Jaap_van_Zweden

Parsifal. A selective mini discography

Arthur Hacker: The Temptation of Sir Percival


I don’t think ‘Parsifal’ is the most difficult Wagner opera to sing, at least not for the tenor. All right, the ages-long duet between Kundry and the title hero requires an enormous stamina, but try to compare it to a Siegfried or a Tristan!

It is a tough job for a director, because how do you deal with all the very heavy symbolism that almost makes the work collapse? Do you strip it down to the bare bones to avoid all sentimentality, or do you go for the opposite and create the utmost in drama ?



DVD’s



Stephen Langridge




Amfortas being admitted to the ICU of a hospital, hooked up to all sorts of tubes and infusions, it really doesn’t surprise me. A bald Kundry? Yawn. I’ve seen that so many times. That her hair grows as the opera progresses? Apparently miracles are still part of this world. That there are women walking around, while we are dealing with a very strict “men only” sect … oh well.

Everything you see in this Parsifal, recorded in London in 2013, has absolutely nothing to do with the libretto. But that’s nothing new by now.
Stephen Langridge strips the story of all its Christian symbolism and brings it down to the ordinary world of ordinary mortals, he says. He himself talks about ‘humanising’ it. One thing he must explain to me: whatever is the young man in a loincloth, who has taken the place of the Holy Grail, doing there?

Innovative theatre? Very well. But Parsifal? No. Turning off the image is not very helpful in this case: none of the singers really appeal to me. Gerald Finley is a fine actor, but he is not Amfortas. There is something missing in his singing; it sounds as if he wants to make it sound as beautiful as possible. But it is not inconceivable that the direction is getting in his way. Anyway, without images, nothing at all is left of the role.

Willard White (Klingsor) lacks the necessary villainy and whoever had the unfortunate idea of casting Angela Denoke as Kundry! (and even worse: as the “voice from above”) …..Even René Pape’s sound is monochromous, as if he is playing his role mechanically.

And Parsifal (Simon O’Neill)? Oh well. He does the  best he can. A pressing question: does anyone actually know why singers always have to move like they are suffering from severe spasms these days?

But the orchestra of the ROH, under Antonio Pappano, is playing in a nothing less than divine way, surely an important plus! (Opus Arte OA 1158)




Nikolas Lehnhoff


Lehnhoff, a director I greatly admire and who I count as one of the best contemporary Wagner directors, has turned the story around. In his vision, the Grail Knights are not fighting against destructive forces, no, they themselves are the destructive force.

Once founded with the best of intentions to bring people closer together, time had caused them to lose all their humanity and to become a kind of sect, ossified and rusty in their old habits. It seems inevitable that they are all doomed to die with Amfortas; if they are to survive, they must go with Parsifal, and with Kundry, through the tunnel, into a new future. It is an open ending, different from what Wagner would have wanted, but very logical and explainable, and as such more than acceptable.

The cast is excellent. Christopher Ventris is a very convincing Parsifal. Waltraud Meier is a one of a kind Kundry and Thomas Hampson is very moving as a tormented Amfortas. Matti Salminen (Gurnemanz) and Tom Fox (Klingsor) are also brilliant.

The costumes are splendid and the choreography (the dancing flower girls and the seduction scene in particular) is very fine. The very sensually playing Deutsches Symphonie-Orchester Berlin is conducted by Kent Nagano. This splendid production was originally made for the ENO in London, after which it was performed in San Francisco and Chicago. From Chicago it was then brought to Baden Baden, where it was filmed in 2005 (Opus Arte OA 0915 D).



CDs

Jaap van Zweden


Operas by Wagner, conducted by Jaap van Zweden on the ZaterdagMatinee, it has become a household name. After the performances of Lohengrin and Die Meistersinger von Nürnberg, which were received with great acclaim, it was a foregone conclusion that Parsifal also would prove to be a veritable feast.

We were not disappointed, because what happened that afternoon, 11 December 2010, in the Amsterdam Concertgebouw was nothing less than a brilliant. Fortunately, the opera was recorded live and it has been released (Challenge Classics CC72519). The beautifully designed, compact box contains, besides 4 SACDs, a DVD with images of the highlights of the opera and an extensive booklet with explanatory notes, synopsis and libretto.

It is perhaps not the best Parsifal ever: in my opinion, van Zweden begins a little too cautiously and soberly, but along the way it just keeps getting better and better.  Klaus Florian Vogt is a light Parsifal, just as I imagine a foolish young man to be, and Katarina Dalayman a more than convincing, seductive Kundry. Falk Struckman’s Amfortas sounds very tormented, but the palm of honour goes to Robert Holl’s Gurnemanz.

Here is the first act:

Spotify:

https://open.spotify.com/album/7srhSMWclQuK2bz5XgbwgC?si=tc9VMaluThyf5rK6DjAJqw



Marek Janowski


Janowski is a very experienced Wagner conductor. His Ring, which he recorded for RCA in the 1980s, is rock solid. In 2010, he and the Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin embarked on a cycle of 10 Wagner operas, all of which will be recorded live by the Dutch label PentaTone Classics.

I really like the Parsifal (PTC 5185 401 ) recorded in April 2011, albeit with a few side notes. Elke Wilm Schulte (Klingsor) sounds nice and mean and the truly fantastic Franz Josef Selig sings a very impressive, but at times also moving Gurnemanz.

