The 52nd edition of the International Vocalists in 2018 was the last competition for director Annett Andriesen. After twelve years of incredible dedication and fantastic leadership (something for which she was honoured with speeches, a standing ovation, a wealth of flowers and a ‘modest’ bouquet of twelve roses), she handed over the baton to Ivan van Kalmthout.
Ivan van Kalmthout and Annett Andriessen
Van Kalmthout had previously worked as interim director of the Liceu Opera House in Barcelona and as director of the Berliner Staatsoper in Berlin, and in 2017 he joined the IVC board. Time for an interview.
Van Kalmhout is a true Brabander. He was born in Etten in 1968. His father’s family comes from Zegge and his mother, who comes from a Moluccan KNIL family, grew up in Zundert.
Ivan van Kalmhout with his mother
“About my family… My grandmother was Moluccan. You can’t see it in me, but my grandmother was very dark. My grandfather came from Tilburg. He was stationed in Tjimahi and that is where they met. My mother and my sister are really exotic looking. When I saw all the portraits of regents in the Rijksmuseum for the first time, it became clear to me that my appearance has nothing to do with Indonesia. I might have been born in the Netherlands in the 17th century! “
And what about the music?
Ivan Kalmhout: “Music has always played an important role in my life. My grandfather played the piston in the local brass band and he could also sight-read the music. My mother would probably have become a successful soprano if she had had the chance. She certainly has the voice and the temperament for it! I myself was fascinated by the violin as a child and studied it for quite a while.”
“Through a LP record with a piece by Wieniawski played by Emmy Verhey, I first heard a solo aria, sung by Hebe Dijkstra. ‘Mon coeur s’ouvre a ta voix’ from Samson et Dalila. I already knew some symphonic music with vocals and also the ‘Ride of the Valkyries ‘ but this was a new experience. I remember that I could not quite place it. But I found it fascinating. And after listening to it for a few times, I was ‘sold’ on the genre. I think that’s why it’s so important for children and young people to have the opportunity to come into contact with classical vocal music. We’re also trying to emphasise this aspect in the new Opera3Daagse.”
“A bit later I discovered Maria Callas and that was like a bolt of lightning to me. What I’ve inherited from that passion is a great fondness for the combination of text and music. When a singer is able to express the deeper truth of a text, it really touches me. Opera is not a literary genre, of course, but when the poetic truth is grasped by an interpreter, it has more impact than any other top-level theatrical text. When a singer sings technically perfectly but has clearly only looked at the notes, I can often do little with it. But sensing what is going on with sometimes very banal texts and being able to give the same word, repeated three times, a different meaning three times (‘amour’ in Carmen, for example) is for me one of the greatest gifts an interpreter can bring.”
Ivan van Kalmhout with Eva-Maria Westbroek
After secondary school, van Kalmhout studied business administration and management at Nyenrode Business University in Breukelen, after which he joined Pieter Alferink and his Artists Management. In 1991, he was asked by Marc Clémeur to join the Flemish Opera in Antwerp (and Ghent). There he worked as assistant artistic planning, together with Hein Mulders.
The next step was the Staatsoper in Hamburg and the Liceu in Barcelona. In 2011, van Kalmthout was appointed opera director and artistic director of the Deutsche Staatsoper in Berlin. Here he joined forces with the conductor Daniel Barenboim and the intendant Jürgen Flimm.
Van Kalmthout: “It was a privilege to be able to work in Berlin at the Staatsoper im Schillertheater. For three years I was back in the repertory theatre system with an enormous amount of productions and a very interesting opera studio, where I was allowed to work with new young talents in the first year. The concert programme of the Staatskapelle was also a parade of musical highlights with first-class instrumentalists. Daniel Barenboim’s inexhaustible curiosity and work ethic amazes everyone around him.”
“When the opportunity came to temporarily fill in for Joan Matabosch in Barcelona after Gerard Mortier had to leave Madrid prematurely due to illness, I gladly returned to the theatre and the city where I had had such a good time. I was able to successfully whip into shape a very difficult year (both organisationally and artistically) for the Liceu. It was a privilege to be there for another year but it was also clear that the direction that the Liceu was headed to was a completely different one from that of the ten golden years before my Berlin time.”
When it became known that Annett Andriessen was leaving, Van Kalmthout immediately applied. He knew the competition and its atmosphere well, after all, he himself had participated twice as a member of the jury. He is therefore sure that he will be very well able to continue its tradition. I think so too. TTT Ivan van Kalmthout!
As a young singer you could, so to speak, take part in a singing competition every week. Everywhere there are opportunities to sing yourself into the spotlights. Great news for the many talents that are around. But not everything is necessarily positive.
It is claimed that ‘the public’ is fond of competitions and I believe that. Already in antiquity people were able to keep their minds at rest with bread and games; and all kinds of competitions were organised, for poets and philosophers, but also for singers. The tradition lived on, and singing competitions also found their way into operas. Just think of Die Meistersinger or Tannhaüser. You were always rewarded for your singing skills. Once you were allowed to take the beautiful bride home, nowadays your price has become more tangible. A sum of money, a contract with an opera house and secret hopes of fame and a great career. No wonder, then, that there are so many competitions.
But: aren’t there too many now? Shouldn’t there be an age limit? Can you compare a singer who already sings at big houses with a starting colleague? Do competitions bring what the often very young participants have hoped for? Does it help them in their careers? You win and then? And how do you deal with your loss?
All these questions made me decide to take a closer look at the phenomenon of ‘singing competitions’ and to talk to some directly involved.
