ibn Ezra (midden) die gebruik maakt van een astrolabium
Ibn Ezra werd geboren in Granada rond 1055 – 1060, en overleed na 1138 en hij wordt beschouwd als één van de grootste dichters van Spanje. Die ook nog eens een enorme invloed op de Arabische literatuur heeft gehad. Castelnuovo-Tedesco componeerde de ‘divans’ (gedichten) op de moderne Engelse vertaling
Roberta Alexander zingt The Divan of Moses Ibn Ezra
Channa Malkin en Izhar Elias in ‘Fate has blocked the way’:
Zijn celloconcerto schreef de componist voor Gregor Piatigorsky, de première vond plaats in 1935, Arturo Toscanini dirigeerde het New York Philharmonic. En dat was het dan. Sindsdien werd het concerto totaal vergeten, tachtig jaar lang. Totdat Raphael Wallfisch zich daarover ontfermde
Raphael Wallfisch speelt het Allegro Moderato uit het celloconcert van Castelnuovo-Tedesco
Na de Tweede Wereldoorlog werd Castelnuovo-Tedesco, net als meerdere Joodse componisten die noodgedwongen moesten vluchten en hun heil haddenn gezocht in Hollywood beschuldigd van conservatisme en sentimentaliteit. Dat hij in veel van zijn werken geïnspireerd werd door De Spaanse folklore werd hem evenmin niet in dank afgenomen.
Castelnuovo-Tedesco:
“Ik heb in mijn leven veel melodieën voor zangstem geschreven en er 150 van uitgegeven (in mijn la bleef veel liggen) op teksten in alle talen die ik ken: Italiaans, Frans, Engels, Duits, Spaans en Latijn. Mijn ambitie en sterker nog, mijn diepe drijfveer is altijd geweest om mijn muziek te verenigen met poëtische teksten die mijn belangstelling en gevoel prikkelden, om de lyriek ervan tot uitdrukking te brengen”.
In 2019 werd zijn biografie verfilmd in de film Maestro. Hieronder de trailer:
On 16 November 1942, Joseph Schmidt died, only 38 years old. On his grave is written, “Ein Stern fällt”, a reference to one of his most successful films.
The whole film:
Schmidt was born on 4 March 1904 in the village of Davydivka in the Duchy of Bukovina (today Ukraine), which was then part of Austria-Hungary. He was blessed with a beautiful tenor voice and soon he was singing in the synagogue of Czernovitz where his family had moved after the First World War.
Below, Schmidt sings ‘Ano Avdoh’, an Aramaic prayer (1934 recording)
In 1924, he moved to Berlin, dreaming of a career as an actor. And dreaming of the opera. Unfortunately, his short height (Schmidt was only 1.54m) stood in the way of his dream. At his many auditions, his voice was considered exceptional, but his height… Luckily for him, a new medium was discovered at that time: the radio.
In 1929, Schmidt made his debut as Vasco da Gama in Meyerbeers L’Africaine on Berlin’s Rundfunk
The success that followed is indescribable: Schmidt became a world star. In total, he sang in 37 operas, including many Mozart and, mainly, Verdi.
Below, Schmidt sings ‘Di quella pira’ from Il Trovatore:
In May 1933, his first film, Ein Lied geht um die Welt, premiered with great success
But already in February 1933, Schmidt performed for a German broadcasting company for the last time. One week later, he was denied access to the studios. In December of that year, he moved to Vienna, where his film career really took off.
In 1937, he made his debut at Carnegie Hall in New York
Du bist die Ruh by Schubert:
His success was immense. He performed with the greatest singer-actors of the time, Maria Jeritza, Grace Moore to name but a few.
Joseph Schmidt and Grace Moore in La Bohème
In those days, he earned 3000 dollars for just a few minutes of his singing. Why did he go back to Vienna? What possessed him? Was he so naive that he did not believe what was coming? Did he really think that his fame and stardom would protect him? Or was it just homesickness? Who knows?
