Ernest Bloch was born in Geneva in 1880 to an assimilated Jewish family. Before the war, he was among the most played and appreciated composers. People even called him the fourth great ˜B,” after Bach, Beethoven and Brahms. It is not that people now no longer know his name, but they usually do not get any further than his cello concerto.
The symphonic poems Hiver-Printemps are very evocative. Together with the beautiful song cycle ‘Poèmes d’Automne’, composed for the texts of Béatrix Rodès, Bloch’s lover at the time, and sung very emotionally by Sophie Koch (Kleenex at hand?), they form, as it were, a kind of ˜Seasons”, from which only the summer is missing.
The suite for viola is among Bloch’s best compositions and one cannot imagine a better performance than Tabea Zimmermann’s.
The CD’s title, ˜20th Century Portraits” is somewhat misleading because most of the works were composed between 1905 and 1919 and their idiom is strongly anchored in late romanticism and the Fin de Siècle. Only the overwhelming ‘Proclamation’ for trumpet and orchestra dates from 1950.
The Deutches Symphonie-Orchester Berlin, conducted by Steven Sloane, plays in a very animated way.
No composer, perhaps apart from Puccini, loved women as much as Janáček did. Not that he was a womaniser, though he did fall in love with a 30-year-old younger woman at the age of 70. Whether it was anything more than a platonic relationship is totally irrelevant. Kamila Stösslová became his muse, and to her he dedicated his most beautiful works.
Kamila Stosslova & Leos Janacek, 1927
Without question, then, she was his inspiration for creating female characters, whom he treated with such deep affection that it is utterly impossible not to love them. The beautiful, sly little vixen Bystrouška (meaning ˜sharp ears”) is a case in point.
Bystrouška symbolises everything that men in opera lack, but still crave: freedom, independence, beauty, but also affection. Hence she reminds the Forester of Terynka, a beautiful gypsy girl, who also evokes warm feelings in the Schoolmaster and the Parson. But it is ultimately the Poacher who marries Terynka and gives his bride a fox fur as a gift. It couldn’t be more symbolic
Charles Mackerras on Decca
The Cunning Little Vixen is a wonderful opera, with music so beautiful it hurts you at times. Hence, conductor and orchestra not only have to be exceptionally good, but also have to have a special affinity with Janáček ’s music.
Sir Charles Mackerras is one such conductor. In the 1980s, he recorded five Janáček operas in Vienna, for which he received only the highest praise. And rightly so. A few years ago, Decca compiled all the operas and released them in a box set, which I can warmly recommend.
The role of Vixen is sung by Lucia Popp, a singer with probably one of the most beautiful lyrical voices in history: a voice with the beauty and purety of a crystal.
Apart from The Cunning Little Vixen, the box contains Jenůfa, Kát’a Kabanova, Věc Makropulos and From the House of the Dead. It comes with a clear booklet, unfortunately no librettos.
Charles Mackerras on Arthaus Musik
In 1995, The Cunning Little Vixen was staged at Châtelet in Paris, directed by Nicholas Hytner. The production was immediately awarded top prizes. No wonder, as it is of a rare beauty.
Hytner shows us a fairy tale, which is nót a fairy tale, in which people and animals are perfectly integrated into a symbiosis of nature and human desires.
Eva Jenis is truly phenomenal as Vixen. What this woman is all about, borders on the impossible. She runs, drops, rolls over the stage, jumps like crazy… The fact that she also manages to sing beautifully is unimaginable.
Also wonderful is Hana Minutillo as Fox and Ivan Kusnjer as Poacher. Thomas Allen further proves once again what a great and intelligent singer-actor he is. He had sung the role of Forester before (I remember a wonderful production from Covent Garden some 25 years ago), but now he does it in Czech (perfectly), in an otherwise almost exclusively Czech cast.
That the orchestra sounds as if it had played nothing but Janáček in the whole of its existence should come as no surprise: the conductor, after all, is no less than Charles Mackerra
Unlike, to name a few, Elektra by Richard Strauss or Iphigenieen Tauris and Iphigenie en Aulis by Gluck (Orest by Trojahn I leave out for convenience), which focus on only one episode from Aeschylos’ drama, Taneyev has chosen the entire trilogy as the subject for his opera.
We start with Agamemnon’s return from the Trojan War and end with the court of law summoned by Athena, which has to consider Orestes’ guilt and penance.