Maartje Rammeloo (soprano):
Een bijschrift invoeren
In 2008 Maartje Rammelo was one of the semi-finalists of the IVC, where she eventually won the Staetshuijs Fund Prize. At the Belvedere Competition in 2013 she reached the semi-finals. She also won an engagement in Essen. Rammeloo was a finalist at the Montserrat Caballé Competition in Zaragosa and at the Wilhelm Stennhammer Competition in Sweden.
“Taking part in competitions gives a double feeling. It inspires and is exciting, but results are either terribly predictable or completely bizarre.
You always participate with the aim to show the best of yourself and hope that this is sufficient to convince a jury of your quality: but how can you judge the skill and artistry of a musician in a competition? In an audition for a production, an artistic team has a concept and an idea about who should play a role. But in such a contest, several judges, each with their own taste, compare apples with pears: a Figaro with a Tosca, a Handel countertenor with a Wagner soprano.
Not to mention the intrigues and the hidden agendas of some judges, the chauvinism in regional competitions and the exoticism/commercialism of sometimes choosing singers who don’t necessarily give the best performance, but who are very interesting because of their origin or appearance.
So why participate? It gives you a chance to try out new repertoire and get feedback. It’s a chance to sing for the most important people in the profession, for whom you’ll never get an audition arranged in real life without a brilliant agent who guides you in.
I haven’t yet participated in a competition that didn’t either involve me in work or contacts, or gave me some useful feedback. And that is ultimately what we want: to work! Sing! To stand in front of an audience!
The prizes make it easier to practise your profession. From a financial point of view, because our profession doesn’t make us rich in the first few years, and also in terms of fame, which in turn can create more work. But just as well there are plenty of prize winners of whom we will never hear from again and singers who have never won a competition that now have a world career. At the end of the day it’s all about the long haul, not about the quick success…
What is always very difficult with competitions, is choosing your repertoire. First of all, few singers are 100% sure of their ‘fach’. Most of them doubt again and again what judges would like to hear them in.
Each competition has its own requirements. So many arias in total, so many of them from the list of compulsory works, of which your first round may only last for so many minutes and the jury detirmines the number of arias for the next round, and so on. Terribly difficult. Because you want to be heard as much as possible. Different languages, different styles, different techniques and topics.
There are also a number of competitions that offer more than just the competition element. I now also encourage my own students to look out for those. Contests like the IVC that use things like a youth jury, master classes, concerts and lectures to make it a real singing festival. And these are often the competitions that keep in touch with you in the years that follow. Who are committed to the further development of the singers. But unfortunately there are very few of them…
I have learned that if you sing what you feel comfortable with and what you are really good at, then at least one person will be happy after your performance. Namely you.
Maartje Rammeloo sings ‘I want magic!’ from The Streetcar named Desire by André Previn:
In 2012, Piotr Barański was a semi-finalist at the IVC in Den Bosch.
“For a long time I didn’t want to know anything about competitions, I didn’t think I was the type for them. You not only have to prepare yourself well, but also be sure of yourself and show the best of yourself to the jury, you have to perform while under stress. You have to be able to handle that very well and not everyone can.
And yet – competitions are very important. You get the chance to present yourself to a wider audience, to get to know new, important people – and in our profession we have to rely on connections and networks. And of course it’s very important that you can show yourself to conductors, agents, planners and casting directors who are looking for new talents.
Unfortunately, there are competitions where the eliminations and the first preliminaries take place behind closed doors and only the finals are open to the public. The chances of learning something from such competitions are then minimal.
The criteria of the jury are not always clear and the results can be very controversial. I know singers who, singing at the same level, win the highest prizes at one competition, while at the other they do not get any further than the preliminaries.
What is very important to me is the feedback. It is of the utmost importance for the further development of a singer to at least exchange a few words with the jury members, something that indeed happened at IVC and that has helped me enormously. A healthy, positive critique is indispensable and constructive.”
Piotr Barański (countertenor) and Hans Eijsackers (piano) in “Lullaby” from ‘Songs and Dances of Death’ by Modest Mussorgsky.
“The results of singing competitions are already quite unpredictable – how a career goes after that is even more like gazing into a crystal ball! A performance (because that is what singing at a competition in fact is) is and remains a snapshot, even for those who listen and/or judge. There are so many factors involved: age, experience, musicality, voice, repertoire, language skills, etc. that it is sometimes difficult to determine which aspect is decisive.
The preparations for a competition, selecting and working on the repertoire with a singing teacher and a coach are invaluable. This requires great concentration and discipline – the pieces you have to learn will not be forgotten for the rest of your life – and in addition you have to make yourself strong to present yourself, you have to find the courage to do so, and you have to be able to cope with nervousness.
My experience is that a competition is always good for the development of a singer, even if in the worst case you are sent home. After all, the next day you have the choice: either you stop, or you decide to continue and develop yourself further in order to find new opportunities. Almost always you choose the second option and then it has been a good experience! Competitions are very valuable, even if you don’t win a prize…”
Reinild Mees accompanies Tania Kross in ‘Der Kaiser’ by Henriëtte Bosman±.
Reinild Mees and all Szymanowski songs, sang by (a.o.) Piotr Beczala and Iwona Sobotka.
Mauricio Fernández (from 1983 to 2016 casting director NTR Saturday Matinee):
“As casting director of one of the most ambitious and internationally recognised concert series in the world, I have attended several singing competitions over the past thirty years – as a juror and as an ‘observer’.
If you ask me who the real star singers were that I have heard, I have to dig deep into my memory to give you an honest answer. It is a fact, at least for me, that the really interesting singers, who have an international career by now, often didn’t even reach the semi-finals or even won a prize at all.
It’s a waste of time to pain yourself with the question why the singers who didn’t deserve it in your ears/eyes go home with the biggest prizes. There’s no point in understanding the thoughts of those who have rewarded them: artistic directors, casting directors, directors, singers or teachers.
