Nicolai_Gedda

Faust: the ultimate dream of eternal youth?

Who does not dream of being eternally young and beautiful? The wonderful story of Faust, about a scientist who sells his soul to the devil, has inspired numerous writers, poets and composers. Charles Gounod’s 1859 version is simply delightful.





DVD’s

©: Deen van Meer


If you want to see the work on screen, the choice is very limited. I myself was once absolutely blown away by Frank Van Laecke’s production at Opera Zuid, but it was not recorded. Pity.





Roberto Alagna



David McVicar, one of my beloved directors, staged the opera at London’s Royal Opera House. I saw it there, first with Roberto Alagna and then with Piotr Beczala. And to be honest: I was somewhat underwhelmed. There was very good singing, sure, but the direction disappointed me a bit.

The first performances, starring Roberto Alagna, Angela Gheorghiu, Bryn Terfel, Sophie Koch and Simon Keenlyside, were filmed for Warner (5099963161199) in 2004.

Below is Angela Gheorghiu as Marguerite, with a commentary by herself:





Francisco Araiza




And then we have the ˜enfant terrible” of the 1980s, Ken Russell ….
To be honest, I confess that I didn’t really get very far when watching this DVD (DG 0734108). I find the direction extremely irritating with all sorts of ˜inventions” and ˜symbols”, the point of which completely escapes me. Francesco Araiza was once among my favourites, and in 1983 he still sang a splendid Ferrando in ‘Cosi fan Tutte’ but in this 1985 Viennese production his voice is a fraction of what it had been. What a shame!



Alfredo Kraus





In 1973, Faust was performed in Tokyo and recorded live (VAI 4417). Renata Scotto, Alfredo Kraus, Nicolai Ghiaurov… what a cast! Mouthwatering, right? Yes and no.



Kraus is definitely ˜elegant”, but does Faust have to be elegant? Isn’t he rather a vulgar villain who just wants to cheat the pretty girl? Who wants money? And who wants to enjoy himself? Or have I misunderstood? There is also no passion in his singing and his high notes are somewhat ˜pressed”.

 But Scotto is a very moving Marguerite and Ghiaurov a more than impressive Méphistophéles.



CD’s


Nicolai Gedda



On CD, the choice is immense. How about Victoria de los Angeles and Nicolai Gedda? With Boris Christoff as the devil himself? Conducted by André Cluytens (Brilliant Classics 93964)? This makes my heart melt.

Gedda could probably be compared to Kraus, just a little, but his voice is big and his eloquence inexhaustible. And his sense of language is formidable. So please give me Gedda any day!

Gedda sings ˜Salut! Demeure chaste et pure”:




Plácido Domingo



Domingo is not really the first you think of when discussing Faust, but fortunately for the aficionado, a good studio recording of him exists. Fortunately, because in this case you can safely say it is one of the best recordings of the work (once EMI ).

The Paris Opera orchestra is conducted by Georges Pretre, one of the best conductors for the French repertoire. The cast is finger-licking good: Mirella Freni is a fragile and sensual Marguerite and Nicolai Ghiaurov a very impressive Méphistophéles. .



In the small role of Valentin, we hear none other than Thomas Allen. I have never heard  ‘Avant de quitter ces lieux’ sung more beautifully before (or since).



— 

Edith Mathis as Emily, Ginevra, Pamina, Sophie, Susanna…

© picture-alliance / dpa

Hilfe, Hilfe Die Globolinks (Emily)

Especially for Hamburg, the Italian-American composer and director Gian Carlo Menotti composed Hilfe, Hilfe Die Globolinks!, an opera ‘for children and for those who love children’. The premiere took place in 1968 and a year later it was filmed in the studio.

I must confess that I’m not a big fan of children’s operas, but I’ve been shamelessly enjoying this one. It is an irresistible fairy tale about aliens (Globolinks) who are allergic to music and can only be defeated by means of music.

The images are very sensational for that period, full of colour and movement and the forest little Emily (the irresistible Edith Mathis) has to go through with her violet to get help is really frightening. The aliens are a bit of a let-down according to modern standards, but that doesn’t matter, it gives the whole a cuddly shine. The work is bursting with humour and irony; musical barbarians are lashed out at: the school principal who doesn’t like music turns into an alien himself.

There are also a lot of one-liners (“music leads you to the right path” or “when music dies, the end of the world is near”). It is incomprehensible a work like this is not performed all the time in every school (and I don’t mean just for the children), the subject is (and remains) very topical.

None of the roles, including the children, could be better cast, and this once again proves the high standard of the Hamburg ensemble. In which other city would you find so many great singers/actors who can perform so many different roles on such a high level?

Ariodante (Ginevra)

Listening to Janet Baker is always a feast. Her Ariodante sounds old-fashioned heartwarming.

Warm-blooded too. And sopranos Edith Mathis (Ginevra) and Norma Burrowes (Dalinda) are a pure joy to listen to.

Edith Mathis sings “Si, morrò, ma l’onor mio”:

Nozze di Figaro (Susanna)



This reconstructed production of Die Hochzeit des Figaro (yes, it is sung in German) is of great historical value. But it has more to offer; the production is magnificent, the orchestra of the Hamburg Opera under conductor Hans Schmidt-Isserstedt is excellent and the singers are all idiomatic.

The American baritone Heinz Blankeburg is a droll Figaro and as Susanna, Edith Mathis is simply wonderful. I would actually like to shout it from the rooftops: this is how Susanna is meant to be! The young Tom Krause is a more than delightful Count and Arlene Saunders as the Countess, is a real match for him (and his timbre).

Cherubino

From 1960 on, all operas performed at Glyndebourne were recorded live. The more-than-valuable archive began to be polished off and transferred to CDs in 2008.

It was no coincidence that it was precisely Figaro’s Wedding that inaugurated the new series: after all, that opera gave the go-ahead to the new festival in 1934, which is now among the most prestigious in the whole world.