Michelle deYoung (Kundry) is a matter of taste. Personally, in this role I prefer a fuller sound with better height, less breast tones and a little less vibrato, but she still manages to convince me. So too the tormented Amfortas by the then very young Russian baritone, Evgeni Nikitin.
I must admit that I find it hard to like the interpreter of the title role, Christian Elsner. He reminds me a little of the Wagner tenors of the past, one of the reasons why I was so late to Wagner. I find his voice sharp, moreover he tends to shout and I don’t care for that.

I don’t have an SACD, but even with an ordinary CD player, the sound enters your room in a truly grandiose way. As if you are surrounded by it, very natural and with beautiful dynamics.



Christian Thieleman



Christian Thielemann is said to be a worthy successor to Furtwängler, and that may certainly be true. He does not hide his love of the great German composers, and his interpretations of them are rightly praised.

He also shares his capriciousness and wilfulness with his illustrious predecessor, so his interpretations are often controversial. I like that, because it forces the listener to listen attentively. I like his Wagner interpretations best, they are often exuberant and elaborate.
In that respect, he did not disappoint me with the Parsifal (DG 4776006), recorded live in Vienna ten years ago. He emphasises the human aspect of the work rather than its mysticism, and the truly brilliant orchestra closely follows suit.

It was Domingo’s last Parsifal, a role he had (rightly) dropped, and although he has audibly aged, he still manages to convince completely. This also applies to Waltraud Meier’s Kundry.

Franz-Josef Selig is a fantastic Gurnemanz, his warm bass with the beautiful legato seems made for the long monologues, and Falk Struckmann plays a magnificent Amfortas.



Tony Palmer


In 1998 Tony Palmer made a fascinating film entitled Parsifal – The Search for the Grail (Arthaus 100610). Domingo is the host and tells not only about the work itself, but also about the history of the Holy Grail. It is a very fascinating and enjoyable quest, illustrated by excerpts from Indiana Jones and Monty Python, amongst others. And with the performance of the opera at the Mariinski Theatre, with, alongside Domingo, Violeta Urmana as Kundry and Matti Salminen as Gurnemanz.



Wagner and Stephen Fry



A small detour. Any film and theatre lover knows Stephen Fry of course, one of the greatest English actors of the last decades. But Fry is more than that. By talking very openly about his homosexuality and his psychological problems (he suffers from manic-depressive disorder, about which he has made a film, The Secret Life of the Manic Depressive), he has made himself extremely vulnerable.

He is also a huge Wagner fan, something that has reinforced his “bipolarity”: Fry is Jewish and the majority of his family were murdered in the Holocaust. He also made a film about this, Wagner & Me (1102DC).


The documentary has won awards at various festivals. Quite rightly so, because the result is not only enormously fascinating because of the internal conflict, which a Jewish Wagner lover has to fight within himself, but also shows us the images that an ordinary “mortal” never gets to see: even if you’d ever manage to get tickets to Bayreuth – you would never ever find yourself behind the stage.


Trailer:



Geef mij maar opera concertante!

Opera concertante … Daar is veel voor te zeggen. Doordat er geen regisseur aan te pas komt, word je niet afgeleid door rare beelden en is er geen discrepantie tussen wat je hoort en ziet. Je kunt je eigen fantasie gebruiken en je zo beter op de muziek en de zang concentreren. Amsterdam heeft een jarenlange traditie van de ZaterdaMatinee, waar geen één echte operaliefhebber aan voorbij aan kon (en kan) gaan. Niet alleen is het programma zeer gevarieerd en spannend, ook de zangers en dirigenten zijn doorgaans van het hoogste niveau.

DIE MEISTERSINGER VON NÜRNBERG

7 februari 2009 was één van die middagen die nu al als legendarisch gelden, en dat niet vanwege de ongewone begintijd (11 uur ‘s morgens) en de lange duur (tot 17 uur in de namiddag). Jaap van Zweden tilde Die Meistersingertot een werkelijkongekend hoog niveau. En dan te bedenken dat het pas zijn tweede Wagner was, na de sensationele Lohengrin een jaar eerder.
Niet minder imposant was de bezetting: daar stonden ze, allemaal  de meistersingers  op een rij, of eigenlijk een paar rijen, want anders zouden ze niet passen op de toch niet kleine bühne van het Concertgebouw. Allereerst was er de Nederlandse bas Robert Holl (Hans Sachs), die de rol al jaren achtereen tijdens de Bayreuther Festspiele heeft gezongen  en er helemaal mee was vergroeid. Met zijn soepel gevoerde sonore bas riep hij allerlei gevoelens op – maar het meest die van een diepe bewondering. Wat een vertolking!

Ook Eike Willem Schulte (Beckmesser) kroop helemaal in zijn rol van een oude intrigant, waar best veel om te lachen viel. Burkhard Fritz was zeer geloofwaardig in zijn prachtig gezongen ‘Prijssong’ en Rainer Trost een mooie David.

Het is ondoenlijk om iedereen te vermelden, allemaal waren ze goed en vormden een volkomen eenheid met elkaar, de dirigent en het orkest. In tegenstelling tot de mannen liet de Nederlandse sopraan Barbara Haveman een gemengde indruk op mij achter. Het was de eerste keer dat ik haar live hoorde en ze viel me een beetje tegen. Ik had een groter (en ronder) geluid verwacht, maar misschien lag het aan de rol?

Om de sfeer te vergroten werd de foyer ingericht als een heuse bierstube: men kon plaats nemen achter lange, houten tafels en zich tegoed doen aan zuurkool met worst.