We should think about why we need all these competitions. Are they primarily intended to broaden the judges’ network or are they supposed to serve the interests of the young talented singers in order to help them build a decent career? A long lasting career that can pay for everything they have invested in it – money and often personal sacrifices.
Don’t forget that singers, like all sincere musicians and artists, have an important mission: to warm the hearts of the audience, in the theatre or in your living room. They are in favour of treating the legacy of the composer with respect and of ensuring that opera, as a living art form, does not become extinct”.
Annett Andriesen (director of the IVC in Bosch from 2006 till 2018):
In the past, Andriesen herself has participated in several competitions. Now that she is leading a competition, she knows what a singer needs: care and respect.
“The IVC is a tough competition, but with a human face. I don’t want to make wimps out of the participants, they have to be able to cope in the big bad world. A competition is a place where opinions are formed, where singers meet and can see where they stand, they can learn to sing under high pressure, they can build a network. Above all, they have to feel safe.
The IVC places much higher demands on the composition of the repertoire, the longer list consists of three periods and requires three works from after 1915. In addition, the candidates must learn a new work by a Dutch composer.
We use the “Triple D” method: “Discover”, “Develop” (master classes, training session, feedback by jury members in personal conversations) and “Deal” (making contact with impresarios, concert directors and casting directors).
Let me make it clear that I don’t believe in hidden agendas or cheating jurors. I have no experience with that. I have now led three competitions and I have a lot of respect for jury members who really care about the singers and have conversations about the profession and the possible place the singer can take in it. There are singers who still have contact with jury members and on their advice have found a coach.
The jury at the IVC consists of singers/musicians who at the end of their career share their knowledge and often their network and want to share it with the young generation. In addition, casting directors or agents and intendants who you know want to help young people at the beginning of their careers. And not only because a young soloist would be ‘cheap’.
I think that the usefulness of a competition lies in meeting like-minded people, the conversations, listening to colleagues, learning repertoire from the other voice types, making friendships, making contacts and mirroring yourself to the other. There are so many singers on offer that it is good to be seen and heard in certain places and a competition could be that place. Top talent always comes to the fore.
De 52ste editie van het Internationale Vocalisten in 2018 was het laatste concours voor directeur Annett Andriesen. Na twaalf jaar van een ongelooflijke inzet en fantastisch leiderschap (iets waarvoor zij met speeches, staande ovatie, bloemenweelde en een ‘bescheiden’ bouquet van symbolische twaalf rozen werd gehuldigd) het stokje heeft overgedragen aan Ivan van Kalmthout.
Ivan van Kalmthout en Annett Andriessen
Van Kalmthout werkte eerder als interim-directeur van het Liceu Opera House in Barcelona en als directeur van de Berliner Staatsoper in Berlijn en in 2017 trad hij toe tot de directie van het IVC. Tijd voor een gesprek.
Van Kalmhout is een echte Brabander. Hij werd in 1968 geboren in Etten. De familie van zijn vader komt uit Zegge en zijn moeder die uit een Moluks KNIL-gezin stamt, is opgegroeid in Zundert.
Ivan an Kalmthout met zijn moeder
“Over mijn familie… Mij oma was Molukse. Aan mij zie je dat niet, maar mijn oma was heel donker. Mijn opa kwam uit Tilburg. Hij was in Tjimahi gelegerd en daar hebben ze elkaar ontmoet. Mijn moeder en mijn zus zijn exotisch om te zien. Toen ik voor de eerste keer in het Rijksmuseum alle regentenportretten zag was het me duidelijk dat mijn uiterlijk helemaal niks met Indonesië te maken heeft. Ik had zo in de 17e eeuw in Nederland geboren kunnen zijn! ‘
En hoe zat het met de muziek?
Van Kalmhout: “Muziek heeft altijd een belangrijke rol in mijn leven gespeeld. Mijn opa speelde piston in de plaatselijke harmonie en kon heel goed van blad zingen. Mijn moeder was waarschijnlijk een succesvolle sopraan geworden als ze de kans had gehad. Ze heeft er in ieder geval de stem en het temperament voor! Ik was als kind gefascineerd door de viool en heb dat een behoorlijke tijd gestudeerd.”
“Via een langspeelplaat met een stuk van Wieniawski gespeeld door Emmy Verhey hoorde ik voor het eerst een solo-aria, gezongen door Hebe Dijkstra. ‘Mon coeur s’ouvre à ta voix’ uit Samson et Dalila. Ik kende al wel wat symfonische muziek met zang en de ‘Walkürerit’ maar dit was een nieuwe ervaring. Ik weet nog dat ik het niet thuis kon brengen. Maar fascinerend vond ik het wel. En na een aantal keren luisteren was ik ‘om’ voor het genre. Ik denk dat het daarom ook zo belangrijk is dat kinderen/ jongeren de mogelijkheid hebben om met klassieke vocale muziek in aanraking te komen. Dat onderdeel proberen we ook te benadrukken in de nieuwe Opera3Daagse.”
“Wat later ontdekte ik Maria Callas en dat was voor mij een donderslag. Wat ik van die passie heb overgehouden is een grote voorliefde voor de combinatie van tekst en muziek. Als een zanger de diepere waarheid van een tekst weet te vertolken raakt me dat zeer. Opera is natuurlijk geen literair genre maar als de poëtische waarheid door een vertolker wordt opgepakt komt het makkelijker aan dan welke theatertekst van het hoogste niveau ook. Als een zanger technisch perfect zingt maar duidelijk alleen naar de noten heeft gekeken kan ik er vaak weinig mee. Maar het aanvoelen van datgene wat met soms heel banale teksten wordt vertoond en een driemaal herhaald woord driemaal een andere betekenis weet te geven (“amour” in Carmen bijvoorbeeld) is voor mij één van de grootste gaves die een interpreet mee kan nemen.”
