Anders dan ‘Elektra’ van Richard Strauss of ‘Iphigenie en Tauris’ van Gluck (‘Orest’ van Trojahn laat ik gemakshalve buiten beschouwing) die zich op maar één episode uit de drama van Aeschylos richten, heeft Taneyev de hele trilogie als onderwerp van zijn opera gekozen.

We vangen aan met de terugkomst van Agamemnon uit de oorlog en eindigen met de door Athena opgeroepen rechtbank, die zich over de schuld en boete van Orestes moet buigen. Maar vóór het zo ver is wordt Agamemnon door zijn vrouw en haar minnaar Aigisthos vermoord. Beiden worden op hun beurt gedood door Orestes, die met de hulp van zijn zus Electra wraak neemt op de moord van zijn vader.

In het laatste deel roept Orestes – tot waanzin gedreven door de hem achtervolgende furiën – de hulp in van Athena, waarna de rechtbank volgt.

Maar liefst twaalf jaar heeft Teneyev aan zijn opera gewerkt. Hij was eenmaal geen snelle  schrijver en het componeren betekende voor hem echt zwoegen. Het resultaat is tegelijkertijd overweldigend en bevreemdend.

Oresteia is een zeer atypisch werk voor een Rus, zeker uit die tijd. Of dat een reden was voor de totale vergetelheid weet ik natuurlijk niet, maar het zou zo maar kunnen.

Daar, waar zijn tijd- en landgenoten hun ogen strak op hun vaderland en zijn geschiedenis wijd open hielden, week hij uit naar de Griekse tragedie, waarbij hij ook de klassieke vorm niet uit het oog verloor. Taneyev zelf noemde zijn werk dan ook geen opera, maar een muzikale trilogie.

Toch: al is de thema en haar uitwerking zeer on-Russisch, de muziek is het ontegenzeggelijk wel. Neem alleen al de in de beste Russiche traditie gecomponeerde grote aria van Cassandra. Haar arioso met de daarop komende koor is één van de absolute hoogtepunten van de opera. Ongewild moet ik dan aan Khovansjtsjina van Moessorgsky denken en de muziek die hij voor Marfa heeft gecomponeerd.

De indruk wordt natuurlijk ook versterkt doordat het libretto in het Russisch is geschreven. Die, zeer melodische taal kent nu eenmaal zijn eigen muzikale regels.

Ik ken geen van de (in de rolverdeling alleen met hun achternaam vermeldde) zangers, maar de uitvoering is, voor zo ver ik het kan beoordelen – zonder enig vergelijkingsmateriaal is het best lastig – zonder meer goed.

De grootste indruk maakte op mij N. Tkachenko (Cassandra). Haar sopraan klinkt blij vlagen best scherp, maar dat mag wel, zeker omdat zij met zo ontzettend veel gevoel en betrokkenheid zingt. Haar grote “visioen aria” is ronduit verscheurend. Kippenvel.

I.Dubrovkin (Orest) beschikt over een mooie, lyrische tenor. Zijn hoogte is af en toe een beetje geknepen en soms overschreeuwt hij zich. Maar in de rustigere momenten klinkt hij echt mooi. Kwestie van het orkest een beetje dimmen?

Electra (T.Shimko) klinkt behoorlijk hysterisch. Ik snap dat (een beetje) wel, maar haar hoge noten zijn niet altijd zuiver en in vind haar stem aan de dunne kant.

I.Galushkina, een echte Russische mezzo met veel borsttonen, zingt Clytamnestra. Zeer indrukwekkend. Toch: in haar gesprekken met Aegisthus (fantastische bariton A. Bokov) laat zij zich ook van haar fragiele kant zien. Bokov’s geluid is zeer mannelijk en heroïsch, wat Clytaemnestra’s verliefdheid zeer aannemelijk maakt.

V.Chernobayev (Agamemnon) stelt mij een beetje teleur: zijn bas is best indrukwekkend, maar echt zuiver klinkt hij niet en af en toe ontbreekt het hem aan laagte.

De muziek is bij vlagen zeer filmisch, maar ik vermoed dat er veel meer in zit dan het orkest van het Belorussian Bolshoi Theatre onder leiding van Tatjana Kolomijtseva eruit weet te halen.

De opname uit 1965 klinkt behoorlijk dof en gesluierd en ik zou er veel voor over hebben om het werk in een nieuwe, moderne opname te kunnen beluisteren. Vooralsnog is er geen keuze. Er is geen libretto, maar met de synopsis kom je er – min of meer – wel uit.

Sergei Taneyev
Oresteia. A music Trilogy.
V.Chernobayev, L. Galushkina, A. Bokov, T. Shimko, I. Dubrovnik, N. Tkachenko e.a.
Koor en orkest van het Belorussian Bolshoi Theatre of Opera and Ballet onder leiding van Tatiana Kolomitseva
Melodia  MEL CD 10 02277