.John Singer Sargent Orestes Pursued by the Furies>
But before that happens, Agamemnon is murdered by his wife and her lover Aigisthos. Both are in turn killed by Orestes, who, with the help of his sister Electra, takes revenge for his father’s murder. In the last part, Orestes (driven to madness by the Furies pursuing him) seeks the help of Athena, after which the court case followes.
Teneyev worked no less than 12 years on his opera. After all, he was not a fast writer and composing was a real struggle for him. The result is at once overwhelming and alienating.
‘Oresteia’ is a very atypical work for a Russian, especially at that time. Whether that was the reason for its total oblivion I don’t know, of course, but it may have been. There, where his contemporaries and compatriots kept their eyes tightly fixed on the homeland and its history, he diverted to Greek tragedy, not losing sight of the classical form either. Taneyev himself therefore called his work not an opera, but a musical trilogy.
Still: although the theme and its elaboration is very un-Russian, the music undeniably is very Russian. Just take the great aria of Cassandra, composed in the best Russian tradition. Her arioso with the ensuing chorus is one of the opera’s absolute highlights. Unintentionally, I am then reminded of Khovanshchina by Mussorgsky and the music he composed for Marfa.
Cassandra’s aria, here sang by Svetlana Sozdateleva
This impression is of course also reinforced by the fact that the libretto is written in Russian. This highly melodic language has its own musical rules.
Lawrence Rapchak: The Most Beautiful Melody Ever Written?
I do not know any of the singers (mentioned only by their surnames in the cast), but the performance is, as far as I can judge – it is quite difficult without any comparative material – definitely good. The biggest impression on me was made by N. Tkachenko (Cassandra). Her soprano sounds quite sharp at times, but that’s okay, especially since she sings with so much feeling and commitment. Her great ˜vision aria” is totally heart-breaking. Goosebumps.
I. Dubrovkin (Orest) possesses a beautiful, lyrical tenor. His height is a little pinched at times and he sometimes screams rather than he sings. But in the quieter moments he sounds really beautiful. Matter of dimming down the orchestra a bit more?
Electra (T. Shimko) sounds pretty hysterical. I get that (somewhat), but her high notes are not always pure and I find her voice on the thin side.
I. Galushkina, a real Russian mezzo with lots of chest tones, sings Clytamnestra. Very impressive. Yet: in her conversations with Aegisthus (fantastic baritone A. Bokov) she also shows her fragile side. Bokov’s sound is very masculine and heroic, which makes Clytaemnestra’s infatuation really plausible.
V.Chernobayev (Agamemnon) disappoints me a bit: his bass is quite impressive, but does not sound vry clean and occasionally lacks the low notes.
The music is at times very cinematic, but I suspect there is much more to it than the orchestra of the Belarusian Bolshoi Theatre led by Tatyana Kolomijtseva manages to get out.
The 1965 recording sounds rather dull and veiled, and I would give much to be able to hear the work in a new, modern recording. For now, there is no choice. There is no libretto, but the synopsis gets you there – more or less.
Pylades and Orestes Brought as Victims before Iphigenia (1766) by Benjamin West
Ik ben geen echte Gluck-fan – zijn opera’s zijn me vaak te statisch en te ‘klassiek’ van vorm. Maar ik kan niet ontkennen dat hij een meester was in het scheppen van sfeer – meestal verstild, dat wel – die tot de diepste roerselen van je ziel kon reiken. Zijn grootste verdienste was echter het wakker schudden van de ingeslapen Franse opera. Men kwam toen niet verder dan Lully en Rameau; voor de Fransen betekenden de opera’s van Gluck hun eerste revolutie.
Het ging natuurlijk niet van harte, maar ja, zo gaat dat met revoluties. Zelfs (of misschien juist?) de culturele. En de Fransen waren strijdvaardig en fel: was de oorlog tussen de Lully- en Rameau-aanhangers eindelijk geluwd, nu kwam het tot de uitbarsting tussen de aanhangers van Gluck en Niccola Piccinni.
Beide componisten hadden net een opera over Iphigeneia gecomponeerd en dat heeft de massa’s de straat op laten gaan (hier een zucht: ik zou er heel wat voor over hebben om dat soort straatrellen en demonstraties nog mee te kunnen maken, maar dit terzijde).