De uitvoering werd gelukkig op cd uitgebracht, op QuattroLive (2009014s). De opname is via de vakhandel en de webwinkel van het Koninklijk Concertgebouworkest te koop, maar voor zuurkool met worst en het biertje moet u zelf zorgen.

Ik en opera’s van Haydn, zou het nog eens goed kunnen komen?

Haydn_-_Armida_-_titlepage_of_the_libretto,_1784

De ZaterdagMatinee opende haar seizoen in 2009 met Armida van Haydn. Ondanks de geweldige uitvoering van de topcast kon de opera mij niet boeien. Ik en opera’s van Haydn, zou het nog eens goed kunnen komen?

Op een kleine opleving in de jaren zeventig van de vorige eeuw na, toen Antal Dorati zich over het oeuvre heeft ontfermd, waren bijna alle opera’s van Haydn een stille dood gestorven. Ze werden bijna nooit meer uitgevoerd. Vergeten en onder een dikke laag stof verstopt. Terecht?

Daar kunnen we tegenwoordig makkelijk achter komen: we zijn in het Haydn-jaar beland (de componist is 200 jaar geleden gestorven) en dat zullen we weten ook. De ene na andere opera van hem wordt afgestoft en uitgevoerd.

Haydn Rinaldo_e_Armida,_Annibale_Carracci_001

Annibale Carraci: Armida en Rinaldo (1601)

Ook de ZaterdagMatinee heeft haar 49e seizoen geopend met Haydn: Armida, één van zijn meest bekende opera’s. Het verhaal van de tovenares Armida en de door haar in de val gelokte kruisridder Rinaldo was een inspiratiebron voor vele componisten. Ook Händel, Glück, Rossini en Dvorák (om een paar te noemen) hebben een opera over haar gemaakt.

Wat onderscheidt Haydn van zijn muzikale broeders? Voornamelijk heel erg veel noten. En heel erg veel da capo’s. Zonder fine. Een recitatief, een aria… Virtuoos, dat wel, en daar kun je, als je over mooie coloraturen beschikt, natuurlijk eindeloos in schitteren. Maar voor de toeschouwer is het allemaal toch iets te weinig om te boeien.

Althans voor mij. Heel erg dapper heb ik mij door de eerste helft geworsteld, met een zakdoek tegen mijn mond gedrukt (stel je voor dat ik betrapt werd tijdens het gapen!). Maar toen ik na de pauze op mijn goede zitplaats (de eerste rij balkon) plaatsnam en alvast begon te geeuwen, bedacht ik dat het misschien geen goed idee was om er langer te blijven.

Aan het orkest lag het niet. Onder de meer dan bezielde leiding van Jaap van Zweden speelden zij de sterren van de hemel. Strak, spannend, dramatisch, en waar nodig met de mooiste pianissimi. Hulde.

Aan de dirigent lag het ook niet. Jaap van Zweden deed alsof het de beste partituur was die hij in jaren op zijn lessenaar kreeg. Ik wou dat ik zijn passie voor die muziek kon delen.

Haydn MeaganMiller

Meagan Miller

Ook aan de zangers lag het niet. Meagan Miller (een last minute vervangster voor Eva Mei) was een felle Armida. Haar topnoten waren niet altijd zuiver en soms klonk ze een beetje schel, maar haar intensiteit en muzikaliteit waren meer dan indrukwekkend.

Haydn Gregory-Kunde_7396_credit-Chris-Gloag

Gregory Kunde © Chris Gloag / OnP

Gregory Kunde (Rinaldo) is een solide belcanto tenor met een mooi timbre en veel kleuren in zijn stem – daarmee is hij zonder meer één van de besten in zijn stemsoort.

Haydn

Mojca Erdmann ©Felix Broede

De nieuwe, onlangs door Deutsche Grammophon exclusief gecontracteerde ‘megaster’ Mojca Erdmann (Zelmira) klonk zoals de meeste ‘megasterren’ tegenwoordig klinken: e(so)therisch, hoog, licht en wendbaar.

Eenmaal thuis terug heb ik de radio aangezet, en toen kon ik opeens genieten. Wellicht moet je sommige opera’s op je gemak in je luie stoel beluisteren? Of misschien moet ik me maar met het idee verzoenen dat ik en Haydn (zijn opera’s, althans) elkaar niet liggen?

 

Uitstekende ‘Götterdämmerung’ van Jaap van Zweden

Gotterdammerung

 “Jaap van Zweden: Lord of the Hong Kong Ring” kopte het Australische online magazine Limelight en daar zit wat in. Met de op 18 en 21 januari 2018 live opgenomen Götterdämmerung kwam van Zwedens ‘Hong-Kong Ring’ tot een einde en het resultaat is inderdaad verbluffend. Van Zweden zweepte zijn orkest op tot ongekende hoogtes, wat een prestatie!

Op de drie Rhijn-meisjes en Michelle DeYoung (Fricka in Rheingold en Walküre) als een uitstekende Waltraute na was zijn cast geheel nieuw en ik moet eerlijk zeggen dat de nieuwe zangers mij veel meer wisten te overtuigen.