Gabriel Bacquier does not immediately associate you with Almaviva, and the Contessa is not the role you think of in connection with Leyla Gencer, but they both sing beautifully, with a great sense of nuance. The rest of the cast is also fantastic, headed by Mirella Freni (Susanna), then still at the beginning of her career, and the very young Edith Mathis as the ideal soprano-Cherubino

Salzburg Festival 1966 directed by Karl Böhm:

Rosenkavalier (Sophie)

Montserrat Caballé (Marschallin) is a beautiful, young and spirited Marschallin, who enriches the role ‘at his Caballés’ with the most beautiful pianissimos and legatos.Teresa Zylis-Gara is a wonderfully light-sounding Octavian and Edith Mathis a Sophie who sounds like a 15-year-old girl. Otto Edelmann (Ochs) completes the fantastic recording

Edith Mathis as Sophie, here with Tatiana Troyanos (Octavian) in Salzburg 27 July 1969:

Zauberflöte (Pamina)

I think it’s one of the most important Magic Flutes ever, especially because of the singers! Shall I name them? Nicolai Gedda, Hans Sotin, the young Franz Grundhebber, Edith Mathis, Kurt Moll; Fischer-Dieskau, Kurt Moll , the very underrated William Workman and ….. last but not least! YES! Our ‘own’ Deutekom in her parade role.


Edith Mathis & Nicolai Gedda in „Mein, o welch ein Glück!’


Edith Mathis died 9 Februari 2025, only three days before her 86th birthday
Rest in Peace Grandiosa!

Bevenuto Cellini by Berlioz

Bust of Benvenuto Cellini, by Raffaello Romanelli (1901), at the centre of the Ponte Vecchio, Firenze, Italy. Photo by Thermos.

Benvenuto Cellini was a 16th-century Italian artist considered the representative of Mannerism. He was a sculptor, silversmith, writer and musician, clearly an example of the ˜uomo universale.”

We know from his memoirs that he was no sweetheart: he is portrayed as a self-assured, egotistical man who was not averse to sexual excesses and who had lots of affairs, both with women and with men. That he also did not treat his fellow man with the utmost decency was forgiven from higher up: after all, he was a gifted artist.



Why exactly did Berlioz choose Cellini for his first opera? Perhaps he thought he had found a new Don Giovanni and thus created a new masterpiece?



The premiere of the opera in Paris in September 1838 was a flop. For the revival a year later, Berlioz made some changes, but to no avail. Later, for a performance in Weimar in 1852, he made another shorter version of his work, on the advice and in collaboration with Liszt and Von Bülow.


CD’S



Colin Davis, one of the greatest advocates of Berlioz’s music, recorded the opera in 1972. For years, the recording (Philips 4169552) was regarded as the example of how it should be done. It took more than 30 years before it met a formidable opponent in John Nelson’s registration (once Virgin Classics 54570629).



Whichever of the two you choose: the orchestra is fine and both conductors are a match for each other. Nelson is perhaps a bit brighter while Davis is more into lyricism.

Can you imagine a better Cellini than Nicolai Gedda (Davis)? One would say not. I thought so too. Until recently, at least, because Gregory Kunde comes pretty close.

I love Kunde’s slim, agile yet firm tenor. His high notes are produced so easily that you’d almost think he was rehearsing a shopping list. And then his power… What a voice, what a singer! Incredible that the record companies ignored him for so long. He almost didn’t participate in this recording either: he replaced Roberto Alagna.

Jules Bastin (Balducci with Davis) was matched by Laurent Naouri. I personally prefer the second, but that’s personal.

The choice for my favourite Ascanio is quickly made: even Jane Berbié (Davis) has to concede superiority to Joyce DiDonato (Nelson). Just listen to her ˜Mais quai-je donc”. No, not everything was always better in the olden days!


But Nelson has more to offer, should you feel the need: the score is more than complete, as he combines both Paris versions and adds another appendix with a whopping 15 minutes of additional music.


Below is the trio ‘Ô Teresa’, sung by Gedda, Eda-Pierre and Massard under Colin Davis:




And by Kunde, Ciofi and Lapointe under John Nelson:



Nelson’s recording is officially off the market, but you can find it on Spotify:


And then there is Colin Davis II. In 2007, he once again ˜dusted off” the opera, resulting in several cuts in the dialogues. Cellini and Teresa’s duet from the second act also had to go. The live performance from Barbican Hall was released on two SACDs on London Symphony Orchestra’s own label (LSO Live 0623).

I find the result satisfactory, but a little too polished for me. Gregory Kunde once again shows what a great singer he is: for him alone, the recording is more than worthwhile. I am less pleased with Laura Claycomb (Teresa) and the other singers do not really appeal to me either.





DVD’S


Salzburg 2007



Presented in Salzburg in 2007, Benvenuto Cellini was subsequently recorded for DVD (Naxos 2110271). The production is great fun. It contains all sorts of things that makes one laugh: commedia dell’arte, comedy theatre, a pope accompanied by dancing blonde drag queens, a helicopter, robots as house servants, a madonna as a naked angel with wings… You name it and it’s there.
It starts off in quite a nice way: Rome, carnival, fireworks… Almost Fellini-like. The whole thing is set in a ˜world of once upon a time”. The Wizard of Oz is not far away. Yes, director Philipp Stölzl knows his film classics! Beautiful, yes. Funny? Yes. Logical? No. The audience is overenthusiastic, I am not.

There is good singing without any question, though I don’t really get excited. Burkhard Fritz (also a substitute, this time for Shicoff) at the time still had both feet firmly in the heavier belcanto repertoire, but he lacks charisma.

You can leave the latter to Maija Kovalevska. She is beautiful and slender (an indispensable requirement these days, it seems) and has a ditto voice. She is a good actress too. What she lacks is the ˜typical characterization” needed for this role. Without it she sounds like just one of many beautiful slender sopranos from Eastern Europe.
Terr
Whether Valery Gergiev is the appropriate conductor for this work I doubt. He makes a lot of noise, like heavy fireworks. At the start of the overture, I thought for a moment I was in the middle of one of the Bruckners.

Below is the trailer of the Salzburg production:



Amsterdam 2015



It’s still not really my kind of opera but I enjoyed Terry Gilliams’ 2015 Amsterdam production so immensely that I visited the show several times.

I can sum up the lavish, rich production in one word: whirlwind. Cellini is one hell of a role, but leave it to John Osborn! Just listen to his ˜La gloire était ma seule idole”, wow!

Mariangela Sicilia is a fantastic Teresa. Her light soprano seems created for the role but it is mainly thanks to the fantastic persona direction and the unimaginably good orchestral accompaniment by Sir Mark Elder that she is able to make the role her very own.

Laurent Naouri (Fieramosca) is a delicious schemer. What a voice and what an actor! Michèle Losier is a superb Ascanio, Maurizio Muraro an excellent Balducci and Orlin Anastasov a fine Pope.