After the Anschluss, he fled to Belgium. There his greatest dream came true, a performance on the operatic stage; he sang Rodolfo in La Bohème. Could that be the reason for not fleeing when it was still possible?
He had a particularly warm place in his heart for the Netherlands, where he first performed for Vara Radio in 1936 (he sang in Verdi’s I Masnadieri).
And he also sang in Dutch!
In 1940 he fled to Paris and then to the South of France. From there, he made unsuccessful attempts to reach America. Alas. Now desperate, he tried to go to Switzerland, which he finally managed to reach in the night of 7 to 8 March 1942. Less than three years before, he had celebrated triumphs as a world star there; now he was locked up in an internment camp. He contracted pneumonia and developed a heart condition. Totally penniless, not making any money and unable to pay for a good doctor, he was admitted to a hospital. After two weeks he was discharged there, his medical state was not taken seriously at all.
Two days later he died, 38 years old. He was buried in the Jewish cemetery. On his grave is written: “Ein Stern fällt”, Joseph Schmidt – “Kammersänger”
The grave of Joseph Schmidt at the Israelite Cemetery Unterer Friesenberg in District 3 of Zurich-Wiedikon, Switzerland. – Photo: Jakob Vetsch, 24 May 2010.
Slowly, much too slowly and actually much too late, but the music world is waking up. One gap after another is finally being filled and the (consciously or unconsciously) ‘forgotten’ composers are at long last coming to our CD players.
Paul Ben-Haim
Who among you has ever heard of Paul Ben-Haim? If not, why not? The composer was born as Paul Frankenburger in Munich in 1897 and died in Tel Aviv almost 90 years later. And he left behind a really spectacular oeuvre.
Many vocal works, orchestral pieces, chamber music…. What not, actually? Most of his works are influenced and inspired by Jewish, Israeli and Arab melodies, so you may call his music “nationalistic”. Nothing wrong with that word.
Just take the opening of his 1941 clarinet quintet! The dancing clarinet part reminds one of swinging klezmer, but in a Brahmsian way.
The ARC Ensemble perform the opening movement of Paul Ben-Haim’s Clarinet Quintet at the Enav Center, Tel Aviv:
This is even more pronounced in his “Two Landscapes” for viola and piano, in which he sings the praises of his new homeland’s beauty.
Steven Dann and Dianne Werner prepare to record The Landscapes for viola and piano:
The “Improvisation and Dance”, dedicated to Zino Francescati, betrays influences from Yemeni folklore and only his oldest work on the CD, the Piano Quartet from 1920, does not yet have its own “face”.
The (very infectious playing!) members of the Canadian ARC Ensemble all work at the Glenn Gould Conservatory in daily life. A CD to cherish.
Paul Ben-Haim Clarinet Quintet, Two Lanscapes, Canzonetta, Improvisation and Dance, Piano Quartet ARC Ensemble Chandos CHAN 10769
If you are asked this question, people want to know if you speak Yiddish. Yiddish, the language of Eastern European and German Jews, was in danger of dying out, along with the ghettos and shtetls. Integration, assimilation, emigration and (in)tolerance ensured the building of a future without prejudice and without the burden of the past.
Did it work? Obviously not. The second, third and now fourth generations of Shoah survivors have also rediscovered Yiddish in their search for their roots. Mandy Patinkin was no exception.
Patinkin, one of the biggest Broadway stars of the moment, has not taken any chances. With the help and support of specialists, he learned the language and searched for the repertoire. What bothered him most was the question why American Jewish composers such as Hammerstein, Sondheim and Berlin did not compose Jewish music. His conclusion: the music was really Jewish, but the language was English. So the lyrics of the well-known songs were translated into Yiddish.
The result is worthwhile, even if it is a little awkward to hear ‘Ikh khulem fun a vaysn Nitl ‘ instead of ‘I’m dreaming of a white Christmas’. ‘Maria” from Bernstein’s ‘West Side Story‘ has been changed to ‘ Mayn Mirl’ and ‘Got bentsh Amerike’ means nothing but ‘God bless America’.