Dat geldt voornamelijk voor de bezetting van de hoofdrollen: Danny Brenna (Siegfried) en Gun-Brit Barkmin (Brünhilde). De jonge Amerikaanse tenor klonk jugendlich en dramatisch, zoals het hoort. Je hoorde wel dat het nog niet helemaal af is maar zijn verrassend lyrische geluid verraadde kracht en vastberadenheid. Gun-Brit Barkmins klaagzang bij Siegfrieds dood klonk intens en hartverscheurend. Kippenvel.

Het volume van de Chinese basbariton Shenyang is groot en zijn toon warm en vol. Zijn Gunther klonk monter en vol zelfvertrouwen. Prachtig ook Amanda Majeski als een zeer lyrische Gutrune. Ook de opname klinkt uitstekend: het is zonder meer een ‘Ring’ om (er bij?) te hebben.


DAS RHEINGOLD. Rattle? Van Zweden?

 

Richard Wagner
Götterdämmerung
Gun-Brit Barkmin, Daniel Brenna, Shenyang, Eric Halfvarson, Amanda Majeski, Michelle DeYoung e.a.
Bamberg Symphony Chorus, Latvian State Choir, Hong Kong Philharmonic Chorus; Hong Kong Philharmonic Orchestra olv Jaap van Zweden
Naxos 8660428-31 (4 cd’s)

Die Meistersinger von Nürnberg. Discografie

Meistersinger scenefoto

Die Meistersinger von Nürnberg – Stolzings Probesingen. Gemälde von Michael Echter

Te midden van de tientallen cd’s en dvd’s van Die Meistersinger von Nürnberg ben ik de kluts een beetje kwijtgeraakt, dus de kans dat uw geliefde opname er niet tussen zit, is meer dan mogelijk. Ik heb het op naam van de dirigent gerangschikt, de zangers komen vanzelf aan de beurt. En: zullen we maar eens met de Nederlanders beginnen?

Jaap van Zweden

meistersinger van Zweden

7 februari 2009 was één van die middagen die nu al als legendarisch gelden, en dat niet vanwege de ongewone begintijd (11.00 uur ‘s morgens) en de lange duur (tot 17.00 uur in de namiddag). Jaap van Zweden tilde in het Concertgebouw in Amsterdam Die Meistersinger op tot een werkelijk ongekend hoog niveau. En dan te bedenken dat het pas zijn tweede Wagner-opera was!

Niet minder imposant was de bezetting. Allereerst was er Robert Holl (Hans Sachs), die de rol al jaren achtereen tijdens de Bayreuther Festspiele zong en er helemaal mee was vergroeid. Met zijn soepel gevoerde sonore bas riep hij allerlei gevoelens op – het meest die van een diepe bewondering. Wat een vertolking!

Eike Wilm Schulte (Beckmesser) kroop helemaal in zijn rol van een oude intrigant, Burkhard Fritz was zeer geloofwaardig in zijn prachtig gezongen ‘prijslied’ en Rainer Trost was een mooie David. Barbara Havemann liet een gemengde indruk op mij achter. Ik had een groter en ronder geluid verwacht, maar misschien lag het aan de rol?

Om de sfeer te vergroten werd de foyer van het Concertgebouw destijds ingericht als een heuse ‘bierstube’: men kon plaats nemen achter lange houten tafels en zich tegoed doen aan zuurkool met worst.

De uitvoering werd gelukkig op cd uitgebracht, op QuattroLive (2009014s). De opname is via de vakhandel en de webwinkel van het Koninklijk Concertgebouworkest te koop, maar voor zuurkool met worst en het biertje moet u zelf zorgen.

Bernard Haitink

Meistersinger Haitink

Er zijn ten minste drie redenen om Haitinks Meistersinger (ROHS 008) aan te schaffen: de zoetgevooisde Walther van de te vroeg overleden Gösta Winbergh, de fenomenale Beckmesser van Thomas Allen en de dirigent zelf.

Haitink is minder uitgesproken dan Van Zweden. Zijn lezing is, zoals wij van hem gewend zijn, zeer degelijk. De opera werd tijdens de inmiddels legendarische ‘laatste avond’ (het Royal Opera House zou verbouwd worden en ging twee jaar lang dicht) op 12 juli 1997 opgenomen.


Wolfgang Sawallisch

5099973901822_wag_bl_cdq301e CD Booklet - Printers Pairs

Ben Heppner was in 1994 nog een volop lyrisch-dramatische Walther, met de nadruk op lyrisch. Zijn hoogte was stralend en hij zong met veel gevoel. Een Walther die ook Plácido Domingo gezongen zou kunnen hebben (iets wat hij overigens ook deed – hij kweet zich voortreffelijk van zijn rol, maar voor de rest is de opname niet echt aan te bevelen).

Cheryl Studer is voor mij één van de beste Eva’s ooit, en zal dat voorlopig ook wel blijven. Hetzelfde geldt voor Bernd Weikls Hans Sachs.

De stem van Deon van der Walt (David) heeft veel weg van jonge Klaus Florian Vogt. Wie weet was ook hij richting Walther gegaan als zijn vader hem niet had doodgeschoten?

Het Bayerischer Statsorchest klinkt ‘himmlisch’ (Warner 5099973901822)         ).


Herbert von Karajan

untitled

Het beste voorbeeld van een David die ooit volwassen ging worden is bij Karajan geleverd. Tegenover de Walther van René Kollo (niet mijn kopje thee, maar ik moet toegeven dat zijn ‘prijslied’ prachtig klinkt) staat de David van niemand minder dan Peter Schreier.