In the innkeeper scene, it is Marcel Beekman who steals the show with his irresistible performance as Le Cabaretier, but the smaller roles of Bernardino (Scott Conner), Francesco (Nicky Spence) and Pompeo (André Morsch) are also more than excellently cast.

François Roussillon’s video direction is excellent. He highlights all the important details without losing sight of the whole. As a result, you can perfectly see what really good direction does for an opera. Also note the more than excellent chorus: each chorus member is an individual character.



Those who were not there can now catch up on a missed opportunity. For those who did attend: this DVD is a lasting memory of one of the finest DNO productions ever.










 

Boris Godunov: attempt to write a discography

I am not going to bore you with a detailed explanation of the various versions of Boris Godunov – two of them by Mussorgsky himself. Enough has already been written about it and if you want to know more, you can find some on the internet. Besides: really getting sidetracked by this doesn’t work, I’m afraid. Hence I judge these few selectively chosen recordings purely on performance (and direction).

ANDREI TARKOVSKY

In 1983, Andrei Tarkovsky staged ‘Boris Godunov’ for Covent Garden. It was his first opera direction and also his last. Something very regrettable because his vision of Mussorgsky’s magnum opus is truly breathtaking.

The staging exudes the same style so characteristic of all his films: visionary and poetic. The whole shows itself as a colourful film with lots of Christian symbolism, images in slow motion and an enormous attention to every detail. In 1990, the production was taken on by the Mariinsky theatre and broadcast live on English television, a first at the time.

The lead role was also performed in London by the English bass, Robert Lloyd, and his interpretation is among the most impressive I have ever seen in my life. His voice was still truly great then, both in volume and timbre, and in his acting he was not inferior to the best stage actor. In the process, he managed to hold his own excellently among the otherwise exclusively Russian cast.

About the cast by the way, which apart from Lloyd includes (among others) Olga Borodina, Alexei Steblianko and Sergei Leiferkus. Nothing but praise, by the way. Valery Gergiev has the opera at his fingertips. An absolute must. (Philips 0750899)

WILLY DECKER

Filmed in Barcelona in 2004, Willy Decker’s production had already been presented in Amsterdam in 2001. The direction is heavily centred around the protagonist: for Decker, the drama is psychological rather than historical. The setting betrays Russia of the early 20th century, just before the revolution, and the scenery is very minimalist.

The chairs and tiny houses, Decker’s trademark are obviously present, a giant seat dominates the mise-en-scéne from the start. It makes for some very nice scenes – the ascent to the throne, for instance.

Eric Halfvarson is a bit of a weak Pimen, but the rest of the cast, with Matti Salminen (Boris), Anatoli Kotscherga (Varlaam) and Philip Langridge (Shuisky) leading the way is truly outstanding.

And then there’s Fyodor sung by the unforgettable Brian Asawa, who left us far too soon.

Alex Grigoriev deserves special mention for his superb performance in the role of Yuriodivy. (Arthaus Musik 107 237)

CALIXTO BIEITO

Sometimes I suspect that opera directors imagine themselves to be some kind of modern-day dictator, trying to force their own opinions down our throats. And if we don’t want to swallow it then we are mistaken for stupid.

That the abuse of power is a product of all times is clear; even toddlers know that these days. The news, whether we want it or not, invades our households and there is no shortage of images – on Youtube or otherwise. So I don’t think we need a director to tell us yet again that Putin or Blair (?) is the new Godunov, with the gory images included, otherwise the opera won’t do any more.

If I want to watch Boris Godunov by Mussorgsky, I don’t expect Putin and I don’t expect Pussy Riot. I expect the boyars, the monks, the ‘Old Believers’ and the church bells of St Petersburg. I can make the link to the present myself.

You get the point: Calixto Bieito’s Boris Godunov (Munich 2013) just cannot charm me, and I am putting that mildly here.

I prefer Willy Decker’s production, which was also shown in Amsterdam. It also had better singing.(BelAir BAC102)he role of Yuriodivy. (Arthaus Musik 107 237)

FILM

‘Boris’ was filmed in Russian studios in 1954. It was directed by Vera Stroyeva, a grand lady of Soviet cinema, who captured the opera in the best social-realist (think Eisenstein!) traditions.

It is a mix of all versions with many cuts but it doesn’t matter: you must have seen it at least once. Just for the atmosphere the film exudes, which really brings you frighteningly close to the story.

And it features insanely good singing by the likes of Alexander Pirogov, Georgi Nelepp and Ivan Kozlovsky, the then stars of the Bolshoi. Legendary (VAI 4253).

Boris’ death scene

CDS

Martti Talvela

The first ever recording of Mussorgsky’s original score, (the revised version from 1872) was made in 1976. Anyone familiar with Rimsky-Korsakov’s polished arrangement(s) (which at the time was most of us) was in for a shock by the rough-hewn sounds. But once you adjust to the shock, you could not help but give in. Less beautiful, though it may be, it fits the story much better.

The all-Polish cast, except Martti Talvela (Boris), Aage Haugland (Varlaam) en Nicolai Gedda (Grigori/Dimitri) is more than up to the job, but not quite thrilling under the direction of Jerzy Semkow.

Boris Christoff

We cannot ignore Boris Christoff, one of the all-time great Borises. He has recorded the role several times, of which the performance under André Cluytens is dearest to me.

Here, apart from Boris, he also sings Pimen and Varlaam, which is a bit confusing at times, but gives him the opportunity to showcase different possibilities of his fantastic bass. The version is of course by Rimsky-Korsakov, and the 1962 recording still sounds fine. (once EMI 5678772)

Speaking of Boris Christoff, not long ago the budget label Andromeda reissued a 3-CD box set of all the songs of Mussorgsky he sang. The recordings, with both piano and orchestral accompaniment were made in 1951, 1955, 1957 respectively. Unfortunately no lyrics, nor any liner notes. (ANDRCD 5098)

Bonus: George London as Boris:

In memoriam Christa Ludwig, Old Lady in Candide

Tekst: Peter Franken

Vrijwel iedereen in de operawereld heeft zo zijn favoriete herinneringen aan Christa Ludwig die vorige week overleed. In mijn geval zijn dat Aldagisa en Fricka. Maar een geheel andere kant van deze sympathieke mezzo krijgen we te zien in haar vertolking van Old Lady in Bernsteins Candide. In de opname die op dvd verscheen van de concertante uitvoering op 13 december 1989 geeft ze de gehele cast als comédienne het nakijken, met inbegrip van Lenny himself.

