Jonas Kaufmann

Lohengrin: my little selection of recommendations and turn-offs

Lohengrin arrives in Antwerp, painting from the Lohengrin mural cycle, by August von Heckel , Neuschwanstein Castle

For me (definitely not a Wagnerian!), Richard Wagner’s Lohengrin ranks as high as his Tannhäuser : I can never get too much of it. No wonder my Lohengrin shelf is well-stocked. A selection of recommendations and turn-offs.

CD’S

GEORG SOLTI

My favourite CD recording is the one conducted by Georg Solti (Decca 4210532), mainly because of the conductor. It starts already with the overture: very mysterious yet with both feet on the ground. Very sensitive, but also emphatically real without any sectarianism; no Hare Krishna here, but no Halleluja either.

Despite all the swans, Lohengrins do not usually fall out of the sky. Before officially recording the role Domingo had been preparing for it for almost twenty years. His Lohengrin is loving and warmblooded.

Jessye Norman was the perfect Elsa in those days; young and innocent with a voice that completely blows you away. Fischer-Dieskau’s Heerrufer is a matter of taste, but Siegmund Nimsgern and Eva Randová are a perfectly vicious pair!

Domingo’s baptism of fire in the role of Lohengrin was in Hamburg in 1968. He was then 27 (!) years old. It was not only his first Wagner, it was also the very first time he sang an opera in German, a language he did not yet master.

Fragments of the performance have been preserved (e.g. Melodram MEL 26510). His voice sounds like a bell, with a lot of bronze and a golden shine. The high notes are high and sung in full. Where can you still experience a Lohengrin like this? So beautiful that it makes you want to cry.

His Elsa was Arlene Saunders, at that time a much-loved prima donna in Hamburg, today she is totally forgotten. How unjust! Saunders was not only an amazingly good singer, she was also a beautiful woman and an exemplary actress.

MAREK JANOWSKI

Marek Janowski is considered one of the best Wagner conductors of our time, but his Lohengrin, recorded live in Berlin in November 2011 (PentaToneClassics PTC 5186403) is a little disapppointing to me.

Janowski conducts very carefully, too carefully for me, making the overture most like an overly- stretched mush. Fortunately, he soon recovers and in the second act he makes the menace palpable. In the Wedding March, he makes the notes flow nicely into each other and he succeeds very well with his choice of tempi, all the while neatly restraining the orchestra. Yet I cannot escape the impression that he loses himself into the details.

I am not a fan of Annette Dasch, I find her voice a bit ‘ordinary’, but perhaps it does suit the character of Elsa? Susanne Resmark is a decent Ortrud, with a big voice and a nice dark timbre. But her ample vibrato is sometimes annoying.

The rest of the singers are certainly superb, but there is one problem: they do not blend. Klaus Florian Vogt’s sound is very ‘white’, his timbre quite sweet and his approach very lyrical. Beautiful, yes, but frankly I’ve had it by now with the same thing over and over again: he doesn’t develop. Moreover, he cannot compete with the deep low sound of Günther Groisböck (Heinrich) and the truly phenomenal volume of Gerd Grochowski (Telramund). In the ensembles, he simply shrinks away to nothing.

Below Günther Groisböck sings the ‘Gebet des König Heinrich’

BERTRAND DE BILLY

One of the newer Lohengrins, at least on CD, was conducted by Bertrand de Billy and recorded live at the Frankfurter Opern in March 2013 (OEHMS classics OC946).
Judging by pictures in the textbook, we are to be happy that the production was not released on DVD but on CD!

Camilla Nylund is a wonderful Elsa, for me perhaps the best Elsa of recent years. Michaela Schuster, meanwhile, has made Ortrud into one of her showpieces, although there is something in her interpretation that displeases me a little. For Falk Struckman (King Heinrich) I am willing to commit murder, so I will forgive him for his voice becoming a bit unstable.
The German-Canadian tenor Michael König (Lohengrin) is new to me. His voice and interpretation really make me quiet, so beautiful and so moving! Just because of him and Nylund, I am going to cherish this recording!

ERICH LEINSDORF

Back in time for a moment.
In 1943, Erich Leinsdorf conducted a wonderful Lohengrin at the Metropolitan Opera in New York (Sony 88765 42717 2). The overture is to die for, just like a fairytale. I can’t get enough of it.