Naturally, Patinkin also sings the well-known and less well-known Yiddish songs and he does this in his own unique’Patinkin way’. His voice and style of singing are instantly recognisable. He turns every song into a complete show with laughter and tears and does not shy away from exaggeration (a Jewish characteristic par excellence).
In ‘Belz’, which is sung with a healthy dose of schmalz, and the beautiful ‘Song of the Titanic’, he is assisted by Judy Blazer, and in ‘Der Alter Tzigajner/White Christmas’ Nadja Salerno-Sonnenberg takes care of the violin solo.
A little advance warning: anyone who thinks that klezmer music should be played on authentic instruments and Yiddish only sung by centenarians who spoke the language every day in a shtetl before the war, should stay away from this CD. For those who enjoy it: ‘hob fargenigen’ (have fun)
Mandy Patinkin discussing the film Yentl and his cd Mamaloshen. He also sings one song from the cd on the show:
It was Rimsky-Korsakoff who, in St. Petersburg at the beginning of the last century, encouraged his Jewish students to show more interest in their national culture. His advice did not fall on deaf ears: they started collecting synagogal and folk music, which they soon incorporated into their own compositions. Thus was born the Society for Jewish Music, which was banned by Stalin in 1929.
Some of the composers were exiled to the camps, a few managed to emigrate, but all were forgotten. The renewed interest in their music is mainly due to the pianist Jascha Nemtsov, one of the greatest ambassadors of Jewish music.
On the CD with the title Jewish Chamber Music we find works by composers who belonged to this Jewish School, supplemented by one of the best compositions by Ernest Bloch: the ‘Suite for Viola and Piano’ from 1919.
Not all compositions are on the same high level. A real highlight for me is Alexander Weprik’s ‘Totenlieder’, but the whole CD is worthwhile, not least because of the excellent performance. The viola player Tabea Zimmerman has a beautiful tone on her instrument: low, warm and melodious but it is clearly the pianist, Jascha Nemtsov, who is at the helm.
Alexander Weprik, Alexander Krejn, Michail Gnesin, Grigorij Gamburg, Ernest Bloch Jewish Chamber Music Tabea Zimmermann (viola), Jascha Nemtsov (piano) Hänssler CD93008
Have you ever heard of Abraham Krejn, a klezmer musician, and his seven children? They were called the Jewish Bachs and that makes sense, even if the comparison sounds a bit strange to you. Especially since there is a good chance that you have never heard the name before. You are not alone there.
All seven Krejn children were musicians. Most famous were brothers Alexander and Grigori, both active members of the Society for Jewish Music.
The most original compositions on the CD Jewish Songs Without Words were written by Grigori Krejn. On the basis of synagogal songs, he created his own world, full of melancholic desires.
The ‘Three Hebrew songs without words’ by Grigori’s thirteen-year-old son Julian reveal not only a special talent, but also show influences of Berg and Debussy.
Simeon Bellinson, one of the most famous clarinettists of his time, also worked as a composer and arranger. For his Suite, he arranged original compositions by Grzegorz Fitelberg, Jacob Weinberg and Boris Levenson.
Almost all the compositions on this CD are world premieres. They are fascinating works, a reminiscence of a world that has been irrevocably lost.
The clarinettist Wolfgang Meyer is an excellent musician, but for me his tone could have been a bit warmer. Jewish Songs Without Words is the fourth CD in a series that Jascha Nemtsov made for Hånssler and, as always, his performance is not only impeccable but also heart-warming.