Van Candide kende ik tot voor kort eigenlijk alleen maar Cunegondes coloratuuraria ‘Glitter and be gay’ maar recent bekeek ik de gehele dvd. Iedereen heeft het geweldig naar de zin tijdens de voorstelling, dirigent Bernstein nog het meest. Hij zal opgelucht geweest zijn dat na 35 jaar zijn levenswerk nu eindelijk voltooid was. Hij overleed tien maanden later en gelet op de aard van zijn ziekte zal hem tijdens de opname al wel duidelijk zijn geweest dat zijn leven op een einde liep.

Profile in courage | The Economist

Lilian Hellman pikte Voltaires verhaal op naar aanleiding van het McCarthyism dat de US in de jaren ’50 teisterde en het nummer ‘What a day, what a day, for an Auto-da-fé’ over de Spaanse Inquisitie herinnert nog daaraan. In 1956 ging Candide op Broadway met Hellmans libretto. Hierna volgden versies in 1973, 1982 en uiteindelijk 1988 en toen zag de maestro dat het eindelijk goed was.

Voltaires idee dat deze wereld de beste was van alle mogelijke werelden kwam voort uit de gedacht dat indien er sprake was een schepper, dat de beste van alle mogelijke scheppers moest zijn. Zodoende is er voor alles een goede reden te geven, kwestie van het grote geheel voor ogen houden. Zelfs de slang heeft een positieve inbreng gehad, zonder welke de zondeval niet had kunnen plaatsvinden. En dan zou de mensheid ook niet van zonden verlost kunnen worden en dan waren we nog veel verder van huis geweest.

De verwoestende aardbeving die in 1755 Lissabon trof was voor Voltaire ‘the last straw’. De wereld en zijn bewoners vormden slechts een rampzalige vertoning. En om dat in te wrijven laat Voltaire in zijn schelmenroman Candide de meest vreselijke dingen gebeuren. Die worden echter zeer achteloos verteld. In Bernsteins Candide komt die achteloosheid vaak over als baldadige meligheid, zeg maar sophomoric humour. Maar het wordt gebracht als onderdeel van een flitsende komedie en ondersteund door onweerstaanbare muziek.

Moord en doodslag, verkrachting en geseling, verdrinking en wederopstanding, het volgt elkaar in hoog tempo op. Daarnaast kleinere steekjes zoals Cundegonde die in Parijstegelijkertijd de minnares is van een rijke Jood en de aartsbisschop, op dinsdag, donderdag en zaterdag respectievelijk woensdag, vrijdag en zondag.  Op maandag is ze vrij en beseft ze gedoemd te zijn tot sprankelen en blijheid. Na June Andersons vertolking van dit bravoure stuk gaat het dak eraf.

Zij krijgt al snel hierna gezelschap (en concurrentie) van Christa Ludwig in the Old Lady’s tango ‘I am easily assimilated’, een hilarisch nummer waarin Ludwig zich geheel en al uitleeft. An het begin van de tweede akte zingen beide dames het kostelijke duet ‘We are women’. Samen met de ouverture zijn dit in muzikaal opzicht de nummers die eruit springen.

Waarmee niet gezegd is dat Nicolai Gedda tekortschiet in zijn serenade ‘My love’ maar zijn muziek is gewoon minder interessant dan die van de beide dames.

Dat kan ook gezegd worden van Jerry Hadley die de titelrol vertolkt, uitstekend gezongen maar hij blijft een beetje een bijfiguur in een verhaal dat met al zijn krankzinnige wendingen vooral de aandacht doet uitgaan naar steeds weer nieuwe personages en situaties waardoor je de constante factor Candide bijna over het hoofd ziet.

Uiteindelijk komt Candide tot de conclusie dat de wereld niet helemaal goed of slecht is maar dat je er maar het beste van moet maken. En hij besluit met zijn Cunegonde ergens een boerderijtje te beginnen. Geen Hof van Eden, want daarin hoefden Adam en Eva niets te doen, maar een aards paradijsje waarin gewerkt moet worden om in leven te blijven.

Leornard Bernstein dirigeert zelf het London Symphony Orchestra & Chorus en staat daarnaast vooral te genieten van het optreden van zijn solisten, soms zelfs met de armen over elkaar of een beetje meeswingend. Uiteindelijk is het toch vooral zijn triomf.

Guillaume Tell van Rossini in twee cd-opnamen. En een gemiste kans

Tell schiller

Voor de meeste mensen is Zwitserland een prachtig, maar een saai land. Alles is er perfect geregeld en zelfs uit de uiers van de koeien komt meteen een echte mekchocolade. De banken en juweliers kunnen er gedijen en er gebeurt nooit wat, tenminste als ze niet over de hoogte van een minaret redetwisten.

Maar zelfs de Zwitsers hebben iets van een opstand meegemaakt en ook zij hebben hun nationale held en trots, al is het niet helemaal zeker of hij ooit heeft bestaan (neem van mij aan: niet).

Willem Tell, de Zwitserse nationale trots en vrijheidsstrijder, dankt zijn bekendheid voornamelijk aan het toneelstuk van Friedrich Schiller, die, zoals wij het niet anders van een romantische dichter verwachten, het niet zo nauw met de waarheid nam.

Tell Rossini

Nog bekender werd hij door een opera van Rossini. Alhoewel…. Echt bekend was de opera tot voor kort niet echt maar: wie kent de ouverture niet? Zelfs mijn kat kan het nafluiten.

CD’s

Tell Pappano

De opname die Antonio Pappano in 2011 maakte met het Orchestra e Coro dell’ Accademia Nazionale di Santa Cecilia Roma is verre van compleet. Jammer, zeker ook omdat de uitvoering echt goed is.

Gerald Finley is een zeer goede Tell (is er iets wat hij niet kan zingen?), maar toch mist hij iets in de rol. Voor mij althans. Ik kan het niet beschrijven, het is meer spitzengevoel, maar dat ‘iets’ krijg ik wel als ik naar Gabriel Baquier luister, op de oude EMI-opname uit 1973.

Tell Gardelli

De cast van die opname, onder leiding van de zeer bezielde Lamberto Gardelli, heeft nog meer ‘plussen’. De grootste is de Mathilde van Montserrat Caballé. Ik neem aan dat ik u niet hoef te vertellen hoe mooi en vloeiend haar noten zijn, hoe zij als het ware door de noten ‘golft’ en hoe fluisterzacht haar pianissimo is. Nee, daar kan de op zich goede Malin Byström (Pappano) echt niet tegen op! Haar coloraturen zijn dan wel zuiver, maar daar is ook alles mee gezegd.