Ivan van Kamlthout met Eva-Maria Westbroek
Na zijn middelbare school heeft van Kalmhout bedrijfskunde en management gestudeerd aan de Business University Nyenrode in Breukelen waarna hij bij Pieter Alferink en zijn impresariaat terechtkwam. In 1991 werd hij door Marc Clémeur gevraagd om naar de Vlaamse Opera in Antwerpen (en Gent) te komen. Hij werkte er als assistent artistieke planning samen met Hein Mulders.
De volgende stap was de Staatsoper van Hamburg en het Liceu in Barcelona. In 2011 werd van Kalmthout benoemd tot operndirektor en artistiek directeur van de Deutsche Staatsoper in Berlijn. Hij werkte er samen met de dirigent Daniel Barenboim en de intendant Jürgen Flimm.
Van Kalmthout: “Het was een privilege om in Berlijn in de Staatsoper im Schillertheater te mogen werken. Gedurende drie jaar was ik terug in het repertoiretheatersysteem met een enorme hoeveelheid producties, een zeer interessante operastudio die ik mee vorm mocht geven met nieuwe jonge talenten in het eerste jaar. Het concertprogramma van de Staatskapelle was daarnaast ook een parade van muzikale hoogtepunten met eersteklas instrumentalisten. De onuitputtelijke nieuwsgierigheid en werklust van Daniel Barenboim doet iedereen in zijn nabijheid versteld staan.”
“Toen de mogelijkheid kwam om tijdelijk in te vallen voor Joan Matabosch in Barcelona nadat Gerard Mortier voortijdig door ziekte Madrid moest verlaten, ben ik graag naar het theater en de stad waar ik zo’n goede tijd had, teruggegaan. Ik heb succesvol een zeer moeilijk jaar (zowel organisatorisch als artistiek) voor het Liceu vorm kunnen geven. Het was een privilege om er nog een jaar te zijn maar het was ook duidelijk dat de richting van het Liceu volledig anders was geworden in vergelijking met de tien gouden jaren van voor mijn Berlijnse tijd.”
Toen het bekend werd dat Annett Andriessen er mee ging ophouden heeft van Kalmthout meteen gesolliciteerd. Hij kende de competitie en de sfeer goed, tenslotte heeft hij zelf twee keer als lid van de jury meegedaan. Hij is er dan ook zeker van dat hij de lijn goed kan doortrekken. Dat denk ik ook. TTT Ivan van Kalmthout!
De grote winnaar van de 52ste editie van het Internationaal Vocalisten Concours (IVC) was de Canadese tenor Josh Lovell. Hij ontving zowel de Operaprijs als de Hoofdprijs. Of het terecht was? Voor mij – en de velen die ik sprak – niet.
Zijn optreden in de halve finale vond ik al uitermate zwak. Zo zeer zelfs dat het mij verwonderde dat hij een plaats in de finale wist te bereiken. Goed: er waren niet zo veel tenoren in de competitie maar zijn ‘stem collega’ die ook ‘halfjes’ wist te bereiken, de onstuimige Turkse Ibrahim Yeşilay kon mij veel meer overtuigen. Zo ook de meer ingetogen ‘lyrico’, de Russische Yury Rostotsky.
Persoonlijk vond ik Lovell niet echt iemand waar ik met plezier naar luisterde. Dat de bravoure stuk ‘ Ah! Mes amis… Pour mon âme’ uit La fille du régiment met al die hoge C’s op een rijtje hem een enorm publieksapplaus heeft bezorgd is nogal wiedes: publiek houdt eenmaal van circus. Maar dat ook de jury er in trapte…. Afijn. Het kan ook aan mij liggen.
Mijn absolute favoriet, Katia Ledoux werd beloond met de prijs van de Persjury. De zeer charismatische Franse mezzo wist mij al in de halve finales bijzonder te imponeren met haar (in een goed Russisch) gezongen Olga uit Evgeni Onegin. In de finale liet zij aan iedereen horen waarom de aria van Baba de Turk (The Rake’s Progress) door een mezzo gezongen moet worden en niet door een countertenor. Wat een rasartieste! Brava!
De ‘baby-bariton’, nog maar 20-jarige Stefan Astakhov uit Duitsland vond ik een grootse belofte voor later. Hoe iemand op die leeftijd al over zo’n mooie, rijpe stem beschikt en zich daarbij ook op de bühne weet te presenteren, die zo taalgevoelig is en met veel tekstbegrip in meerdere talen zingt, die verdient meer dan alleen een prijs voor de jongste kandidaat.
Zijn optreden tijdens de halve finale waarbij hij een zeer ontroerende ‘Look! Through the port comes the moonshine astray! (Billy Budd) en een aria uit de zarzuela ‘ La del Soto del Parral’ van Reveriano Soutullo Otero maakte hem voor mij niet alleen tot één van de allerbeste kandidaten maar ook de potentiële winnaar.
Helaas was zijn finale iets minder spectaculair. Wellicht lag het aan de keuze van ‘Es ist genug!’ uit Mendelssohns Elias, ik denk niet dat oratorium zijn sterkste kant is. Dat bewees hij des te meer met een ongekend prachtig en met veel passie gezongen aria van Silvio uit I Pagliacci.
De Britse mezzo Claire Bernett-Jones werd terecht beloond met de Wagnerprijs Nederland. Fantastische zangeres inderdaad, bovendien ook – eindelijk – een echte mezzo met een grote strot, uitstekende laagte en een gouden gloed in haar timbre. Ook haar presentatie op de bühne was uitstekend al was de keuze van haar jurk niet echt gelukkig te noemen. Haar Wagner was inderdaad kolossaal, maar met haar heks uit Hänsel und Gretel sloeg ze de plank behoorlijk mis. Jammer.