Geraint Evans is hier een ietwat karikaturale Beckmesser, maar Helen Donath is een heerlijke, meisjesachtige Eva. En het orkestspel staat als een huis (Warner 5099964078823)      



Thomas Schippers

Meistersinger Schi[pers

Nu de Metropolitan Opera haar archieven heeft geopend, worden wij met veel schatten uit het tot nu toe verborgen Sesam verblijd. Deze Meistersinger werd op 15 januari 1972 opgenomen en ik moet nogmaals constateren dat er niets boven live gaat.

Schippers dirigeert adembenemend lichtvoetig en de ouverture vliegt bij hem voorbij, al doet hij er maar een halve minuut sneller over dan Karajan of Sawallisch.

James King is een triomferende Walther. Zeer macho ook – zo worden ze echt niet meer gemaakt! Pilar Lorengar is een lichte Eva, een echt jong meisje (Sony 85304)

 

Christian Thielemann en Otto Schenk

Mestersinger Euroarts

Wilt u er ook beeld bij, dan heb ik voor u twee echte aanbevelingen. In 2008 werd in Wenen de oude productie van Otto Schenk hernomen (Euroarts 0880242724885). HEERLIJK! Je maakt het werkelijk bijna nooit meer mee dat je alles in zijn verband kan zien: de decors, de kostuums, het verhaal…

U gelooft het misschien niet, maar zelfs Johan Botha (Walther) doet aan acteren in deze productie! Alleen al daarvoor is de dvd een must…

Maar er is meer. Wat dacht u van Falk Struckmann als Sachs (oké, die man kan bij mij niets fout doen)? En de heerlijk vileine Adrian Eröd (Beckmesser)? En als u weet dat de dirigent Christian Thielemann heet … Tja!

Hieronder trailer van de productie:

 

Vladimir Jurowski en David McVicar

Meistersinger-Glyndebourne

Ik ben er zeker van dat David McVicar goed naar Otto Schenk heeft gekeken. Het is meer dan duidelijk dat hij zijn pappenheimers kent! De door hem in 2012 in Glyndebourne geregisseerde voorstelling (Opus Arte OA BD7108) is in alles een tribuut aan de oude meester. Hulde!

Ik vind de voorstelling verder mooier dan mooi. Lyrisch, ingehouden… Zou dat ook de bedoeling zijn geweest van Bayreuth? Ooit? Ik weet het niet, ik ben er nog nooit geweest.

Alle zangers zijn ronduit fantastisch, al moet ik toegeven dat Gerald Finley (Sachs) en Johannes Martin Kränzle (Beckmesser) optisch iets te jong ogen. Mijn held echter heet Vladimir Jurowski. Door zijn sierlijke gebaren alleen al maakt hij dat ik mijn ogen niet van hem kan afslaan!

The making of:

 

Sebastian Weigle en Katharina Wagner

Meistersinger-Bayreuth

En dan komen we bij Bayreuth anno nu, bij Katharina Wagner (Opus Arte OA 1041 D). Haar idee op zich is niet eens zo slecht. Walther is niet alleen een vernieuwer, maar ook een breker. Hij maakt zowel de traditie als vakmensen kapot, terwijl hij niet meer dan een prutsende amateur is. Aan het eind conformeert hij zich aan de regels en dan wordt Beckmesser de nieuwe ‘rebel’. Intussen is Hans Sachs een soort ‘führer’ geworden, want we bevinden ons in het Bayreuth van eind jaren dertig…

Helaas, concepten werken niet als ze niets, maar dan ook niets met de opera in kwestie hebben en dat is hier het geval. Klaus Florian Vogt is een (toen nog) fatsoenlijke Walther, de erepalm gaat echter naar de  Beckmesser van Michael Volle.

En nu iets leuks: Romanticism vs. Modernism at the Royal Opera House

Deze clip komt uit de in de jaren negentig opgenomen Britse documentaire over het ROH. Ergens halverwege zien we een klein fragment uit de ook hier besproken (helaas alleen audio) prachtige, traditionele productie van ‘Die Meistersinger von Nürnberg’ ‘, onder leiding van Bernard Haitink.

Parsifal. Een selectieve mini discografie

parsifal-de-verzoeking

Arthur Hacker: The Temptation of Sir Percival

Ik denk niet dat ‘Parsifal’ de moeilijkste Wagner-opera is om te zingen, althans niet voor de tenor. Oké, het eeuwenlang durende duet tussen Kundry en de titelheld vereist enorme uithoudingsvermogen, maar vergelijk het maar met een Siegfried of een Tristan!

Het is wel een zware klus voor een regisseur, want hoe moet je omgaan met de symboliek waar het werk bijna onder bezwijkt? Ga je het helemaal tot op het bot “strippen” om alle sentimentaliteit uit de weg te gaan of ga je juist voor het tegenovergestelde en gooi je er nog een steentje bovenop?

DVD’S

Stephen Langridge

Print

Van de op de IC-afdeling van een ziekenhuis opgenomen Amfortas, die vastzit aan allerlei slangen en infusen kijk ik echt niet op. Een kale Kundry? Gaap. Al zo vaak gezien. Dat haar haar groeit naarmate de opera vordert? De wonderen zijn blijkbaar de wereld nog niet uit. Dat er vrouwen rondlopen, terwijl wij het met een zeer strikte “men only” sekte te maken hebben … ach.

Alles wat je in deze Parsifal, in 2013 opgenomen in Londen, te zien krijgt, heeft niets met het libretto te maken. Maar dat is onderhand niets nieuws meer.