Een ander groot pluspunt is de Jemmy van Mady Masplé, de echte ‘oudgediende’ in het ‘kanarievak’. Zo ontzettend mooi! En Nicolai Gedda natuurlijk, een zanger die ooit door één van mijn collega’s ‘een kameleon onder de zangers’ werd genoemd (kent u een andere tenor die zo veel verschillende rollen met zo veel talent wist te zingen?). En bij dat alles kunt u nog de speelduur van bijna 238 minuten tegenover de gammele 208 minuten van Pappano optellen

Maar als u denkt dat ik Pappano afwijs, dan heeft u het mis! Orkestraal is hij beslist superieur aan Gardelli. Zijn koor klinkt mooier en subtieler en daar komt nog eens de klankkwaliteit bij. Het allergrootste pluspunt van de Pappano-opname is echter John Osborn, een tenor die de allerhoogste noten eruit gooit alsof het kinderspel is. Hij was het die de ZaterdagMatinee-uitvoering mede onvergetelijk maakte. De (concertante) opname is live gemaakt en dat verhoogt de sfeer, zeker met al die ‘bravo’s’.

ZaterdagMatinee 2009

Teel Johnny

John Osborn © Zemsky/Green Artists Management

Wat nooit op cd is uitgekomen (schande!) is de absoluut complete uitvoering in de onvolprezen NTR ZaterdagMatinee. Zonder coupures. Een zit van bijna vijf uur, maar wát voor onvergetelijke uren. Het publiek was uitzinnig en brak zowat het Concertgebouw af.

De kracht van de uitvoering zat hem erin dat werkelijk iedere rol briljant bezet was, tot aan de kleinste toe. Paolo Olmi dirigeerde een cast van meer dan fantastische zangers: Michele Pertusi, Marina Poplavskaya, Ilse Eerens en John Osborn. Het Groot Omroepkoor vervulde met verve zijn hoofdrol in de opera. Geen cd dus (even zachtjes vloeken), maar wel dierbare herinneringen.

CHRISTOPH WILLIBALD GLUCK EN ZIJN IPHIGENIEËN

Iphigenie von Anselm Feuerbach

Iphigenie door Anselm Feurbach (1862)

Ik ben geen echte Gluck-fan – zijn opera’s zijn me vaak te statisch en te ‘klassiek’ van vorm. Soms bekruipt mij het idee dat bij hem de tijd even stil heeft gestaan. We hebben immers al Monteverdi en een beetje Mozart gehad?

Maar ik kan niet ontkennen dat hij een meester was in het scheppen van sfeer – meestal verstild, dat wel – die tot de diepste roerselen van je ziel kon reiken. Veel van zijn melodieën kunnen je ook niet onberoerd laten: denk alleen maar aan de twee overbekende aria’s uit Orfeo ed Euridice, daar komt een beetje gevoelsmens niet droog doorheen.

Glucks grootste verdienste was echter het wakker schudden van de ingeslapen Franse opera. Men kwam toen niet verder dan Lully en Rameau; voor de Fransen betekenden de opera’s van Gluck hun eerste revolutie.

Het ging natuurlijk niet van harte, maar ja, zo gaat dat met revoluties. Zelfs (of misschien juist?) de culturele. En de Fransen waren strijdvaardig en fel: was de oorlog tussen de Lully- en Rameau-aanhangers eindelijk geluwd, nu kwam het tot de uitbarsting tussen de aanhangers van Gluck en Niccola Piccinni.

Beide componisten hadden net een opera over Iphigeneia gecomponeerd en dat heeft de massa’s de straat op laten gaan (hier een zucht: ik zou er heel wat voor over hebben om dat soort straatrellen en demonstraties nog mee te kunnen maken, maar dit terzijde).

Iphigeneia en haar lotgevallen zijn de hoofdthema’s van twee opera’s van Gluck. Ik weet eigenlijk niet of ze inderdaad bedoeld waren als een tweeluik, maar logisch is het wel. Het ‘Aulide’-deel vertelt hoe ze bijna geofferd wordt aan Diana in de aanloop naar de Trojaanse oorlog. In deel twee leren we hoe het haar verder verging in het barbaarse Tauris.

De première van Iphigénie en Aulide in 1774 schijnt een fiasco te zijn geweest. Men schreef het op het conto van de bovengenoemde componistenstrijd, maar of het waar is?

Ik heb de opera maar één keer live gehoord en ik bezit er maar twee opnames van. Niet echt veel, nee. Maar ik moet ook eerlijk bekennen dat de muziek, afgezien van een paar aria’s (het lamento van Clytamnestra!), mij weinig bekoort.

IPHIGÉNIE EN AULIDE

Iphigenie en Aulide

 

JOHN ELLIOT GARDINER

 Iphigenie Gluck Gardiner

Veel keuze is er niet, maar is het eigenlijk erg? Met de lezing van John Eliot Gardiner haalt u alles in huis wat u nodig hebt. Zijn tempi zijn om te zoenen. Met een rustig begin van de ouverture (windstilte!) gaat Gardiner over tot een kleine woedeuitbarsting. Met het begin van de monoloog van de gekwelde Agamemnon (een fenomenale José van Dam, daar komt niemand in de buurt!) gaat hij over naar meer bedaardheid, maar je voelt de onderhuidse spanning.

Anne Sophie von Otter is een mooie Clytemnestre, maar ik mis de woede. Toch klopt het in de opvatting van Gardiner, waar alles ingetogen en klein wordt gehouden. Daar is de zeer kleine, heel erg meisjesachtige stem van Lynne Watson (Iphigénie) helemaal op zijn plaats. En daar past een lieve, weinig macho Achille van John Aller perfect bij.

De opera werd een tijd geleden heruitgebracht in een doosje met 4 cd’s, waar u behalve Iphigénie en Aulide ook Glucks onbekende werken La Rencontre imprévue ou Les Pèlerins de la Mecque en Don Juan ou Le Festin de pierre kon vinden (Erato 2564 69562-0). Helaas is het doosje ook al uit de handel…


KARL BÖHM

Iphigenie Aulis Böhm

Karl Böhm dirigeert precies zoals we het van hem verwachten: breedvoetig, maar met flinke tempi. Het Wiener Philhamonieker klinkt zoals een groot orkest hoort te klinken. Met veel volume, maar ook met een scala aan nuancen.