Anonymous, Iphigénie en Tauride, 17th century. Oil on canvas. Musée des beaux-arts de Brest
Iphigeneia en haar lotgevallen zijn de hoofdthema’s van twee opera’s van Gluck. Ik weet eigenlijk niet of ze inderdaad bedoeld waren als een tweeluik, maar logisch is het wel. Het ‘Aulide’-deel vertelt hoe ze bijna geofferd wordt aan Diana in de aanloop naar de Trojaanse oorlog. In deel twee leren we hoe het haar verder verging in het barbaarse Tauris.
De oorlog is inmiddels lang voorbij, haar vader en moeder zijn vermoord en ook haar zus Elektra is dood. Hier beleeft zij het weerzien met haar dood gewaande broer Orestes en wordt zij weer eens verliefd. Dat alles natuurlijk niet zonder allerlei verwikkelingen en al helemaal niet zonder goddelijk ingrijpen.
In tegenstelling tot Aulide ben ik werkelijk gek op Tauride. En ik ben niet de enige, niemand minder dan Schubert ging mij voor. Volgens één van zijn vrienden heeft hij ooit gezegd dat hij ‘totaal buiten zichzelf was door de impact die deze prachtige muziek op hem heeft gehad en verklaarde dat er niets mooiers in de wereld bestaat’.
Iphigenia’s escape from Tauris. Ancient Roman relief, end of a marble sarchophagus. Middle of the 2nd century A.D.
Waarom de ene Iphigénie wel en de andere niet? Zelf vind ik Tauride veel spannender dan de nogal statische Aulide. Er zit veel meer drama in en de muziek is zonder meer innovatief – je herkent meteen de weg naar Berlioz. Hiermee was Gluck een echte precursor.
Ook de karakters zijn beter uitgewerkt en de rol van Iphigénie was dramatisch genoeg om zulke uiteenlopende zangeressen als Maria Callas, Montserrat Caballé, Shirley Verett en Sena Jurinac, om een paar grootheden te noemen, aan te spreken. Allemaal hebben ze haar op de lessenaar gehad ….
Maria Callas:
Montserrat Caballé (in het Duits):
JOHN ELLIOT GARDINER
Gardiner is zonder meer betrouwbaar (Philips 478 1705), maar echt spannend? Thomas Allen is een mannelijke, maar zeer beheerste Oreste en John Aler is een zoetgevooisde Pylade. Mooi, maar zonder – hmmmm, hoe zal ik het netjes uitdrukken? – het mannelijke testosteron… Diana Montague, een mezzo (!), heeft een pracht van een lyrische stem, licht en wendbaar. En René Massis is een voortreffelijke Thoas.
De opname is me zeer dierbaar, maar als ik eerlijk mag zijn: ik mis drama.
RICCARDO MUTI
Muti is, zoals altijd, bijzonder trouw aan de partituur en wat is het levendig! Zijn storm is inderdaad stormachtig, daar word je bijna duizelig van.
Carol Vaness is een Iphigénie naar zijn hand. Al meteen bij haar eerste aria gaat zij zo hysterisch te keer dat je meteen recht op je stoel gaat zitten. Je voelt op je klompen aan: het wordt een drama van jewelste. En je wordt niet teleurgesteld, want de spanning is om te snijden.
Carol Vaness sings ‘Ô malheureuse Iphigénie!’
Ook Thomas Allen haalt hier echt uit. Bij Muti is hij veel minder beschaafd dan bij Gardiner, je kan zelfs angst in zijn stem horen. Ik mag het. De opname heeft ook een extra troef – de rol van Pylade wordt gezongen door de veel te jong gestorven Gösta Winbergh (hij stierf in 2002 aan een hartaanval, nog geen 50 jaar oud). Een zanger die, zoals zijn landgenoot Gedda, werkelijk alles in zijn stem verenigde: de lyriek van Tagliavini, de elegantie van Kraus en de mannelijkheid van zijn andere landgenoot, Jussi Björling. Nog net met een been in Mozart, maar met het ander al voorzichtig Wagner aftastend. Daar wordt een mens droevig van.
De opname (Sony 52492) is live, wat behalve applaus en toneelgeluiden ook het gevoel ‘ik ben erbij’ meegeeft. Ik vind het prachtig, maar ik kan me voostellen dat de meeste mensen voor de veilige en betrouwbare Gardiner kiezen.