Stephen Langridge ontdoet het verhaal van al zijn Christelijke symbolen en brengt het naar de gewone wereld van gewone stervelingen, zegt hij. Zelf heeft hij over “humaniseren”. Eén ding moet hij mij dan uitleggen: wat doet dan de in een lendendoek gestoken jongeling, die de plaats van de heilige graal heeft ingenomen?

Vernieuwend toneel? Best. Maar Parsifal? Nee. Het beeld uitzetten is in dit geval niet echt behulpzaam: geen van de zangers kan mij echt bekoren. Gerald Finley is een kei van een acteur maar geen Amfortas. Er ontbreekt iets in zijn manier van zingen, het klinkt alsof hij het zo mooi mogelijk wil laten klinken. Maar het is niet ondenkbaar dat de regie hem in de weg staat. Afijn: zonder beeld blijft van de rol helemaal niets meer over.

Willard White (Klingsor) mist het vileine en wie het onzalige idee heeft gehad om Angela Denoke als Kundry (en nog erger: als de “stem van boven”) te casten …..  Zelfs René Pape klinkt monochroom, alsof hij zijn rol mechanisch aan het afspelen is.

En Parsifal (Simon O’Neill)? Ach. Hij doet zijn best. Een prangende vraag: weet iemand eigenlijk waarom er tegenwoordig altijd zo ontzettend spastisch bewogen moet worden?

Maar het orkest van de ROH onder Antonio Pappano speelt niet minder dan goddelijk, toch wel een belangrijk pluspunt! (Opus Arte OA 1158)

Nikolas Lehnhoff

parsifal-lehnhoff

Lehnhoff, een regisseur die ik zeer bewonder en die ik tot één van de beste hedendaagse Wagner-regisseurs reken, heeft het verhaal omgekeerd. In zijn visie strijden de Graal Ridders niet tegen de destructieve krachten, nee, zijzelf zijn de destructieve kracht.

Ooit met de beste intenties opgericht om mensen nader tot elkaar te brengen, zijn ze in de loop der tijd al hun menselijkheid kwijt geraakt, een soort sekte aldus, verstard en verroest in hun oude gewoontes. Het kan ook niet anders dan dat ze gedoemd zijn om samen met Amfortas (uit) te sterven; en willen ze overleven dan moeten ze samen met Parsifal, en met Kundry, de tunnel door, een nieuwe toekomst tegemoet. Het is een open einde, anders dan Wagner had gewild, maar zeer logisch en verklaarbaar, en als zodanig meer dan acceptabel.

De cast is voortreffelijk. Christopher Ventris is een zeer overtuigende Parsifal. Waltraud Meier is een Kundry uit duizenden en Thomas Hampson ontroert als een gekwelde Amfortas. Schitterend ook Matti Salminen (Gurnemanz) en Tom Fox (Klingsor).

De kostuums zijn prachtig en de choreografie (de dansende bloemenmeisjes en de verleidingscéne in het bijzonder) zeer fraai. Het zeer sensueel spelende Deutsches Symphonie-Orchester Berlin staat onder leiding van Kent Nagano. Deze schitterende productie was oorspronkelijk voor het ENO in Londen gemaakt, waarna zij in San Francisco en Chicago te zien was. Uit Chicago werd zij vervolgens naar Baden Baden gehaald, waar het in 2005 werd verfilmd (Opus Arte OA 0915 D)


CD’S

Jaap van Zweden

parsifal-van-zweden
Opera’s van Wagner, door Jaap van Zweden op de ZaterdagMatinee gedirigeerd, het is inmiddels een begrip geworden. Na de met jubel ontvangen opvoeringen van Lohengrin en Die Meistersinger von Nürnberg, stond het bij voorbaat vast dat ook Parsifal een feest ging worden.

Wij werden niet teleurgesteld, want wat die middag, op 11 december 2010  in het Amsterdams Concertgebouw gebeurde was niet minder dan een belevenis. Gelukkig werd de opera toen live opgenomen en is het op de markt uitgebracht (Challenge Classics CC72519). Het fraai vormgegeven, compacte doosje bevat naast 4 sacd’s een dvd met beelden van de hoogtepunten van de opera en een uitgebreid boekje met toelichtingen, synopsis en libretto.

Het is wellicht niet de beste Parsifal ooit: van Zweden begint naar mijn mening iets te voorzichtig en te nuchter, maar gaandeweg gebeurt het  ..  Klaus Florian Vogt is een lichte Parsifal, precies zoals ik mij een onnozele jongeman kan voorstellen en Katarina Dalayman een meer dan overtuigende, verleidelijke Kundry. Falk Struckman’s Amfortas klinkt zeer gekweld, maar de erepalm gaat naar de Gurnemanz van Robert Holl.

https://open.spotify.com/album/7srhSMWclQuK2bz5XgbwgC?si=o_IkBakNSbm1l97K5mjJRA

Marek Janowski

parsifal-janowski

Janowski is een zeer ervaren Wagner dirigent. Zijn Ring, die hij in de jaren tachtig voor RCA heeft opgenomen staat als een huis. In 2010 is hij met het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin aan een cyclus van 10 Wagner-opera’s begonnen, die allemaal door de Nederlandse label PentaTone Classics live worden vastgelegd.