Ik denk dat de opname een gruwel kan zijn voor de puristen, want er is niets, maar dan ook niets idiomatisch aan. Om te beginnen wordt er in het Duits gezongen. De stemmen zijn groot, soms best zwaar. Christa Ludwig (Iphigenie) is allang geen meisje meer en Achille is met een stem als een kanon (James King op zijn best) een krijger zonder weerga.

Walter Berry is een zeer ontroerende Agamemnon, maar wat de opname echt bijzonder maakt, is Inge Borkh’s Klytämnestra. Als je daar onberoerd onder blijft, heb je geen hart. De opera is in 1962 live opgenomen tijdens de Salzburger Festspiele (Orfeo d’Or 428962).

Hieronder zingt Inge Borkh ‘Du zum Tode bestimmt’:

IPHIGÉNIE EN TAURIDE

Iphigenie met Pylades en Orest

Iphigenie met Orest en Pylades  Angelika Kauffmann (1787)

De oorlog is inmiddels lang voorbij, haar vader en moeder zijn vermoord en ook haar zus Elektra is dood. Hier beleeft zij het weerzien met haar doodgewaande broer Orestes en wordt zij weer eens verliefd. Dat alles natuurlijk niet zonder allerlei verwikkelingen en al helemaal niet zonder goddelijk ingrijpen.

In tegenstelling tot Aulide ben ik werkelijk gek op Tauride. En ik ben niet de enige, niemand minder dan Schubert ging mij voor. Volgens één van zijn vrienden heeft hij ooit gezegd dat hij ‘totaal buiten zichzelf was door de impact die deze prachtige muziek op hem heeft gehad en verklaarde dat er niets mooiers in de wereld bestaat’.

En ‘wij’ zijn de enigen niet. Terwijl de officiële catalogus maar 3 (drie!) cd-opnamen van Aulide vermeldt, komt Tauride er met negen opnamen op cd en één op dvd veel beter af. En dan hebben we de piraten niet eens genoemd!

Waarom de ene Iphigénie wel en de andere niet? Zelf vind ik Tauride veel spannender dan de nogal statische Aulide. Er zit veel meer drama in en de muziek is zonder meer innovatief – je herkent meteen de weg naar Berlioz. Hiermee was Gluck een echte precursor.

Ook de karakters zijn beter uitgewerkt en de rol van Iphigénie was dramatisch genoeg om zulke uiteenlopende zangeressen als Maria Callas, Montserrat Caballé, Shirley Verett en Sena Jurinac, om een paar grootheden te noemen, aan te spreken. Allemaal hebben ze haar op de lessenaar gehad ….

 

JOHN ELLIOT GARDINER

Iphigenie Tauris Philips

Objectief gezien bent u net als bij Aulide bij Tauride het beste af bij Gardiner (Philips 478 1705). Thomas Allen is een mannelijke, maar zeer beheerste Oreste en John Aler is een zoetgevooisde Pylade. Mooi, maar zonder – hmmmm, hoe zal ik het netjes uitdrukken? – het mannelijke testosteron…

Diana Montague, een mezzo (!), heeft een pracht van een lyrische stem, licht en wendbaar. En René Massis is een voortreffelijke Thoas. De opname is me zeer dierbaar, maar als ik eerlijk mag zijn: ik mis drama.


 

RICCARDO MUTI

iphigenie-en-tauride-muti-la-scala

Muti is, zoals altijd, bijzonder trouw aan de partituur en wat is het levendig! Zijn storm is inderdaad stormachtig, daar word je bijna duizelig van.

Carol Vaness is een Iphigénie naar zijn hand. Al meteen bij haar eerste aria gaat zij zo hysterisch te keer dat je meteen recht op je stoel gaat zitten. Je voelt op je klompen aan: het wordt een drama van jewelste. En je wordt niet teleurgesteld, want de spanning is om te snijden.

Carol Vaness sings  ‘Ô malheureuse Iphigénie!’

Ook Thomas Allen haalt hier echt uit. Bij Muti is hij veel minder beschaafd dan bij Gardiner, je kan zelfs angst in zijn stem horen. Ik mag het.

De opname heeft ook een extra troef – de rol van Pylade wordt gezongen door de veel te jong gestorven Gösta Winbergh (hij stierf in 2002 aan een hartaanval, 58 jaar jong). Een zanger die, zoals zijn landgenoot Gedda, werkelijk alles in zijn stem verenigde: de lyriek van Tagliavini, de elegantie van Kraus en de mannelijkheid van zijn andere landgenoot, Jussi Björling. Nog net met een been in Mozart, maar met het ander al voorzichtig Wagner aftastend. Daar wordt een mens droevig van.

De opname (Sony 52492) is live, wat behalve applaus en toneelgeluiden ook het gevoel ‘ik ben erbij’ meegeeft. Ik vind het prachtig, maar ik kan me voostellen dat de meeste mensen voor de veilige en betrouwbare Gardiner kiezen.



 

JOSEPH KEILBERTH

Iphigenie Tauris Keilberth

Over Nicolai Gedda gesproken: in de opname onder Joseph Keilberth uit 1956 (Capriccio 5005) zingt hij de rol van Pylades. De opvatting van de dirigent is zeer vooruitstrevend, zeker voor de tijd – het lijkt meer op Gardiner dan op Muti, al heeft hij ook wat van het hysterische van de laatste.

Hermann Prey doet mij een beetje aan Thomas Allen denken, zeker vanwege de lyriek, de lichte smacht en het onnadrukkelijk zingen. Echt woedend wordt hij niet, hij is meer van het treurende type.

Maar dan Gedda! Daar smelt niet alleen het hart van Iphigénie (een zeer elegante maar wel met schmalz zingende Hilde Zadek) van, daar gaat ook Diana humaan van worden. Geen wonder dat uw discografe een traantje moest wegpinken. Het geluid is een beetje dof, maar het went snel. En ja, het is in het Duits.

Zie ook:
ORESTEIA. A music Trilogy
Heftige vrouwen in heftige opera: 3 x Elektra van Richard Strauss
ELEKTRA aan de Amstel: afscheid van de productie van Willy Decker

Barenboim dirigeert povere The dream of Gerontius

Elgar Barenboim

Toegegeven, de omstandigheden waren alles behalve optimaal. Het begon met de afzegging van de stertenor Jonas Kaufmann. Op zich niet echt een ramp, zijn stem is niet echt geschikt voor Gerontius.