JOSEPH KEILBERTH
Over Nicolai Gedda gesproken: in de opname onder Joseph Keilberth uit 1956 (Capriccio 5005) zingt hij de rol van Pylades. De opvatting van de dirigent is zeer vooruitstrevend, zeker voor de tijd – het lijkt meer op Gardiner dan op Muti, al heeft hij ook wat van het hysterische van de laatste.
Hermann Prey doet mij een beetje aan Thomas Allen denken, zeker vanwege de lyriek, de lichte smacht en het onnadrukkelijk zingen. Echt woedend wordt hij niet, hij is meer van het treurende type.
Maar dan Gedda! Daar smelt niet alleen het hart van Iphigénie (een zeer elegante maar wel met schmalz zingende Hilde Zadek) van, daar gaat ook Diana humaan van worden. Geen wonder dat uw discografe een traantje moest wegpinken. Het geluid is een beetje dof, maar het went snel. En ja, het is in het Duits.
Bonus:
Opname onder Prétre met Rita Gorr, Nicolai Gedda en Luis Quilico:
Stage design for Prokofiev\’s opera Semyon Kotko, 1970 (tempera on plywood) by Levental, Valery Jakovlevich (b.1938); State Museum and Exhibition Centre ROSIZO, Moscow
Prokofjev componeerde dit werk in de jaren 1938-39 waarna de première plaatsvond op 23 juni 1940.
Links, Grigori Sokolnikov. Rechts, het originele verdrag van Brest-Litovsk in vijf talen: Duits, Hongaars, Bulgaars, Ottomaans Turks (met Arabische letters geschreven) en Russisch.
De handeling speelt zich af in een dorpje ergens in Oost-Oekraïne kort na de Vrede van Brest Litovsk waarbij de nieuw gevormde Russische Communistische Republiek vergaande concessies had gedaan. Zo was overeengekomen dat Russisch Oekraïne een semi onafhankelijke vazalstaat van Duitsland zou worden. Maar ‘op de grond’ waren in de lente en zomer van 1918 de verhoudingen nog lang niet uitgekristalliseerd en met die kennis voor ogen is het mogelijk de warboel aan groeperingen die de handeling van de opera bepalen enigszins te doorgronden.
In het dorp waar de hoofdfiguur Semyon Kotko terugkeert na bijna vier jaar oorlog is de macht in handen van de Communistische Sovjet, feitelijk een dorpsraad met verstrekkende bevoegdheden, althans zo zien ze dat zelf. De Sovjet heeft have en goed van de plaatselijke grootgrondbezitter onder de dorpelingen verdeeld en de teruggekeerde soldaat Kotko wordt bij zijn terugkomst verblijd met de mededeling dat hij vanaf nu de eigenaar is van een flink stuk grond, een paar paarden en een kudde koeien.
De ironie wil dat ten tijde van het schrijven van het boek waarop het libretto is gebaseerd – Katayevs roman ‘I, Son of Working People’ uit 1937 – Kotko zonder meer zou zijn gebrandmerkt als ‘kulak’ en waarschijnlijk al hoog en breed zijn gedeporteerd.
Intussen woedt er een burgeroorlog tussen de Roden en de Witten waarbij laatstgenoemden het regime van Lenin omver willenwerpen en uiteraard Brest Litovsk willen herroepen. Daar tussendoor lopen de Kozakken, van oudsher de Mobiele Eenheid van de Tsaar die in de opera een niet goed te duiden loyaliteit hebben. Aan de zijde van de Duitsers strijden de Haydamaks, een geuzennaam van Oekraïense onafhankelijkheidsstrijders die belang hebben bij de volledige implementatie van Brest Litovsk.
Al deze groeperingen maken op enig moment hun opwachting in Kotko’s dorp. Uiteindelijk behalen de Roden de overwinning maar hoe definitief dat is blijft ongewis. De regie heeft gekozen voor een algehele verzoening tussen de strijdende groepen in de vorm van een ludiek bedoeld ballet waarbij iedereen hetzelfde uniform draagt. Het einde is daarmee volstrekt onzinnig maar het ziet er allemaal wel aardig uit.