De in april 2011 opgenomen Parsifal (PTC 5185 401 ) vind ik, zij het met een paar kanttekeningen, heel erg mooi. Elke Wilm Schulte (Klingsor) klinkt lekker gemeen en de werkelijk fantastische Franz Josef Selig zingt een zeer imponerende, maar bij vlagen ook  ontroerende Gurnemanz.

Michelle deYoung (Kundry) is een kwestie van smaak. Persoonlijk hoor ik in die rol liever een voller geluid met een betere hoogte, minder borsttonen en iets minder vibrato, maar ze weet mij toch te overtuigen. Zo ook de gekwelde Amfortas van de toen nog zeer jonge Russische bariton, Evgeni Nikitin.

Ik moet toegeven dat ik een beetje moeite heb met de vertolker van de titelrol, Christian Elsner. Hij doet mij een beetje denken aan de Wagner-tenoren van vroeger, één van de redenen waarom ik zo laat aan Wagner toekwam. Ik vind zijn stem scherp, bovendien heeft hij de neiging tot schreeuwen en dat vind ik niet mooi.

Ik heb geen SACD, maar zelfs via een gewone cd speler komt het geluid werkelijk grandioos je kamer in. Alsof je er door omringd bent, zeer natuurlijk en met een prachtige dynamiek.


Christian Tieleman

thielemann_wagner_parsifal

Van Christian Thielemann zegt men dat hij een waardige opvolger is van Furtwängler, en daar zit wat in. Zijn voorliefde voor de grote Duitse componisten steekt hij niet onder stoelen en banken, en zijn interpretaties daarvan worden dan ook zeer terecht geroemd.

Ook zijn grilligheid en eigengereidheid heeft hij met zijn illustere voorganger gemeen, zijn interpretaties zijn dan ook vaak omstreden. Ik mag dat wel, want daardoor dwingt hij zijn luisteraar tot een aandachtig luisteren. Het meest bevallen me zijn Wagner interpretaties, vaak uitbundig en breed uitgesponnen.

Op dat punt stelt hij me in de tien jaar geleden live in Wenen opgenomen Parsifal (DG 4776006) opnieuw niet teleur. Hij legt de nadruk niet zozeer op de mystiek, als wel op het menselijke aspect van het werk en het werkelijk briljant spelende orkest volgt hem op de voet.

Het was Domingo’s laatste Parsifal, die rol had hij (terecht) laten vallen, en al is hij hoorbaar niet zo piep meer, nog steeds weet hij volkomen te overtuigen. Wat ook eigenlijk voor Waltraud Meiers Kundry geldt.

Franz-Josef Selig is een fantastische Gurnemanz, zijn warme bas met een prachtig legato lijkt geschapen voor de lange monologen, en Falk Struckmann zet een pracht van een Amfortas neer .


DOCUMENTAIRE

Tony Palmer

In 1998 heeft Tony Palmer een fascinerende film gemaakt, getiteld Parsifal – The Search for the Grail (Arthaus 100610). Domingo is er de gastheer en vertelt niet alleen over het werk, maar ook over de geschiedenis van de heilige graal. Het is een zeer boeiende en leuke zoektocht, geïllustreerd door onder meer fragmenten uit Indiana Jones en Monty Python. En uit de opvoering van de opera in het Mariinski, met naast Domingo Violeta Urmana als Kundry en Matti Salminen als Gurnemanz. Gergiev dirigeert.

Wagner and Stephen Fry

wagner-fry

Een klein zijsprongetje. Een beetje film- en toneelliefhebber kent natuurlijk Stephen Fry, een van de grootste Engelse acteurs van de laatste decennia. Fry is echter meer. Door zeer openhartig over zijn homoseksualiteit en zijn psychische problemen (hij lijdt aan een manisch-depressieve stoornis, waar hij een film over heeft gemaakt, The Secret Life of the Manic Depressive) te praten, heeft hij zich buitengewoon kwetsbaar opgesteld.

Hij is ook een enorme Wagner fan, iets wat hem in zijn “bipolariteit” heeft versterkt: Fry is Joods en de meerderheid van zijn familie is in de Holocaust vermoord. Daar heeft hij ook een film over gemaakt, Wagner & Me (1102DC).

De documentaire heeft op diverse festivals prijzen gewonnen. Zeer terecht, want het resultaat is niet alleen enorm boeiend vanwege de tweespalt, of noem het een spagaat, waarin een Joodse Wagner liefhebber zich bevindt, maar geeft ons ook beelden die een gewone “sterveling” nooit te zien krijgt. Want: mocht het je ooit lukken om kaartjes voor Bayreuth te krijgen – je geraakt nooit achter het toneel.

Trailer:

DAS RHEINGOLD. Rattle? Van Zweden?

Aan de opnamen van de complete Ring – laat staan afzonderlijke delen – geen gebrek, maar blijkbaar is de behoefte (bij de consument of de dirigent?) onuitputtelijk. Want: je hebt de ene nog niet goed beluisterd of er dient zich alweer een nieuwe aan.

rheingold-rattle

Simon Rattle is geen beginneling wat Wagner betreft. Tussen 2006 en 2010 dirigeerde hij de complete Ring-cyclus in zowel Aix-en-Provence als Bayreuth. Maar “everything the conductor Sir Simon Rattle touches turns to gold”, en dus werd Das Rheingold weer op de lessenaars gezet, deze keer bij het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks. Daar dirigeerde Rattle in april 2015 een concertante uitvoering van het eerste Ring-deel en die is op het eigen label van het orkest uitgebracht.