Lauritz Melchior is of course the Lohengrin of the era and Astrid Varnay sounds surprisingly lyrical. It’s a pity that she pronounces the consonants so very emphatically, something I don’t like. Alexander Sved is a very authoritative Telramund and Kerstin Thorborg a good Ortrud.

FRITZ STIEDRY

Opposite Leinsdorf’s recording is a 1950 recording under Fritz Stiedry (Walhall WLCD 0146). His approach is very down-to-earth, straightforward, which is also amplified by the poor sound quality. But it is undeniably beautiful and very surprising.

The singers also: Helen Traubel is a delightful Elsa and Astrid Varnay has been promoted from Elsa to a very impressive Ortrud after those seven years. And then Herbert Janssen’s Telramund: what a voice and what an impressive interpretation.

DVDS

AUGUST EVERDING

Even on DVD there is no shortage of good, not so good or even ridiculous performances (long live the director!). I start with an undoubtedly fine performance from the Metropolitan Opera, recorded in 1986 (DG 0734176) .

August Everding’s production is very traditional, with ditto costumes and sets. It is very beautiful, but for me there is something missing, as if the soul has been taken out of the performance.

But then there is Leonie Rysanek (Ortrud) and you have to keep looking at her with fascination. Just watch her glance at Elsa’s accusation. Delightful!
James Levine conducts with verve and gives all the shine to the score, truly magnificent. Watching his face while he conducts is also fascinating; it shows complete commitment to the music.

Below, Leonie Rysanek as Ortrud:

GÖTZ FRIEDERICH

It was August Everding who first recognised Götz Friedrich’s enormous qualities. It was also he who ensured that Friedrich was appointed chief producer in Hamburg after his escape from the GDR.

Contrary to what is written about him, Friedrich never saw himself as a representative of ‘Regietheater’. On the contrary, his productions are very faithful to the libretto and the music. Do not expect strange concepts from him.

The Lohengrin he made in Bayreuth in 1982 (Euroarts 2072028) is, for me, among the opera’s finest productions. It moves between harsh reality and the utopian dream world of an adolescent girl.
Karan Armstrong is a beautiful woman and a great actress, but her tremolo is very annoying at times. Peter Hofmann is in every way a dream Lohengrin: with his handsome looks, clad in white and silver, he seems to have literally stepped out of a girl’s reveries. Elisabeth Connell is an impressive Ortrud and Bernd Weikl a terrific Heerrufer.

Below is a short excerpt from the production:

NIKOLAUS LEHNHOFF

That Nikolaus Lehnhoff was very familiar with Friedrich’s production is obvious. Like Friedrich, he omits the swan. Lohengrin (Klaus Florian Vogt in one of his best roles) is preceded by a ray of light, giving him the allure of a 1950s pop star. Talk about girlish dreams!

Light and soft, like the first rays of the rising sun, this is how the first bars of the overture sound. In the middle of the stage, shrouded in shades of dark blue and black, Elsa ( a very poignant Solveig Kringelborn) comes up, her hands on a chair. This chair will remain the centre of her universe, and her only foothold, from now until the end of the opera. The feeling of loneliness takes hold of you, and you realise that things will never work out, all the knights and swans notwithstanding.
The most striking thing about this brilliant Baden-Baden production is its matchless lyricism. The singers seem to have walked straight out of Bellini operas and even Ortrud, in the interpretation of the phenomenal Waltraud Meier, is like a Lady Macbeth with human traits. After Götz Friedrich, this is for me the best Lohengrin on DVD (Opus Arte OA 0964D)

Below is a scene between Elsa and Ortrud:

RICHARD JONES

Does the libretto speak of a regime? Dictatorship? Persecution and/or lack of democracy? Yes? Hup, then we simply move the action to the 1930s. So banal, and so clearly a lack of inspiration! I blame Richard Jones especially for the latter. His Lohengrin, in its banality, is not only weird, but also predictable and uninspired. At least for me.

Right at the start the beautiful overture, sublimely and sensitively played by the Bayerischer Staatsorchester under Kent Nagano, is totally destroyed by the picture. We see a girl with dark braids, dressed in green dungarees, sitting at a drawing table, drawing a house.