Kotko was voor hij vier jaar eerder vertrok officieus verloofd met Sofya, de dochter van Tkachenko die iets hoger op de sociale ladder stond in 1914. Nu de kansen zijn gekeerd en Kotko als landeigenaar iets te bieden heeft kan hij formeel om Sofya’s hand vragen. Het Sovjet bestuur helpt hem een handje door de onwillige Tkachenko onder druk te zetten. Die probeert tijd te rekken in de hoop dat de communisten binnen afzienbare tijd zullen worden verslagen. De op handen zijnde ‘rode bruiloft’ wordt verstoord door de komst van de Duitsers met de Haydamaks in hun kielzog. Een serie verwikkelingen vol moord en doodslag, gelamenteer en een handvol andere oorlogsclichés volgt tot uiteindelijk het volk (?) zegeviert.
Prokofjev zag zich hier voor de taak gesteld een propagandastuk te componeren, net als korte tijd later het geval was met zijn Oorlog en Vrede. Als we dat voor lief nemen dan valt er muzikaal nog wel het een en ander te genieten. Visueel komt de toeschouwer sowieso niets tekort, het toneelbeeld is ronduit spectaculair met veel schitterend uitgevoerd toneelgeweld.
De opname is een verfilming van twee voorstellingen in maart 2014 maar werd pas in 2016 uitgebracht. Valery Gergiev heeft de muzikale leiding.
In de titelrol zien we de tenor Viktor Lutsyuk die een uitstekende vertolking geeft van zijn partij. Het is een zware rol maar hij geeft geen krimp. Ook acterend komt hij vrij goed uit de verf.
Zijn directe tegenstrever is Sofya’s vader die samenspant met de onteigende grootgrondbezitter en iedereen die de vroegere status quo probeert te herstellen. Dit minder prettige personage wordt ten tonele gevoerd door de bas Gennady Bezzubenkov. De man zingt en acteert prima en wordt geholpen door een onprettige grijns waardoor je automatische een afkeer van hem krijgt. Zijn dochter Sofya is in handen van sopraan Tatiana Pavlovskaya, mooie rolinvulling.
De Sovjet is aanwezig in de persoon van voorzitter Remeniuk, gespeeld door een vrijwel onherkenbare Evgeni Nikitin die zijn reputatie alle eer aandoet. En verder Tsariov, de onvermijdelijke matroos, vertolkt door bariton Roman Burdenko.
Daarnaast komt er nog een peloton aan bijfiguren en figuranten langs die stuk voor stuk goed werk leveren. Al met al een goede opname van een problematisch werk.
Songs by Chopin… Many a song lover looks down on them with a bit of condescension. They seem so simple, so ˜no big deal”. One opens one’s throat and voila, they come rolling out naturally and easily.
That nothing could be further from the truth was proved not so long ago by Dawn Upshaw, surely one of the best song singers of our time. She approached them in completely the wrong way, creating an unintelligible mush that had nothing to do with the Polish genius’s beautiful melodies.
That you don’t really need to be Polish to understand them (should Schubert be sung exclusively by the Austrians and Rachmaninoff solely by the Russians?), had been proved long ago by one of the best performers of the songs, Elisabeth Söderstrom. Layla Gencer (admittedly, she was half Polish) also did an excellent job.
Elisabeth Söderstrom sings Chopin with Vladimir Askenazy (piano)
Leyla Gencer sings Chopin with Nikita Magaloff (piano):
In 2010, the ˜Chopin year” (he was born in March 1810), a recording of all his songs was made by the Fryderyk Chopin Institute ((NIFCCD 016). As performers, two of the most successful Polish singers worldwide (why did no one think of Piotr Beczala?) were engaged: Aleksandra Kurzak and Mariusz Kwiecien.
Aleksandra Kurzak with Jeff Cohen (piano):
The first thing that stands out is their obvious, natural way of singing. They left behind their Polish predecessors’ very irritating habit of pressing on the consonants – especially the “Ł” (sounds like the English W) had always been pronounced very unnaturally, Russian-style, before them.
I have always had my doubts about Kwiecien being a true Lieder singer (he sometimes gives song recitals) and I still have those doubts. He is an excellent actor and also does fantastic things with his voice, but sometimes it’s a bit too much. And I miss the lyricism. He also colours too little and sometimes goes over the top, like a whole cavalry of soldiers.
But Aleksandra Kurzak is simply irresistible. Her beautiful, lyrical soprano has a lovely silvery sheen, it is truly delightful. Her girlish timbre seems created for singing Chopin’s simple-sounding melodies, and her delivery is exquisite. And her voice… Ah, it simply cannot be more beautiful! If that does not make a person happy!