Grigori Krejn, Julian Krejn, Israel Brandman, Simeon Bellinson Jewish Songs Without Words Wolfgang Meyer (clarinet), Jascha Nemtsov (piano) Hänssler Classic CD 93.094
Tabea Zimmermann and Jascha Nemtsov in ‘Ornaments – 3 Songs without Words, op. 42 by Alexander Krein:
Toen deze cd op mijn ‘te doen’ stapel belandde, moest ik even mijn wenkbrauwen fronzen. Want: hè, hoezo nieuw? Deze cd heb ik al meer dan dertig jaar in mijn bezit? Toen het uitkwam was de opname echt iets uitzonderlijks, men werd er zich toen pas een beetje bewust van wat de fascisten en antisemieten hadden aangericht.
Dertig jaar oud dus. Maakt het uit? Ja en nee. Er zijn in die tijd meer opnamen uitgekomen met Joodse traditionele en liturgische muziek, maar de hernieuwde kennismaking met de celliste Sonia Wieder-Atherton en de pianiste Daria Hovora beviel mij zeer. Hun beider spel is emotioneel geladen, poëtisch en zeer aansprekend.
Aan de opname in 1989 is een bijzondere gebeurtenis voorafgegaan. De cineaste Chantal Akerman heeft een bijzonder document gefilmd, waar alle Joodse inwoners van Brooklyn aan mee mochten doen. Daar was de celliste ook bij betrokken en haar werd gevraagd om muziek bij de film te maken.
Aan het oorspronkelijke album zijn nu drie stukken van Ravel toegevoegd, in 2006 door het Sinfonia Varsovia olv János Fürst opgenomen en dat vind ik best jammer. De arrangementen van Maurice Delage doen afbreuk aan de poëtische en emotionele sfeer van de eerste 14 nummers. Het voelt alsof je na het nadromen wakker wordt geschud door keiharde heavy metal. Nou ja, niet echt want Delage stierf al in 1961, maar… moest het? Ook het geluid (of moet ik zeggen: de kleur?) van Athertons cello is veranderd, minder warm, afstandelijker.
De illustraties van Colette Brunschwig zijn zonder meer indrukwekkend maar ook angstaanjagend. Mijn advies: skip de laatste drie nummers en blijf dromen, daar zult u geen spijt van krijgen. Vandaar ook mijn hoge waardering.
Deze opname valt mij ontzettend tegen. Wat zonder meer ook aan mij kan liggen, want: ik heb mij er enorm op verheugd. Louis Lewandowski was een Duits-Joodse (of Joods-Duitse) componist die een belangrijke rol heeft gespeeld in het ‘moderniseren’ van synagogale gezangen. Om te beginnen heeft hij het orgel er bij geïntroduceerd, het instrument dat in de liberale diensten tegenwoordig volledig geaccepteerd is maar de orthodoxe leer wil er nog steeds niets van weten. Iets wat ik eigenlijk snap: ook ik heb er moeite mee. Althans in de sjoel.
Zijn tweede grote stap voorwaarts was het introduceren van een gemengd koor. Vergeet niet dat er vroeger (en bij de orthodoxen nog steeds) mannen en vrouwen werden gescheiden en een gemengd koor (voor de diehards nog steeds) absoluut niet geaccepteerd kon worden.
Zijn composities zijn niet echt hemelbestormend, dat hoeft ook niet, ze waren niet bedoeld om in concertzalen uitgevoerd te worden. Maar zo saai zoals het hier klinkt hoeft het ook niet. Niet dat het koor vals is, integendeel! Ook de solisten zijn prima; maar wat er echt aan ontbreekt is de nesjomme (de ziel). Bovendien worden de psalmen in het Duits gezongen, iets wat mij echt tegenstaat. Net als het orgel, trouwens. Maar, zoals ik het al zei, dat kan ook aan mij liggen.
LOUIS LEWANDOWSKI
Eighteen Liturgical Psalms
Rózsa Kiss (sopraan), Lúcia Megyesi Schwartz (mezzo),
Viola Thurnay (alt), Gábor Pivarcsi (tenor), Szabolcs Hámori (bas), Márton Levente Horváth (orgel),
Hongaars Radiokoor o.l.v. Andor Izsák
DG 00289 483 7724
Basia con fuoco 