Er was nog één winnares van Wagnerprijs, Helena Koonings. De Nederlandse sopraan kreeg van het Wagnergenootschap Nederland een stipendium voor de Bayreuther Festspiele 2019.
De Nederlandse sopraan Nina van Essen (24) mocht dankzij de ‘wildcard’ door het publiek uitgereikt na de halve finales ook in de finale meedoen. Persoonlijk was ik niet echt onder de indruk maar zij is ook heel erg jong. Dat zij publiekslieveling was, was nogal wiedes dus na afloop van het concours mocht zij ook de Publieksprijs in ontvangst nemen.
De Dioraphte Award voor de vertolking van ‘Oh che tranquillo mar’ van Sylvia Maessen ging zeer terecht naar de Franse sopraan Marie Perbost. De Française wist mij ook in haar operarepertoire bijzonder te imponeren, haar vertolking van ‘Me voilá seule dan la nuit’(Les Pêcheurs de perles) was zeer exemplarisch. Voor mij was zij, naast haar landgenote Ledoux de beste kandidaat die avond.
De Oratoriumprijs ging naar de Nederlandse mezzo Rosina Fabius. Of het terecht is valt moeilijk te zeggen aangezien zij de enige kandidate was in die categorie. Zelf vond ik haar vertolking van ‘Erbarme Dich’ (Matthäus-Passion) nogal aan de saaie kant – ik geeuwde meer dan dat ik ontroerd werd, maar dat kon ook aan de slome begeleiding van Hartmut Haenchen liggen.
Over Haenchen ben ik trouwens sowieso niet te spreken. Waar het aan lag weet ik niet – te weinig repetities? Orkestleden die niet echt op één lijn zaten? – we hadden ten slotte met een voortreffelijke, wereldberoemde maestro te maken, maar de tempi lagen over de gehele linie heel erg langzaam, zo langzaam dat de boel af en toe gewoon stil stond.
Maar de echte winnaar van de competitie was – en blijft – Annett Andriessen. Na twaalf jaar van een ongelooflijke inzet en fantastische leiderschap (iets waarvoor zij met speeches, staande ovatie, bloemenweelde en een ‘bescheiden’ bouquet van symbolische twaalf rozen werd gehuldigd) het stokje heeft overgedragen aan Ivan van Kalmthout.
De avond werd besloten door de waanzinnig (nomen omen) goed gezongen ’Il dolce suono’ uit Lucia di Lammermoor door de voormalige prijswinnares van het IVC, Lenneke Ruiten. Het was top.
Annett Andriessen: ik zal je heel erg missen!
Ivan van Kalmthout: ik wacht met spanning op je eerste concours en wens je veel geluk. Tot volgend jaar!
En opeens was het voorbij. Na zeer lange dagen (en halve nachten) van luisteren, nadenken, debatteren, overleggen, meningen vormen en ze herzien, sloot het vijftigste Internationaal Vocalisten Concours op zondag 13 september 2014 af met de Grande Finale. Een impressie.
De negen finalisten in de categorie opera/oratorium mochten zich eindelijk in ‘vol ornaat’ presenteren aan het publiek en de jury. Geen piano meer, maar een volledig orkest, dat onder leiding van het jurylid Kenneth Montgomery werkelijk wonderen verrichtte om al de verschillende stukken op tijd in te studeren en ze dan op zo’n hoog niveau uit te voeren. Chapeau!
Een speciale vermelding verdient de klarinettist van de philharmonie zuidnederland, die zich in twee aria’s van Mozart, beide uit La clemenza di Tito, een waardige partner toonde van Deirdre Angenent (‘Ecco il punto..’) en Catriona Morison (‘Parto, parto..’)
De Chinese Yibao Chen (met 24 jaar één van de twee jongste deelnemers) stelde mij na haar sterke optreden in de halve finale behoorlijk teleur. Vivaldi’s ‘Juditha triumphans’ was voor haar nog duidelijk te hoog gegrepen. Haar keuze voor ‘Meine Lippen, sie küssen so heiss’ (Giudita van Lehár) was buitengewoon sympathiek (eindelijk een operette op het menu!), jammer alleen dat zij zo vreselijk schmierde. Toch ging ze niet met lege handen naar huis: samen met Iris van Wijnen mocht ze de Prijs van de Provincie Noord-Brabant delen.
Deirdre Angenent nam een sterk revanche op haar – voor mij – teleurstellende optreden in de halve finale. Toen werd “Morrò, ma prima in grazia” (Ballo in Maschera) bijna bedolven onder het geweld van de stem en te veel forte en fortissimo, nu wist zij zo veel verschillende kleuren en nuancen te voorschijn te toveren dat zij zowel met haar Mozart als met “Es gibt ein Reich” (Ariadne auf Naxos) veel indruk op mij maakte.
En mocht er een prijs worden gegeven voor de mooiste/indrukwekkendste “verschijning” dan heeft zij die ruimschoots verdiend. In tijden van de visualisatie van de kunstvorm ‘opera” beslist niet onbelangrijk. Ik kon mij ook niet aan de indruk onttrekken dat zij al het stadium “Opera competitie” voorbij is.
Bijzonder onder de indruk was ik van de Poolse sopraan Marcelina Beucher. Al in de halve finale roerde ze mij tot tranen toe met de zowat volmaakt gezongen ‘Teneste la promessa’ (La Traviata). Wel jammer dat ze zowel toen als in de finale koos voor ‘In Trutina’ (Carmina Burana), een werk dat mij betreft niet in concoursen thuishoort. Maar na de met veel expressie gezongen ‘Ha! Dzieciatko nam umiera’ uit Halka van Moniuszko werd ik even stil. Dat zij, als enige, niet in de prijzen viel, is voor mij dan ook onbegrijpelijk.