But don’t forget the pianist: Argentine Nelson Goerner is an excellent Chopin interpreter and an wonderful accompanist.
Bonus: Teresa Zylis-Gara and Halina Czerny-Stefanska:
In 2023 stond tijdens de Salzburger Festspiele The Greek Passion op het programma, een weinig gespeeld werk met een wel zeer actuele problematiek: hoe gaat een gemeenschap om met een groep vluchtelingen die zo groot in getal is dat men erdoor overspoeld lijkt te worden?
De Tsjechische componist Martinú had na zijn terugkeer uit Amerikaanse ballingschap zijn zinnen gezet op het schrijven van een opera die zich zou afspelen in zijn geboorteland maar vond daarvoor maar geen geschikt libretto. Bij toeval leerde hij in Frankrijk de Griekse schrijver Nikos Kazantzakis kennen die kort daarvoor furore had gemaakt met zijn boek Christus wordt weer gekruisigd.
Martinú ging hiermee aan de slag en bewerkte de stof tot een libretto waarin nog slechts de Griekse namen en een vleugje muziek dat is overgewaaid uit de Orthodoxe Kerk aan de oorspronkelijke situering herinneren. The Greek Passion is een universeel drama dat heel wel beleefd kan worden als een reeks gebeurtenissen die zich afspelen in een willekeurige gesloten dorpsgemeenschap.
Martinú’s stijl is neo-klassiek, een voorkeur die na zijn vlucht naar de Verenigde Staten in 1940 werd versterkt door de eisen die de Amerikaanse muziekwereld aan nieuwe composities stelde. Met atonaal werk kwam men niet ver in de jaren ‘40 in New York. In dat opzicht kan The Greek Passion wel vergeleken worden met Prokofjevs War and Peace hoewel Martinú’s werk sterker wordt gekenmerkt door ‘Sprechgesang’. Ook Peter Grimes komt zo nu en dan om de hoek kijken, mede doordat in het Engels wordt gezongen.
In een Grieks dorpje heeft men de gewoonte eens in de zeven jaar een passiespel op te voeren. Kort na Pasen worden door de priester Grigoris de dorpelingen aangewezen die hierin de hoofdrollen zullen vervullen. Gedurende een jaar worden zij geacht zich in hun rol in te leven en ernaar te handelen. De rol van Christus wordt toegekend aan de herder Manolios.
De weduwe Katerina, die zich prostitueert, wordt als vanzelfsprekend aangewezen als de toekomstige Maria Magdalena, haar souteneur Panais wordt zeer tegen zijn zin opgescheept met een bestaan als Judas.
Vrijwel onmiddellijk schiet iedereen in zijn rol. Manolios verliest alle belangstelling voor zijn verloofde Lenio, Katerina begint van Manolios te dromen en stoot Panais af. Maar de vlam slaat pas echt in de pan als er plotseling een compleet dorp op de stoep staat, verdreven en gevlucht, op zoek naar een nieuwe plek om te wonen.
Als een van de vluchtelingen ter plekke sterft aan uitputting ziet Grigoris zijn kans schoon om van hen af te komen. Hij roept luidkeels dat de vrouw is overleden aan cholera waardoor de dorpelingen zich uit angst voor besmetting tegen de vluchtelingen keren. Deze zoeken hun toevlucht op een naburige heuvel en stichten daar een nieuw dorp.
Plotseling is er nu sprake van grotere problemen dan het gebruikelijk dorpsgeneuzel. De nieuwkomers hebben geen voedsel, geen kleding, moeten geholpen worden. En de beoogde passie-acteurs nemen hierin het voortouw, Manolios en Katharina voorop, wat tot ontwrichting van de dorpsgemeenschap leidt. Manolios gaat nog verder, begint te prediken en krijgt volgelingen in het dorp. Tamelijk voorspelbaar wordt dit zijn ondergang: rond kersttijd wordt hij vermoord, door Panais om in stijl te blijven.
Version 1.0.0
De productie die Simon Stone voor Salzburg maakte ruimt een grotere rol in voor het vluchtelingen aspect dan uit het libretto kan worden gehaald. Als de groep ontheemden, afkomstig uit een ander Grieks dorp dat door de Turken is verwoest, zich wil vestigen op een heuvel in de omgeving laat Stone aan het einde van de tweede akte er een stel schreeuwende dorpelingen op af komen die hen zogenaamd verdrijven. Maar in de derde akte zitten ze er gewoon nog.