Lohengrin (Jonas Kaufmann) is a hippy dressed in jeans. He emerges, with under his arm, a big, white plastic swan, which is also mechanically controlled: it pecks around and into its feathers. I find it tacky.

The Munich production, July 2009 (Decca 0743387), marked Kaufmann’s debut in the role of Lohengrin. Did he succeed? Yes and no. His voice is naturally powerful and lyrical at the same time and with a big volume. He does not have to force anything and his highs and lows are beautifully balanced. Yet I miss something in his performance, that little ‘etwas’… Maybe it’s because it’s his debut, but on me he makes a not too happy impression.

Anja Harteros is a heartbreaking Elsa. She plays the role very impressively and manages to combine girlishness with a budding femininity.

Michaela Schuster did not know how to be portray Ortrud at the time, but Wolfgang Koch (Telramund) makes up for a lot. Such a beautiful voice! Deep, grand, supple, lithe, majestic and authoritative. He also manages to impress particularly as an actor. Evgeny Nikitin is a convincing Heerrufer.

Below is the trailer of the production:

HANS NEUNFELS

Recorded in Bayreuth in 2011, Hans Neuenfels’ production (Opus Arte OA 1071 D) is a bit obscure. Because, what are rats doing in Lohengrin? Now… here’s the thing: the Brabanders have been turned into rats by failed experiments and Lohengrin comes to help them, like someone from the animal liberation front. Something like that. Sort of.
No, I didn’t think it up and I wouldn’t have been able to understand it if I hadn’t read the reviews. But apparently the enthusiastic (yes, the production was enthusiastically received!) fellow reviewers are either clairvoyant, or they had a special sit-down with the director.
Even the overture is teeming with (animated) rats in pink, white and grey. And that’s just the beginning. And to also give away the ending: Elsa’s little brother is a just-born fat baby with the umbilical cord still on….
Annette Dasch looks beautiful and innocent and acts well and Klaus Florian Vogt sings beautifully and lyrically. Once and never again.

Below is an excerpt:

BONUS:

Eva-Maria Westbroek and her Sieglindes

In the MET ©Ken Howard

Aix-en-Provence 2007

In July 2007, Die Walküre premiered in Aix-en-Provence, an extraordinary event. Not only was it Simon Rattle’s (and Aix’s) first Ring, it also marked a truly sensational debut of ‘our’ Eva-Maria Westbroek at the festival.

Stéphane Braunschweig’s production was highly ingenious, with lots of glass and steel. And yet nowhere did he break with tradition. Wotan (a beautiful, very humane and fragile Willard White) was very much like a spectator from the very first scene, literally watching everything and everybody and sort of playing a game of Stratego with his ‘pawns’ at the beginning of the second act.

The young Mikhail Petrenko (Hunding) bore a strong resemblance to Putin, adding to the grim character of his role.

After a firm start, Rattle kept the orchestra supple and light. It gave the beautifully sung ‘Winterstürme’ by Robert Gambill an almost belcanto-like character, and the love duet that followed sounded naturally innocent.

Eva-Maria Westbroek and Robert Gambill

Westbroek’s voice – radiant, voluminous and yet very lyrical – has thousands of nuances, giving a different colour to all of her character’s feelings (love, sadness, joy, innocence and longing) (BelAir BAC 034).

Bayreuth

In 2009, Opus Arte recorded Christian Thielemann’s complete Ring in Bayreuth and released it on CD a year later (OA CD900B D). I was particularly happy with it. The sound was superb and the scoring phenomenal, with Eva-Maria Westbroek in Die Walküre as Sieglinde and Endrik Wottrich as Siegmund.

©Enrico Nawrath

Fortunately, Opus Arte released the production on CDs, because I understood from reviews, reports and excerpts that the production was a total failure. In fact, it was so bad that the audience was too tired to boo.

The circumstances were not optimal either. Lars von Trier returned the assignment to direct the Ring at the last minute, so the job ended up in the hands of Tankred Dorst. And Dorst is a renowned playwright but he is not an opera director.
Tankred_
So can anyone tell me why Opus Arte still recorded Die Walküre on DVD in 2010 (OA 1045 D)? Albert Dohmen (Wotan) and Linda Watson (Brünnhilde) are good and Thielemann conducts beautifully, but a year earlier they had also been present. Edith Haller was promoted from Helmwige to Sieglinde, which I have reservations about. Johan Botha (Siegmund) is a matter of taste.