Marcelina Beucher in ‘Ha! Dzieciątko nam umiera…’ uit Halka van Moniuszko:
Bij de Canadese tenor Andrew Haji ging mijn operahart sneller kloppen. Zijn ‘Una furtiva lagrima’ (L’elisir d’amore) bezorgde mij vochtige ogen: hier stond een echte tenor zoals ze alleen maar vroeger gebouwd werden, bij wijze van spreken dan. Zijn prachtig gevoerde stem met een makkelijke hoogte is buitengewoon fraai en zijn voordracht meer dan voorbeeldig. Met zijn stem alleen wist hij alles te vertellen wat een componist wilde zeggen, bijvoorbeeld in zijn meer dan indrukwekkende uitvoering van ‘Tarquinius’ Ride’ (The Rape of Lucretia) in de halve finale of in het zalvende ‘Ye people’ uit de Elijah van Mendelssohn. Bij hem moest ik denken aan een uitspraak van Aprile Millo: “The opera is all about voices and music.” Een terechte winnaar.
Andrew Haji in ‘Ye people’ uit de Elijah van Mendelssohn:
De oratoriumprijs werd zeer terecht aan de Engelse mezzo Catriona Morison toegekend. Haar stem is mooi rond en warm en zowel haar laagte als haar hoogte wist ze zeer soepel te hanteren. Maar ze was ook de enige die – op één aria van Mozart na, een schitterend uitgevoerd ‘Parto, parto..’ – alleen maar oratorium zong.
Catriona Morison zingt ‘Where Shall I Fly’ uit Hercules van Händel:
De Nederlandse mezzo Francine Vis kreeg de prijs voor het, nu in de orkestversie uitgevoerde, plichtwerk ‘Quale coniugium’ van Willem Jeths.
Of het terecht is laat ik in het midden, maar haar interpretatie was de mijne niet. Veel concurrentie had zij echter niet: de enige andere genomineerde was de Kroatische bariton Krešimir Stražanec.
Hoe anders klonk het lied uitgevoerd door de Amerikaanse countertenor Eric Jurenas (onbegrijpelijk eigenlijk dat hij niet voor de Lied-Duo finalen werd uitgekozen!). En ik moest denken aan de manier hoe de Nederlandse bariton Michael Wilmering het lied met de piano zong en wiens vertolking mij zeer heeft gegrepen: zodra ik mijn ogen dichtdeed zag ik het schilderij van Jeroen Bosch voor mij. Hopelijk krijgt hij ooit de kans om de werkelijk prachtige compositie ook met een orkest te vertolken.
Kiri te Kanawa en Iris van Wijnen
Niet met alle beslissingen van de jury ben ik het dus eens: zo had ik de jonge (24!) Nederlandse sopraan Iris van Wijnen graag in de finale gehoord. Al tijdens de halve finalen vond ik haar optreden echt bijzonder, maar tijdens de masterclass met Dame Kiri liet zij horen wat een fantastische Mimi in haar schuilt!
Zelf had ik ook nooit de operaprijs aan de Amerikaanse tenor Matthew Newlin toegekend, al vond een deel van het publiek hem werkelijk enig en zeer aansprekend. Voor mij was zijn hoogte te geknepen en zong hij met een soort ‘knödel’ in zijn stem. Maar dat is natuurlijk persoonlijk.
Al met al: het was een fantastische afsluiting van een fantastisch concours. Ook de organisatie was tot in de puntjes verzorgd, er was voldoende informatie beschikbaar en iedereen – en niet alleen de deelnemers – werd zowat in de watten gelegd door de directrice, Annett Andriessen, waarvoor hulde
Als jonge zanger kun je bij wijze van spreken iedere week aan een zangconcours meedoen. Overal worden mogelijkheden geboden om jezelf in de spotlights te zingen. Goed nieuws voor het vele talent dat er is. Maar er zijn ook kanttekeningen te plaatsen.
Er wordt beweerd dat ‘het publiek’ gek is op concoursen en daar geloof ik zonder meer in. Al in de oudheid wist men de gemoederen met brood en spelen rustig te houden; en er werden allerlei wedstrijden georganiseerd, ook voor zangers, dichters en filosofen. De traditie leefde voort, en de zangwedstrijden hebben hun weg ook naar de opera gevonden. Denk alleen aan Die Meistersinger of Tannhaüser. Voor je zangkunst werd je altijd beloond. Ooit mocht je de mooie bruid mee naar huis nemen, tegenwoordig is je prijs tastbaarder geworden. Een somma geld, een engagement in een operahuis en – waar iedereen, al is het stiekem, van droomt – roem en een grote carrière. Geen wonder dus, dat er zo veel concoursen bestaan.
Maar: zijn het er inmiddels niet te veel? Moet er niet een leeftijdsgrens worden gesteld? Kan je een zanger die inmiddels aan grote huizen zingt met een beginnende collega vergelijken? Leveren ze ook datgene op, waar de veelal zeer jonge mensen op hebben gehoopt? Worden ze er door in hun carrière geholpen? Je wint en dan? En hoe ga je met je verlies om?
Allemaal vragen die mij deden besluiten om het fenomeen ‘zangcompetitie’ onder de loep te nemen en met direct betrokkenen te gaan praten,
In 2008 was Maartje Rammelo één van de halvefinalisten van het IVC, waar ze uiteindelijk de Staetshuijs Fonds Prijs won. Ook tijdens het Belvedere in 2013 behaalde ze de halve finale. Verder won ze een engagement in Essen. Rammeloo was finaliste bij het Montserrat Caballé Concours in Zaragosa en bij het Wilhelm Stennhammer concours in Zweden.