Verder wordt op de witte achterwand van het toneel door een paar aan kabels hangende schilders de tekst ‘refugees out’ aangebracht. Dat leidt af van de kern van de zaak: priester Grigoris ziet zich aangetast in zijn absolute autoriteit. Hij regeert met de bijbel als plaatsvervanger gods, klaar om deze of gene te excommuniceren die hem voor de voeten loopt. Dat zijn passiepersoneel zich een jaar lang moet gedragen conform de hen opgespelde rol kan geen kwaad. Hun gedrag kan er alleen maar door verbeteren en dat de beoogde Jezus geen belangstelling meer heeft voor zijn verloofde maar zich nu richt op Katerina is hooguit amusant, leuk om naar te kijken.
De komst van die andere groep Grieken die in nood verkeren geeft de passiespelers die Jezus en zijn apostelen moeten vertolken echter de gelegenheid zich te manifesteren als echte navolgers van de joodse rabbi. Ook Katerina valt in haar rol als Maria Magdalena en cijfert zichzelf weg ten gunste van deze groep minder bedeelden. En voor je het weet zien beide dorpen Manolios als weldoener en leidsman. De maatschappelijke orde raakt verstoord, lees: ‘de autoriteit van Grigoris.’
De ontheemden wachten de verdere gebeurtenissen niet af, die trekken gewoon verder. Grigoris en zijn dorpsgenoten blijven achter met een trauma dat hen nog generaties zal belasten. Dat laatste aspect komt bij Stone wel goed naar voren, vooral de blik van ontzetting die Gábor Bretz als Grigoris ten beste geeft laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Maar hij herpakt zich en doet de dood van een dorpsgenoot verder zwijgend af als een ongelukje.
Het decor van Lizzie Clachan benut de volledige breedte van het ondiepe toneel van de Felsenreitschule. Het is vrijwel leeg op een paar openingen na, zowel in de wand als in de vloer. Die kunnen open en dicht respectievelijk naar boven komen en weer verzinken. Een van de openingen suggereert de bron in het centrum van het dorp.
De achterwand is lichtblauw en daarop verschijnt de eerder genoemde tekst ‘refugees out’. De kostumering van Mel Page toont de dorpelingen overwegend in grijstinten, de ontheemden zien er uit alsof ze net ergens van de straat zijn geplukt, hooguit een beetje te sjofel naar Salzburgse maatstaven.
Tenor Sebastian Kohlhepp zit als de schaapherder Manolios van meet af aan prachtig in zijn rol van de joodse rabbi die door zijn gedrag en uitspraken de maatschappelijke verhoudingen op hun grondvesten doet trillen. Uitnemende vertolking van deze grote rol.
Een betere tegenspeelster dan Sara Jakubiak als Maria Magdalena had hij, en het publiek, zich niet kunnen wensen. Haar optreden roept bij mij de herinnering op aan Das Wunder der Heliane waarin ze als Heliane een vergelijkbaar personage vertolkt. Heerlijke sopraan en een voltreffer in de casting.
Sopraan Christina Gansch weet te overtuigen als tweede vrouw in de driehoeksverhouding die ontstaat zodra Manolios in zijn rol valt. Als versmade verloofde zet ze alle zeilen bij om hem tot de afgesproken bruiloft te bewegen maar als dat niet lukt zoekt ze direct iemand anders in de persoon van Nikolio, ook een schaapherder.
Mooi optreden ook van Gábor Bretz als Grigoris, de barse priester die over lijken gaat om de eenheid in zijn eigen dorpsgemeenschap te handhaven. Zijn collega Fotis, priester van de ontheemden, geeft hem prima weerwerk: mooie rol van Lukasz Golinski. In een van de kleinere rollen zien we Helena Rasker als ‘oude vrouw’.
Prachtige zang van het koor, met name in de vierde akte. Prima spel van de Wiener Philharmoniker onder leiding van Maxime Pascal. Al met al een uitstekende uitvoering van een betrekkelijk onbekend werk van de componist die door menig operaliefhebber eerder wordt geassocieerd met het dromerige Julietta.