Frankfurt 2010

On 28 April 2012, two Dutch stars sang like angels in Die Walküre at New York’s Metropolitan Opera. At the side of his wife Eva-Maria Westbroek, Frank van Aken made his unexpected debut at the famous opera house as a last-minute substitute.

Frank van Aken and Eva-Maria Westbroek in the MET ©Ken Howar

Anyone listening to BBC 3 could witness it (no, NTR was not there). There was no recording made of it, although I have every confidence in the pirates.

© Monika Rittershaus

It was not the first time that the Westbroek/Van Aken couple performed as Siegmund and Sieglinde. In 2010, they sang the roles to huge acclaim in Frankfurt. Oehms (OC 936) recorded the performance live and we should be very happy about that. Not only because our star singers were finally immortalised on CD – and then together! – but also because of the truly fantastic music and singing

.

Susan Bullock was a truly irresistible Brünhilde and Terje Stensvold an impressive Hunding. Big part in the success was also conductor Sebastian Weigle.

https://www.operaonvideo.com/die-walkure-frankfurt-2012-weigle/

New York 2013

Westbroek also featured in the Metropolitan Opera’s new production of the Ring (the one with ‘the machine’). Her Siegmund was sung peerlessly by Jonas Kaufmann and Deborah Voight was a radiant Brünhilde.

Jonas Kaufmann as Siegmund and Eva-Maria Westbroek as Sieglinde in Wagner’s “Die Walkre.”
Photo: Ken Howard/Metropolitan Opera

Westbroek sings ‘Du bist der Lenz’:

Robert Lepage was the director and as such also responsible for the machine that occasionally faltered. (Near) accidents also happened – fortunately all with a happy ending. But just imagine… The production won the ‘classical Grammy’ in the opera category. Rightly so? Opinions are divided on that.

Plácido Domingo interviews Westbroek and Kaufmann:

My love-hate relationship with Fidelio by Beethoven

https://basiaconfuoco.com/wp-content/uploads/2020/07/fidelio18140523.jpg

I have a love-hate relationship with ‘Fidelio’. On the one hand, I think it is a whole lot of rubbish, but on the other hand, I love the overture. And the quartet in the first act – a heavenly piece of music, if performed well.

Harnoncourt (Teldec 4509-94560-2)

I particularly like the recording Nikolaus Harnoncourt made in 1995 with the Chamber Orchestra of Europe. Charlotte Margiono is a fantastic Leonore and Peter Seiffert (Florestan) sounds like a young god. Also the young (yes, make no mistake! Don Ferrando is young!) Bo Skovhus sings the noble minister in a very natural way. Sergei Leiferkus (Don Pizarro) is also much more at home here than in Verdi’s operas.

I become a little sad when I see the names of László Polgár (Rocco) and Deon van der Walt (Jaquino) again: Polgár, a much beloved singer (not only in Amsterdam), died suddenly in September 2010. And Deon van der Walt was shot dead by his own father in November 2005 (who says life is not like opera?). The orchestra is very transparent and wonderfully light-hearted, something I enjoy very much.

Barenboim (Teldec 3984-25249-2)

Now you may say: Fidelio light-hearted? I want thunder and lightning! In that case, your choice should be Daniel Barenboim. Here, not only is the orchestra (Staatskapelle Berlin) of almost Wagnerian proportions, so are the singers: Waltraud Meier (Leonore), Plácido Domingo (Florestan), Falk Struckman (Don Pizarrro), René Pape (Rocco), Kwangchul Youn (Don Fernando).
On the other hand the roles of Jaquino (Werner Güra) and Marzelline (Soile Isokoski) are wonderfully lyrical (although more heavily cast than usual). The tempi are solid but never punishing, and Barenboim conducts with verve.

Elder (GFOCD 004-06)

There is absolutely nothing wrong with the 2006 performance, recorded live in Glyndebourne for the Festival’s own label. Anja Kampe made her enthusiastically received debut there as Leonore. And rightly so. Rarely, if ever, has this role been sung with such beautiful lyricism and such fragility, making Leonore even more deserving of our respect for her heroic actions. In the spoken dialogues, moreover, Kampe shows herself to be an outstanding actress.