“Meedoen aan concoursen geeft een dubbel gevoel. Het inspireert en is opwindend, maar uitslagen zijn óf vreselijk voorspelbaar of volkomen bizar.
Je doet altijd mee om het beste uit jezelf te laten zien en hoopt dat dit voldoende is om een jury te overtuigen van je kwaliteit: maar hoe kun je de kunde en artisticiteit van een musicus beoordelen in een wedstrijd? In een auditie voor een productie heeft een artistiek team een concept en een idee over wie een rol zou moeten spelen. Maar in zo’n wedstrijd vergelijken meerdere juryleden met ieder zijn/haar eigen smaak appels met peren: een Figaro met een Tosca, een Händel counter met een Wagner sopraan.
En dan heb je het nog niet eens over het gekonkel en de verborgen agenda’s van sommige juryleden, het chauvinisme in regionale wedstrijden en het exotisme/de commercie om soms voor zangers te kiezen die niet per se de beste performance geven, maar wel erg interessant zijn vanwege afkomst of uiterlijk.
Waarom dan meedoen? Het geeft je een kans nieuw repertoire uit te proberen en feedback te krijgen. Daarbij is het een kans om voor te zingen voor de belangrijkste mensen uit het vak, voor wie je ‘in real life’ nooit een auditie geregeld krijgt zonder een geniale agent die je er binnen loodst.
Ik heb nog geen wedstrijd gedaan waar ik niet óf werk óf contacten óf zinnige feedback aan over heb gehouden. En dat is uiteindelijk wat we willen: werken! Zingen! Voor een publiek staan!
De prijzen maken het makkelijker om je vak uit te oefenen. In financieel opzicht, want ons vak maakt in de eerste jaren zeker niet rijk, en daarnaast qua bekendheid, wat weer voor meer werk kan zorgen. Maar net zo goed zijn er prijswinnaars genoeg waarvan we nooit meer wat horen en zangers die nog nooit een concours hebben gewonnen die nu een wereldcarrière hebben. Uiteindelijk gaat het om de lange adem, niet om het snelle succes…
Wat wel altijd erg lastig is met concoursen, is het vaststellen van je repertoire. Allereerst zijn er maar weinig zangers honderd procent zeker van hun ‘fach’. Het merendeel twijfelt toch telkens weer waar juryleden mij in zouden willen horen.
Daarbij heeft elk concours weer z’n eigen eisen. Zo veel aria’s in het totaal, waarvan zoveel van de lijst met verplichte werken, waarvan je eerste ronde maar zoveel minuten mag duren en de jury in de volgende ronde zo veel aria’s kiest enz. enz. Vreselijk moeilijk. Want je wilt zo veel mogelijk laten horen. Verschillende talen, verschillende stijlen, verschillende technieken en onderwerpen.
Er zijn ook een aantal concoursen die meer dan alleen het wedstrijdelement bieden. Ik stimuleer mijn eigen leerlingen nu ook om daar naar te zoeken. Concoursen als het IVC die met dingen als een jongerenjury, masterclasses, concertjes en lezingen er een echt zangfestival van maken. En dat zijn ook vaak de concoursen die contact houden met je in de jaren erna. Die begaan zijn met de verdere ontwikkeling van de zangers. Maar dat zijn er erg weinig helaas…
Ik heb inmiddels geleerd dat als je zingt waar jij je lekker bij voelt en wat je echt goed kan, dan is er na afloop van je optreden tenminste één iemand blij. Namelijk jij.
Maartje Rammeloo zingt ‘I want magic!’ uit The Streetcar named Desire van André Previn:
In 2012 was Piotr Barański halvefinalist bij het IVC in Den Bosch.
“Lange tijd wilde ik niets van concoursen weten, ik vond mijzelf er niet het type voor. Je moet je niet alleen goed voorbereiden, maar ook zeker zijn van jezelf en het beste van jezelf aan de jury laten zien, je moet presteren terwijl je onder stress staat. Daar moet je goed tegen kunnen en niet iedereen kan dat.
En toch – concoursen zijn heel erg belangrijk. Je krijgt de kans om je aan een breder publiek te presenteren, om nieuwe, belangrijke mensen te leren kennen – en in ons beroep moeten we het van connecties en netwerken hebben. En het is natuurlijk heel erg belangrijk dat je je kan laten zien aan dirigenten, agenten, intendanten en casting directeuren, die op zoek zijn naar nieuwe talenten.
Er zijn helaas concoursen waar de eliminaties en de eerste voorrondes achter gesloten deuren plaats vinden en alleen de finales zijn toegankelijk voor het publiek. De kansen om iets van zo’n concours op te steken zijn dan minimaal.
De criteria van de jury zijn niet altijd even duidelijk en de resultaten kunnen zeer controversieel zijn. Ik ken zangers die, zingend op hetzelfde niveau, op het ene concours de hoogste prijzen winnen, terwijl bij het andere niet verder komen dan de voorrondes.
Wat voor mij heel belangrijk is, is de feedback. Het is van het grootste belang voor de verdere ontwikkeling van een zanger om tenminste een paar woorden met de juryleden te wisselen, iets wat inderdaad bij IVC gebeurde en wat mij ontzettend heeft geholpen. Een gezonde, constructieve kritiek is onontbeerlijk en opbouwend.”
Piotr Barański (countertenor) en Hans Eijsackers (piano) in “Lullaby” uit ‘Songs and Dances of Death’ van Modest Mussorgsky
“De uitkomsten van zangconcoursen zijn al tamelijk onvoorspelbaar – hoe een carrière daarna verloopt is nog meer koffiedik kijken! Een optreden (want dat is het zingen op een concours in feite) is en blijft een momentopname, ook voor degenen die luisteren en/of beoordelen. Er zijn zoveel factoren die meespelen: leeftijd, ervaring, muzikaliteit, stemvak, repertoire, taalbeheersing enzovoort enzovoort dat het soms moeilijk is om te bepalen welk aspect doorslaggevend is.