Kaufmann werd vervangen door Toby Spence, een zowat ideale vertolker van die rol. Helaas, ook Spence zegde af en Andrew Staples stapte in. Prima tenor, zonder meer, maar zijn stem past beter bij werken van Mozart en Bach. Op het laatste moment liet ook Sarah Connoly het afweten en de rol van Angel werd overgenomen door Catherine Wyn-Rogers.

Geen van de twee nieuwe solisten voldeed aan de hoge eisen van het werk. Wyn-Rogers intoneert niet zuiver en haar ruime vibrato is een marteling om naar te luisteren. Van de oorspronkelijk voorgestelde bezetting bleef alleen Thomas Hampson over, maar in zijn eentje kon hij de uitvoering echt niet dragen.

Daniel Barenboim heeft altijd veel affiniteit met de muziek van Elgar gehad, het is ook niet de eerste keer dat hij het mystieke meesterwerk dirigeert. Helaas is het resultaat nu gewoon knudde. Het orkest is te zwaar en het koor klinkt te Duits. Ik snap best dat je de geplande voorstellingen en radio-uitzendingen niet zo maar kunt cancelen, maar moest het povere resultaat dan ook op cd’s uitgebracht worden?


EDWARD ELGAR
The Dream of Gerontius
Catherine Wyn-Rogers, Andrew Staples, Thomas Hampson
Staatsopernchor Berlin, RIAS Kammerchor; Staatskapelle Berlin olv Daniel Barenboim

SIR JOHN BARBIROLLI AND SIR ADRIAN BOULT

Afbeeldingsresultaat voor Gerontius Barbirolli Warner

Gelukkig: aan goede uitvoeringen geen gebrek. Het mooist vind ik de opname onder John Barbirolli uit 1964 (Warner 0724357357920) , niet in de laatste plaats vanwege de onnavolgbare bijdrage van Janet Baker:

Maar ook Sir Adrian Boult (Warner 0724356654020 ) uit 1975 is niet te versmaden!
Alleen al vanwege Nicolai Gedda’s meer dan ontroerende ‘I went to sleep’:

Elisabeth Söderström: één van de meest muzikale en veelzijdige zangeressen ooit

Sod

Geloof het of niet, maar het gros van de mooiste stemmen komt uit Scandinavië. Ze hebben daar een zangcultuur waar wij alleen maar van kunnen dromen. Geen wonder dat een groot aantal van de wereldberoemde zangers daar vandaan komt.

Van al haar land- en tijdgenotes was de Zweedse Elisabeth Söderström wellicht de meest muzikale. De meest veelzijdige ook, haar repertoire vermeldt een schare van uiteenlopende rollen in opera’s, beginnend met Monteverdi en eindigend met Henze.

Dankzij haar Russische moeder beheerste ze niet alleen de taal, maar had een bijzonder gevoel voor het Slavisch repertoire ontwikkeld. Ooit nam ze alle liederen van Tsjaikovski en Rachmaninoff op, en werd beroemd als de vertolkster van de opera’s van Janaček.

Er is iets ouderwets in Söderström’s manier van zingen, en het voelt niet onprettig. Integendeel. Het klinkt zelfs opwindend. Die lange frasen, die omhoog bloeiende noten, haar sensuele uitspraak en een licht metaal in haar volle, warme en uitgesproken vrouwelijke stem.

Af en toe doet ze aan haar (onterecht veel bekender geworden) illustere voornaamgenote denken, wellicht omdat beiden hun grootste triomfen in de opera’s van Mozart en Strauss vierden? Maar de verschillen zijn groter dan de overeenkomsten: Söderström klinkt zelden zelfverzekerd. Haar zingen wordt ook nooit ondergeschikt gemaakt aan de woorden, al was zij altijd bijzonder taalgevoelig en zong zij perfect in vele talen

Sod 2

Begin deze eeuw heeft BBC Legends twee uitgaven aan haar Söderström opgedragen. Op BBC L 4132-2 verschenen twee van haar recitals: uit 1971 en 1984. Tijdens de laatste was ze bijna 60 jaar oud, maar dat is absoluut niet te horen. Nog steeds is haar stem stralend, jeugdig en zeer vrouwelijk.

Tijdens beide recitals laat ze haar volledige kunnen horen en bij beide zingt ze liederen uit verschillende culturen en in verschillende talen. Dat de tweede iets boeiender is uitgevallen, is in grote mate aan pianist Roger Vignoles te danken. En aan de selectie Russische liederen, waar zij de grootste meesteres in was

sod 1

Op BBCL 4153-2 werden drie verschillende recitals uit de Royal Festival Hall vastgelegd. De Vier Letzte Lieder en de slotscène uit Capricio van Richard Strauss zong ze in oktober 1976 onder begeleiding van Antal Dorati.

De Shéhérezade van Ravel werd in 1971 opgenomen met het BBC Orchestra die onder leiding stond van Pierre Boulez:

De twee aria’s uit Le Nozze di Figaro stammen uit 1960. Söderström laat een vertwijfelde gravin horen, en ze doet het zo mooi dat het naar meer smaakt.

Maar het allermooist zijn de liederen van Strauss, gezongen zonder vocaal krachtsvertoon en gekoketteer met hoge noten.

 

 

 

 

 

Benvenuto Cellini van Berlioz. Discografie

Cellini buste

Borstbeeld van Benvenuto Cellini (Rafaello Romanelli) in het centrum van Florence

Benvenuto Cellini was een zestiende-eeuwse Italiaanse kunstenaar die beschouwd wordt als de vertegenwoordiger van het maniërisme. Hij was beeldhouwer, edelsmid, schrijver en musicus, en daarmee duidelijk een voorbeeld van de ‘uomo universale’.

Dat hij geen lieverdje was weten we uit zijn memoires: daarin komt hij in beeld als een zelfverzekerd, egoïstisch mens, die niet vies was van seksuitspattingen en die dan ettelijke affaires op na hield, zowel met vrouwen als mannen. Dat hij daarbij ook nog eens niet zo fatsoenlijk omging met een medemens werd hem van de hoger hand vergeven: hij was immers een begenadigd kunstenaar.

Waarom Berlioz juist Cellini voor zijn eerste opera heeft gekozen? Wellicht dacht hij een nieuwe Don Giovanni te hebben gevonden en zo een nieuwe meesterwerk te creëren?