I am not a big fan of Torsten Kerl (Florestan), but the way he sings his great aria is outstanding. Lisa Milne (Marzelline) has stolen my heart with her lovely soprano and the rest of the cast is also fantastic. Mark Elder conducts the beautifully playing London Philharmonic Orchestra with great intensity.
It is a great pity that the production has not appeared on DVD, because all the reviews praised Deborah Warner’s direction. But even without seeing it, there is still a lot to enjoy.

The packaging is also very attractive: the two CDs are enclosed in a kind of booklet with a hard cover, with, besides the libretto, many rehearsal and performance photographs.

Harnoncourt (Arthouse 107111)

On DVD the choice is also quite large and out of necessity I will limit myself to two recordings.

Already in 2004 (!) Jonas Kaufmann sang Florestan, in Zurich, conducted by Nicolaus Harnoncourt. The conductor has changed his vision audibly and the orchestra sounds heavier than on Teldec. He conducts with a firm hand and starts very quickly, only to calm down afterwards. I find it all too measured, too tight … At least it is for me.

Jürgen Flimm directed the film and he gives us, for him, rather realistic images, sometimes maybe even ‘too’ realistic. A fun fact: Flimm also directed and supervised the dialogues for the 1994 Teldec recording.

Lászlo Pólgár is a wonderful Rocco. I doubt if he is a perfect match for the role (physically then), especially with a (very weak) Elisabeth Magnus as his daughter, but just to be able to see that man again!

Camilla Nylund is a rather unemotional Leonore, but Kaufmann is an irresistible Florestan.

Haitink (Opus Arte BD OA7040)

Again in Zurich, but four years later in 2008, a new production of ‘Fidelio’ (they apparently love it there) was presented. The orchestra of the Opernhaus Zürich is conducted very affectionately by Bernard Haitink, but then again – he has pretty much identified himself with Beethoven’s works.

He has also really thought about it: he finds the ideas behind the music much stronger than any political labels. He doesn’t care about updating, because the music itself is translucent, transparent and warm.

Harking back to the Mahlerian tradition, he puts “Leonore III” in the second act. However, he is a bit on the slow side.

Katharina Thalbach’s direction and Ezzio Tofolutti’s furnishings are very realistic, which is in line with Haitink’s ideas, but the costumes are a bit of everything. The dialogues are somewhat abbreviated, which I do not really consider a lack.

Lucio Gallo is a misfit for me. He portrays Don Pizzaro as an Italian mafia boss, but as the sort you’ll only see in the cinema. It is all very exaggerated and his voice does not have the right timbre for the role.

Alfred Muff is better suited as Rocco than as Pizzaro four years earlier, but he too has had his day. Melanie Diener (Leonore) sings very adequately, and I have little to say about her acting, but she is not at all convincing as a man!

Robberto Saccà is a great Florestan. More lyrical than we are used to, but I do not mind that at all. And although he does not look gaunt, his fantastic acting skills are enough to suggest his great suffering. I have also come to appreciate this singer more and more.

Aantrekkelijke Königskinder uit Zürich op Bluray

Tekst Peter Franken

In 2010 was in Zürich een uitstekende productie van Humperdincks grote sprookjesopera Köningskinder te zien. Deze werd door Decca in 2012 op Bluray uitgebracht, tijd voor een terugblik.

Sprookjes zijn het schoolvoorbeeld van verhalen met een happy ending: ‘En ze leefden nog lang en gelukkig’. Meestal gaat er wel het verscheiden van een slechterik aan vooraf maar voor de hoofdpersonen loopt alles goed af, en zo hoort het natuurlijk ook.

Anders is het gesteld met het verhaal dat Ernst Rosmer (pseudoniem voor Elsa Bernstein) rond 1890 schreef over een koningszoon die de wijde wereld intrekt en in een ganzenhoedstertje zijn gedroomde koningin gevonden meent te hebben. Zij is een weeskind dat is geadopteerd door een heks die haar door een toverspreuk gebonden houdt aan haar omgeving en de tijd verdrijft met het hoeden van een troep ganzen. De ronddolende koningszoon is het dwingende hofleven beu en op zoek naar zijn eigen identiteit.

Er zit veel van Siegfried in deze figuur, denk aan zijn ‘monologue intérieur’ tijdens de tweede akte van de gelijknamige opera, maar ook van Walther in Die Meistersinger von Nürnberg. Beiden vervullen op hun eigen wijze de rol van buitenbeentje in de handeling.