De voorbereidingen voor een concours, het uitzoeken en het werken aan het repertoire met een zangleraar en een coach, zijn van onschatbare waarde. Dat vergt een grote concentratie en discipline – de stukken die je moet leren vergeet je de rest van je leven niet meer – en daarnaast moet je je sterk maken om je te presenteren, je moet daarvoor moed verzamelen en met nervositeit om kunnen gaan.
Mijn ervaring is dat een concours in alle gevallen goed is voor de ontwikkeling van een zanger, ook als je in het ergste geval naar huis wordt gestuurd. De volgende dag heb je immers de keuze: óf je stopt, óf je besluit om door te gaan en je verder te ontwikkelen om nieuwe kansen op te zoeken. Bijna altijd kies je dan voor de tweede optie en dan is het toch een goede ervaring geweest! Concoursen zijn heel waardevol, ook al win je geen prijs….”
Reinild Mees begeleidt Tania Kross in ´Der Kaiser´ van Henriëtte Bosman±
Piotr Beczala en Reinild Mees in liederen van Szymanowski±
Mauricio Fernández (van 1983 tot 2016 casting director NTR ZaterdagMatinee):
“Als casting director van één van de meest ambitieuze en internationaal erkende concertseries ter wereld heb ik de laatste dertig jaar verschillende zangcompetities bijgewoond – als jurylid en als een ‘observer’.
Als je mij vraagt wie de echte sterzangers waren die ik heb meegemaakt, dan moet ik zeer diep in mijn geheugen graven om je een eerlijk antwoord te kunnen geven. Het is een feit, althans voor mij, dat de echt interessante zangers, met een inmiddels internationale carrière, vaak niet eens de halve finales bereikten of überhaupt een prijs wonnen.
Het is een tijdverspilling om je hersenen te pijnigen met de vraag waarom de zangers die het in je oren/ogen niet verdienden met de grootste prijzen naar huis gaan. Het heeft ook geen zin om de gedachten van degenen die ze hebben beloond: artistiek directeuren, casting directors, regisseurs, zangers of leraren te willen begrijpen.
We moesten maar eens goed nadenken waarom we eigenlijk al die competities nodig hebben. Zijn ze voornamelijk bedoeld voor het verbreden van het netwerk van de juryleden of horen ze de belangen van de jonge getalenteerde zangers te dienen, om ze een fatsoenlijke carrière te helpen opbouwen? Een lang blijvende carrière, die hen alles wat ze erin hebben geïnvesteerd – geld en vaak persoonlijke opofferingen – kan vergoeden.
Vergeet niet dat de zangers, net als andere oprechte musici en artiesten een belangrijke missie hebben: het verwarmen van de harten van het publiek, in het theater of in je huiskamer. Ze zijn er voor om met respect met de nalatenschap van de componist om te gaan en er voor te zorgen dat de opera als een levende kunstvorm niet gaat uitsterven”
Annett Andriesen (directeur van het IVC in de Bosch):
Andriesen heeft vroeger zelf deelgenomen aan verschillende concoursen. Nu zij een concours leidt, weet ze wat een zanger nodig heeft: zorg en respect.
“Het IVC is een harde wedstrijd, maar met een menselijk gezicht. Ik wil geen watjes van ze maken, ze moeten zich kunnen redden in de grote boze wereld. Een concours is een plek waar opinies worden gevormd, waar zangers elkaar ontmoeten en kunnen zien waar ze staan, ze kunnen leren om te zingen onder hoogspanning, ze kunnen een netwerk opbouwen. Ze moeten zich vooral veilig voelen.
Het IVC stelt veel hogere eisen aan de samenstelling van het repertoire, de langere lijst behelst drie periodes en stelt verplicht drie werken van na 1915. Daarnaast moeten de kandidaten een nieuw werk instuderen van een Nederlandse componist.
We hanteren de “Triple O” methode: “Ontdekken”, “Ontwikkelen” (masterclasses, trainingssessie, feedback door juryleden in persoonlijke gesprekken) en “Overdragen aan de markt” (contacten leggen met impresario’s, concertdirecties en casting directeuren).
Laat ik vooropstellen dat ik niet uitga van verborgen agenda’s of sjoemelende juryleden. Ik heb daar geen ervaring mee. De reglementen moeten kloppen en je moet je omringen met mensen die je kunt vertrouwen. ik heb nu drie concoursen geleid en ik heb veel respect voor juryleden die zich werkelijk bekommeren om de zangers en gesprekken voeren over het vak en de mogelijke plaats die de zanger kan innemen daarin. er zijn zangers die nog steeds contact hebben met juryleden en op hun advies een bepaalde coaching hebben gedaan.
De jury bij het IVC bestaat uit zangers/musici die aan het eind van hun carrière hun kennis en vaak ook hun netwerk delen en willen delen met de jonge generatie. Daarnaast casting directeuren of agenten en intendanten waarvan je weet dat zij jonge mensen aan het begin van hun carrière verder willen helpen. En niet alleen omdat een jonge solist ‘goedkoop’ zou zijn.
Ik denk dat het nut van een concours is de ontmoeting met gelijkgestemden, de gesprekken, het luisteren naar de collega’s, repertoire leren van de andere stemsoorten, vriendschappen sluiten, contacten opdoen en jezelf spiegelen aan de ander. Er is zoveel aanbod van zangers, dat het goed is om op bepaalde plekken en dat zou een concours kunnen zijn, gezien en gehoord te worden. Toptalent komt altijd bovendrijven.
Basia con fuoco 