De première van de opera in september 1838 in Parijs was een flop. Voor de heropvoering een jaar later veranderde Berlioz het één en ander, maar het mocht niet baten. Later, voor een opvoering in 1852 in Weimar, maakte hij nog een kortere versie van zijn werk, op aanraden en in samenwerking met Liszt en Von Bülow.

Tot de jaren negentig van de vorige eeuw werd Benvenuto Cellini zeer sporadisch opgevoerd, iets wat ik absoluut kan begrijpen. Nog los van het zwakke libretto vind ik het werk onevenwichtig en stroef. Het is alsof Berlioz nergens kon beslissen wat hij nu eigenlijk aan het componeren was. Dat de opera technisch ook nog eens zeer moeilijk is om uit te voeren, is niet bepaald behulpzaam.

CD

Cellini Philips

Colin Davis, één van de grootste pleitbezorgers van de muziek van Berlioz, nam de opera in 1972 op. De opname (Philips 4169552) gold jarenlang als het voorbeeld van hoe het moet. Het heeft ruim dertig jaar geduurd voordat hij een beduchte tegenstander kreeg in John Nelsons registratie (ooit Virgin Classics 54570629).

H.-Berlioz-Benvenuto-Cellini-P.-Ciofi-G.-Balducci-J.-DiDonatoJ.-Nelson-Orchestre-National-de-France-3CDS-2004.

Welke van de twee je kiest: met het orkest zit het snor en beide dirigenten zijn aan elkaar gewaagd. Nelson is misschien wat feller terwijl Davis het meer in de lyriek zoekt.

Christiane Eda-Pierre (Teresa bij Davis) is veel lichter van stem dan Patrizia Ciofi, liever, ‘hemelser’. Haar lichte vibrato en haar zeer meisjesachtig timbre zijn buitengewoon plezierig om naar te luisteren, maar zij mist de erotiek en is derhalve geen match voor de veel ‘aardser’ klinkende Ciofi.

Kan je je een betere Cellini voorstellen dan Nicolai Gedda (Davis)? Je zou zeggen van niet. Zo dacht ik ook. Tot voor kort, althans, want Gregory Kunde komt goed in de buurt.

Ik houd van Kundes slanke, beweeglijke en tegelijk stevige tenor. Zijn hoge noten komen er zo makkelijk uit dat je haast zou denken dat hij een boodschappenlijstje aan het repeteren is. En dan zijn kracht… Wat een stem, wat een zanger! Onvoorstelbaar dat de platenmaatschappijen hem zo lang links hebben laten liggen. Ook aan deze opname had hij bijna niet mee gedaan: hij verving Roberto Alagna.

Jules Bastin (Balducci bij Davis) is aan Laurent Naouri gewaagd. Zelf prefereer ik de tweede, maar dat is persoonlijk.

De keuze voor mijn favoriete Ascanio is snel gemaakt: zelfs Jane Berbié (Davis) moet het tegen Joyce DiDonato (Nelson) afleggen. Luister maar naar haar ‘Mais quai-je donc’. Nee, vroeger was niet altijd alles beter!

Maar Nelson heeft nog meer te bidden, mocht u daar de behoefte aan hebben: de score is meer dan compleet, aangezien hij beide Parijse versies bij elkaar combineert en voegt nog een appendix toe met maar liefst bijna 15 minuten extra muziek.

Hieronder het trio ‘Ô Teresa’, gezongen door Gedda, Eda-Pierre en Massard onder Colin Davis:

en door Kunde, Ciofi en Lapointe onder John Nelson:

De opname van Nelson is officieel uit de handel, maar u kunt hem gewoon op Spotify vinden:

En dan hebben we nog Colin Davis II. In 2007 heeft hij de opera weer eens ‘afgestoft’, wat resulteerde in ettelijke coupures in de dialogen. Ook het duet van Cellini en Teresa uit de tweede acte moest er aan geloven. De live uitvoering uit het Barbican Hall is op twee SACD’s van het eigen label van London Symphony Orchestra uitgebracht (LSO Live 0623).

Cellini Kunde

Het resultaat vind ik bevredigend, maar is voor mij een beetje te gepolijst. Gregory Kunde laat opnieuw horen wat een geweldige zanger hij is: alleen al voor hem is de opname meer dan de moeite waard. Minder te spreken ben ik over Laura Claycomb (Teresa) en ook de andere zangers kunnen mij niet echt bekoren.


DVD

 Cellini dvd

In 2007 werd Benvenuto Cellini in Salzburg gepresenteerd en daarna voor dvd opgenomen (Naxos 2110271). De productie is dolle pret. Het bevat van alles wat een mens doet lachen: commedia dell’arte, theater van de lach, een paus die vergezeld wordt door blonde dansende ‘nichten’, een helikopter, robots als huisbedienden, een madonna als een naakte engel met vleugels… Noem het maar op en het zit erin.

Het begint best mooi: Rome, carnaval, vuurwerken… Bijna Fellini-achtig. Het geheel speelt zich in een ‘wereld van ooit’. The Wizard of Oz is niet ver weg. Ja, regisseur Philipp Stölzl kent zijn filmklassieken! Mooi? Ja. Grappig? Ja. Logisch? Nee. Het publiek is overenthousiast, ik niet.

Er wordt zonder meer goed in gezongen, al word ik niet echt enthousiast. Burkhard Fritz (ook een vervanger, dit keer voor Shicoff) stond toen nog met beide voeten in het zwaardere belcantorepertoire, maar het ontbreekt hem aan charisma.

Dat laatste kun je aan Maija Kovalevska overlaten. Ze is mooi en slank (een onontbeerlijke voorwaarde tegenwoordig, lijkt het) en heeft een dito stem. Ze is een goede actrice ook. Waar het haar aan ontbreekt, is het ‘eigene’ voor deze rol. Zonder het beeld erbij klinkt ze als één van de zovele mooie slanke sopranen uit Oost-Europa.

Of Valery Gergiev de aangewezen dirigent is voor dit werk betwijfel ik. Hij maakt een hoop lawaai, gelijk het zware vuurwerk. Aan het begin van de ouverture dacht ik even midden in één van de Bruckners te zijn beland.

Hieronder de trailer van de Salzburger productie:

 

Zie ook: Benvenuto Cellini in Amsterdam

Spetterende ‘Benvenuto Cellini’ uit Amsterdam is ook op dvd niet te versmaden