Opvallend is echter dat die associatie met genoemde opera’s ook muzikaal vorm heeft gekregen. Het gaat te ver om te zeggen dat Humperdinck op zijn beroemde voorganger heeft geleund, maar door hem geïnspireerd is hij zeker. Het meest opvallende aan de muziek van dit doorgecomponeerde werk is echter de vloeiende stijl. De opening doet denken aan het begin van een avonturenfilm met iemand als Errol Flynn en dat filmische karakter blijkt een kenmerk van het gehele werk. Humperdinck had het helemaal kunnen maken in het Hollywood van de jaren ’30.

Isabel Rey en Jonas Kaufmann © Susanne Schwiertz

De jonge koningszoon en het prille tienermeisje voelen zich direct sterk tot elkaar aangetrokken. Hij wil haar een gouden kroontje opzetten, zij heeft liever haar eigen bladerenkrans. Er volgt een stoeipartijtje waarbij de krans scheurt; we hoeven niet op Freud te wachten voordat de seksuele symboliek zijn intrede doet binnen de gevestigde orde. Als ze met hem mee wil gaan, houdt de toverspreuk haar tegen. Hij ziet dat als het verbreken van een belofte en loopt boos weg.

In het stadje met de symbolische naam Hellabrunn probeert de koningszoon zich door de bevolking herkend te laten worden als de nieuwe koning. Zij zien in hem echter slechts een charlatan. Als de in het kielzog van de Spielmann opgedoken ganzenhoedster met zijn achtergelaten kroon komt aanzetten, als bewijs dat hij echt de zoon van de inmiddels overleden koning is, worden ze beiden door een woedende menigte verdreven.

Vervolgens gaat het bergafwaarts in Hellabrunn. De heks wordt verbrand maar dat helpt niet. De kinderen verwijten hun ouders die jongelui weggejaagd te hebben. Het waren volgens hen de echte Königskinder. We treffen die twee later in een scène die doet denken aan Siegmund en de uitgeputte Sieglinde einde tweede akte Walküre. Ze kopen een brood dat nog uit het huis van de heks afkomstig is. Het is vergiftigd waardoor beiden sterven.

Regisseur Jens Daniel Herzog heeft gekozen voor een toneelbeeld dat enerzijds vrij modern aandoet maar anderzijds met name door de kostumering een beeld van vroeger oproept. Het decor bestaat uit een grote hal die in de eerste akte dienstdoet als broeikas waarin de heks haar bijzondere planten kweekt. Tegelijkertijd is het de besloten ruimte die de ganzenhoedster niet kan verlaten. Diezelfde hal fungeert in de tweede akte als fastfood restaurant en dorpsplein. In de derde akte toont het als een desolate gevandaliseerde Turnhalle annex besneeuwde buitenruimte.

Mezzosopraan Liliana Nikiteanu is een genot als de spreekwoordelijke boze heks, die om onbekende redenen een giftig brood bakt dat altijd vers en knapperig zal blijven, een soort MacGuffin al duurt het tot aan het einde voor het weer opduikt en de dood van de Königskinder veroorzaakt. De tweede mezzo Anja Schlosser haalt alles uit haar rol als hedonistische herbergiersdochter die de koningszoon probeert te versieren. Hiermee wordt vermoedelijk getoond waartoe het koningsloze rijk in moreel opzicht is vervallen.

Bariton Oliver Widmer excelleert als Der Spielmann. Van alle bijrollen heeft hij de mooiste muziek en die weet Widmer uitstekend over het voetlicht te brengen. De bijrollen van houthakker en bezembinder zijn in goede handen bij respectievelijk Reinhard Mayr en Boguslaw Bidzinski. Koor en kinderkoor leveren goede vocale prestaties met een opvallend zeker solo optreden van Marie-Thérèse Albert als het dochtertje van de bezembinder.

Isabel Rey kan ik me nog herinneren als Susanna in de Nozze di Figaro uit 1994 bij DNO. Ze weet zich goed te verplaatsen in de rol van het jonge meisje dat nog maar kort geleden vrouw is geworden en daar uiting aan wil geven door op zoek te gaan naar andere mensen. Vocaal is ze uitstekend opgewassen tegen de lange en bij vlagen veeleisende partij. Een goede casting al had Herzog haar een fractie meisjesachtiger kunnen doen lijken. Een afdeling kap en grime heb je niet voor niets.