 

Rheingold van Zweden

Net als Rattle heeft Jaap van Zweden Wagner in zijn vingers. Zijn interpretaties van diens opera’s bij het Radio Filharmonisch Orkest werden door zowel critici als het publiek zeer enthousiast ontvangen. De Ring was een logische vervolgstap. Ook de keuze van het orkest – Van Zweden bracht de muziek naar zijn eigen Hong Kong Philharmonic – lag voor de hand. Nu is zijn Das Rheingold inmiddels uit: een kleine vergelijking met Rattle dan maar?

Rheingold konieczny alberich

Tomasz Konieczny als Alberich  © Wiener Staatsoper/Michael Poehn

De uitvoering onder Rattle wordt gedragen door de twee bas-baritons: Michael Volle (Wotan) en Tomasz Konieczny (Alberich). Vooral de laatste weet mij bijzonder te imponeren. Zijn stem is zo groot dat ik er bijna door omvergeblazen word en de manier waarop hij de slinkse sluwheid in zijn stem weet te leggen, is meer dan subliem. Met hem vergeleken is Peter Sidhom bij Van Zweden niet meer dan een ‘karakter’. Voortreffelijk gezongen, dat wel, maar het ontbreekt hem aan finesse.

Michael Volles stem heeft, ondanks een flinke portie aangename lyriek, ook iets dwingends. Echt een oppergod naar wie geluisterd moet worden. Daar kan Matthias Goerne zich niet aan meten. Hoewel ik zijn stem op zichzelf heel erg mooi vind, klinkt hij alsof hij net uit een oratorium uitvoering is weggelopen.

De reuzen bij Rattle – Peter Rose (Fasolt) en Eric Halfvarson (Fafner) – zijn zo waanzinnig goed dat de bassen bij Van Zweden – de toch echt niet kleine jongens Kwangchul Youn en Stephen Milling – het tegen hen moeten afleggen.

Ik houd niet van Annette Dasch (Freia). Er is iets in haar timbre wat ik niet mooi vind, maar dat is persoonlijk en subjectief, en ligt dus aan mij. Anna Samuil bij Van Zweden vind ik qua klank mooier, maar geen van beiden is een Freia van mijn dromen.

Alleen Loge is bij Van Zweden veel beter bezet. Waar Burkhard Ulrich op de Rattle-opname niet echt aangenaam in mijn oren klinkt – een beetje schel, al past dat wellicht bij het karakter van Loge – daar laat Kim Begley horen dat een slinks karakter en goed zingen toch echt wel samen kunnen gaan.

Rattle laat het orkest licht en sprankelend spelen. Bovendien houdt hij de vaart erin. Van Zweden is veel langzamer en ‘breedsprakiger’, waardoor de uitvoering drama mist. De opname is daarbij veel te zacht. Dus al heb ik bij Rattle ook enkele bedenkingen: ik kies toch voor zijn versie.

Impressie van de repetitie door Rattle:

Trailer van de opname van van Zweden:

Richard Wagner
Das Rheingold

Michael Volle, Christian Van Horn, Benjamin Bruns, Burkhard Ulrich, Elisabeth Kulman, Annette Dasch, Janina Baechle, Tomasz Konieczny, Peter Rose, Eric Halfvarson e.a.
Symphonieorchester des Bayerichen Rundfuks olv Simon Rattle
BR Klassik 900133 • 143’

Matthias Goerne, Michelle de Young, Kim Begley, Peter Sidhom, Anna Samuil, Deborah Humble, Kwangchul Youn, Stepen Milling e.a.
Hong Kong Philharmonic Orchestra olv Jaap van Zweden
Naxos 8660374-75 • 153’

Mahler 3 door Jaap van Zweden: wat overblijft is een kater

mahler-3

Op het voorkantje staat, vermeld als eerst: Jaap van Zweden. Daaronder (met grotere letters, dat dan weer wel): Mahler 3. Alsof het Jaap van Zweden was, die een werk getiteld ‘Mahler 3’ heeft gecomponeerd. En zo klinkt de opname ook.

Daar is in principe niet zo veel op tegen. Een compositie leeft immers bij de gratie van zijn interpreet, ongeacht of je er wel of niet mee eens bent. Welnu: mijn Mahler 3 is het niet. Wat niet betekent dat u het met mij eens hoeft zijn!

Deel één hoort ‘kraftig’ en ‘entschieden’ te zijn, maar wat ik hoor is een brij van dikke klanken. Het kan ook de schuld van de (live) opname te zijn, maar ‘krachtig’ valt toch niet te camoufleren? Het orkest gromt als een naderend onweer in de zomer: loom en traag. En zwaar, heel erg zwaar. Daarbij zijn de trompetten alles behalve zuiver.

Het tweede deel klinkt al beter, al vind ik bepaalde accenten in 1, en zeker in 2, een beetje vreemd. Maar echt mis gaat het in 4, bij het ‘Zarathustra lied’. Kelley O’Connor’s mezzo kan mij niet echt bekoren en haar brede tremolo vind ik behoorlijk irritant. Wat overblijft is een kater. Jammer.


GUSTAV MAHLER
Symphonie No.3 in D minor
Woman of the Dallas Symphony Chorus (Joshua Haberman); Dallas Symphony Orchestra olv Jaap van Zweden
Kelley O’Connor (mezzosopraan)
DSOlive 007