De grote ster van deze opname is Jonas Kaufmann, in absolute Hochform. Alleen al om hem is deze Bluray een aanbeveling waard, overigens de eerste video opname van dit werk. Hij oogt voldoende jongensachtig om een weggelopen tiener neer te zetten die aan zijn gouden kooi is ontsnapt. En als hij dat kan, waarom kan dat ganzenhoedstertje dan niet ook gewoon weglopen met hem? Toverij is flauwekul, dat vindt de Spielmann overigens ook. Je moet het zelf willen en durven, dan lukt het vanzelf.

Het koor en orkest van Opernhaus Zürich staan onder leiding van Ingo Metzmacher die zich de partituur zeer goed eigen gemaakt lijkt te hebben. Zijn Humperdinck is een waar pleidooi voor dit onderbelichte werk. Het is geen potentiële kindervoorstelling zoals het zeer veel gespeelde Hänsel und Gretel maar voor liefhebbers van het laat romantische Duitse operarepertoire een absolute must.

Mijn haat-liefde verhouding met Fidelio van Beethoven

Ik heb een haat-liefde verhouding met ‘Fidelio’. Enerzijds vind ik het een opera van niets, anderzijds kan ik immens genieten van de ouverture. Of van het kwartet in de eerste acte – mits goed uitgevoerd een hemels stukje muziek.

Harnoncourt (Teldec 4509-94560-2)

Bijzonder fraai vind ik de opname die Nikolaus Harnoncourt in 1995 heeft gemaakt met het Chamber Orchestra of Europe. Charlotte Margione is een fantastische Leonore en Peter Seiffert (Florestan) klinkt als een jonge god. Ook de jonge (ja, vergist u niet! Don Ferrando is jong!) Bo Skovhus zingt op een zeer natuurlijke manier de edelmoedige Minister. Ook Sergei Leiferkus (Don Pizarro) is hier veel beter op zijn plaats dan in de opera’s van Verdi.

Een beetje triest word ik als ik de namen van László Polgár (Rocco) en Deon van der Walt (Jaquino) terug zie: Polgár, een niet alleen in Amsterdam zeer beminde zanger, is in september 2010 plotseling overleden. En Deon van der Walt werd in november 2005 (wie zegt dat het leven geen opera is?) door zijn eigen vader doodgeschoten. Het orkest is zeer transparant en heerlijk luchtig, iets dat ik als zeer prettig ervaar.

Barenboim (Teldec 3984-25249-2)

Nou kunt u zeggen: Fidelio luchtig? Ik wil juist donder en hemelslag! Dat kan. In dit geval kunt u het beste naar Daniel Barenboim grijpen. Hier is niet alleen het orkest (Staatskapelle Berlin) van bijna Wagneriaanse afmetingen, de zangers: Waltraud Meier (Leonore), Plácido Domingo (Florestan), Falk Struckman (Don Pizarrro), René Pape (Rocco), Kwangchul Youn (Don Fernando) zijn het ook.

Heerlijk lyrisch (maar toch zwaarder bezet dan gebruikelijk) daarentegen zijn de rollen van Jaquino (Werner Güra) en Marzelline (Soile Isokoski). De tempo’s zijn gedegen maar nergens slopend en Barenboim dirigeert met verve.

Elder (GFOCD 004-06)

Fidelio Eldet

Er is ook helemaal niets mis met de uitvoering uit 2006, in Glyndebourne live opgenomen voor de eigen label van het Festival. Anja Kampe maakte er haar enthousiast ontvangen debuut als Leonore. Terecht. Zelden of nooit hoor je die rol zo mooi lyrisch, zo breekbaar gezongen, waardoor Leonore nog meer ons respect voor haar heldhaftige handelingen verdient. In de gesproken dialogen toont Kampe zich bovendien een actrice van formaat.

Ik ben geen grote fan van Torsten Kerl (Florestan), maar hij zingt zijn grote aria echt fantastisch. Lisa Milne (Marzelline) heeft mijn hart gestolen met haar heerlijke sopraan en ook de rest van de bezetting is fantastisch. Mark Elder dirigeert het prachtig spelende London Philharmonic Orchestra met een grote intensiteit.

Het is bijzonder jammer dat de productie niet op DVD is verschenen, want in alle recensies werd de regie van Deborah Warner lovend besproken. Maar ook zonder visie valt er waanzinnig veel te genieten.

Ook de verpakking oogt zeer fraai: de twee cd’s zitten ingeklemd in een soort boekwerk met een harde kaft, met, behalve het libretto, veel repetitie- en voorstellingfoto’s

Harnoncourt (Arthaus 107111)

Fidelio kaufmann

Ook op dvd is de keuze best groot. In 2004 al (!) heeft Jonas Kaufmann Florestan gezongen, in Zürich onder leiding van Nicolaus Harnoncourt. De dirigent heeft zijn visie hoorbaar veranderd en het orkest klinkt zwaarder dan op Teldec. Hij geeft ferm aan en begint heel erg snel, om daarna toch tot bedaren te komen. Ik vind het allemaal te afgemeten, te strak … Althans voor mij.

De regie is in handen van Jürgen Flimm en voor zijn doen laat hij tamelijk realistische beelden zien, soms misschien zelfs ‘te’. Een leuk weetje: Flimm heeft ook de regie en supervisie van de dialogen voor de Teldec-opname uit 1994 gevoerd.

Lászlo Pólgár is een prachtige Rocco. Ik betwijfel of hij in de rol (fysiek dan) helemaal idiomatisch is, zeker met een (zeer zwakke) Elisabeth Magnus als zijn dochter, maar ach, die man terug te kunnen zien!

Camilla Nylund is een beetje een onderkoelde Leonore, maar Kaufmann is onweerstaanbare Florestan.

Haitink (Opus Arte BD OA7040)

Fidelio Haitink

Alweer in Zürich, maar dan vier jaar later werd er alweer een nieuwe productie van ‘Fidelio’ (ze zijn er blijkbaar gek op) gepresenteerd. Het Zürcher Orkest wordt zeer liefdevol gedirigeerd door Bernard Haitink, maar ja – hij is ook met zijn Beethoven’s zowat vergroeid.

Hij heeft er ook over nagedacht: hij vindt de ideeën achter de muziek veel sterker dan welke politieke labels dan ook. Actualisering zou hem de worst wezen, want de muziek zelf is doorschijnend, transparant en warm.

Teruggrijpend naar de Mahleriaanse traditie zet hij ‘Leonore III’ in de tweede acte. Wel is hij een beetje aan de trage kant.

De regie van Katharina Thalbach en de aankleding van Ezzio Tofolutti zijn zeer realistisch, wat naadloos sluit bij de ideeën van Haitink, maar de kostuums zijn van alles wat. De dialogen zijn ietwat ingekort, wat ik niet echt als een gemis beschouw.

Lucio Gallo is voor mij een misbezetting. Hij zet Don Pizzaro neer als een Italiaanse maffiabaas, maar dan een zoals je ze alleen maar in de bioscoopfilms tegenkomt. Hij chargeert dat het een lieve lust is en zijn stem heeft niet het juiste timbre voor die rol.

Alfred Muff is als Rocco beter op zijn plaats dan als Pizzaro vier jaar eerder, maar ook hij heeft zijn beste tijd gehad. Melanie Diener (Leonore) zingt zeer adequaat, op haar acteren kan ik ook weinig aanmerken, maar zij kan mij geen seconde als man overtuigen.

Robberto Saccà vind ik een geweldige Florestan. Lyrischer dan we doorgaans gewend zijn, maar dat vind ik geen probleem. En al ziet hij er niet uitgemergeld uit, met zijn fantastische acteervermogen kan hij veel suggereren. Ik ben de zanger ook steeds meer gaan waarderen.

Lohengrin. Discografie

Lohengrin August von Heckel, Neuschwanstein

August von Heckel: Aankomst van Lohengrin; Neuschwanstein, woonkamer van de koning, 1882/83

Voor mij, absoluut geen Wagneriaan, staat Richard Wagners Lohengrin samen met zijn Tannhäuser op eenzame hoogte: ik krijg er nooit genoeg van. Geen wonder dat mijn Lohengrin-plank goed gevuld is. Een selectie van aanraders en afraders.

CD’S

GEORG SOLTI