Grafschrift op de graf van Nikos Kazantzakis Ik hoop niets. Ik vrees niets. Ik ben vrij.
In 1938, Zemlinsky fled to New York. In his suitcase was the unfinished opera Der Köning Kandaules. Once in New York, he hoped it would be performed at the Metropolitan Opera.
André Gide
The libretto, based on André Gide’s play, was about a sex scandal that shook an entire royal house and meant the end of an entire dynasty. According to the Greek historian Herodotus, it happened in Lydia in the 7th century BC, when King Kandaules widely spread the word of his wife’s utter beauty as he wanted to share his happiness and also his wife’s loveliness with everyone.
Encouraged by the king and aided by an invisibility ring, Gyges, his beloved bodyguard spends a night with the queen. When she finds out the true facts, she urges Gyges to kill the king after which he himself is crowned king.
Herodotus:
“Gyges,” The queen said, as soon as he presented himself, “there are two courses open to you, and you may may take your choice between them. Kill Candaules and seize the throne, with me as your wife; or die yourself on the spot, so that never again may your blind obedience to the king tempt you to see what you have no right to see. One of you must die: either my husband, the author of this wicked plot; or you, who have outraged propriety by seeing me naked.” (Livius.org)
Antony Beamont
The libretto proved too daring for American audiences, and when Zemlinsky died in 1942, his opera was still unfinished.
Much later the English musicologist and Zemlinsky biographer Antony Beaumont completed the score. In October 1996, the opera was performed in Hamburg, with enormous success. The performance was recorded live and released on the Capriccio label (600712).
The performance conducted by Gerd Albrecht is undoubtedly excellent, and the leading roles are very adequately cast with James O’Neal (Kandaules), Monte Pederson (Gyges) and Nina Warren (Nyssia). In the minor role of Nicomedes, we hear a young debutant, Mariusz Kwiecień.
Salzburg staged the opera in 2002 and the phenomenally cast, live-recorded, performance was released in a very well-crafted edition on 2 CDs (Naïve 3070). The role of Kandaules was sung assiduously by Robert Brubacker and Wolfgang Schöne was an excellent Gyges. Sweden’s Nina Stemme, then still in the lyrical ˜fach”, sang a fine Nyssia. The Deutsche Symphonie Orcherst conducted by Kent Nagano sounds very exciting.
Part 1:
Part 2:
Our unsurpassed Saturday Matinee performed the opera concertante in November 2007, unfortunately no recording of it exists. A pity, because the conductor Bernhard Kontarsky conducted with great abandon and Stuart Skelton and Jeanne- Michèle Charbonnet were unforgettable as the royal couple.
Gyges (or was it Zemlinsky himself?): ˜Der, der ein Glück hält, soll sich gut verstecken! Und besser noch, sein Glück vor Andern”.
Francesco Cilea (1866-1950) schreef vijf opera’s waarvan alleen de laatste drie enige bekendheid genieten. ‘L ’Arlesiana’ ging in 1897 in première en onderging daarna twee revisies, de laatste in 1937. Daarna volgde Cilea’s succesnummer ‘Adriana Lecouvreur’ (1902) en zijn laatste opera werd ‘Gloria’. De première was in 1907 en in 1932 publiceerde de componist een herziene versie waarvan in 2024 een opname op Bluray is verschenen.
Het betreft een voorstelling uit 2023 in het Teatro Lirico di Cagliari. Het is opvallend hoeveel bijzondere opnames er de voorbije jaren in dat provinciale theater zijn gemaakt. Het is zo ongeveer de hofleverancier voor het label Dynamic.
A 14th-century conflict between the militias of the Guelph and Ghibelline factions in the comune of Bologna, from the Croniche of Giovanni Sercambi of Lucca
Gloria speelt zich af in de Middeleeuwen en centraal staat de eeuwig lijkende strijd tussen Guelfen en Ghibellijnen. De stad Siena wordt bestuurd door de Guelfen die de strijd met de Ghibellijnen al langere tijd geleden in hun voordeel hebben beslist. Men is dermate zeker van zijn zaak dat bij gelegenheid van de inwijding van een grote nieuwe fontein in het hart van de stad voor een dag amnestie wordt afgekondigd aan allen die uit de stad zijn verbannen, lees Ghibellijnen. Ze zijn welkom op deze gewijde en ook feestelijke dag mits ze ongewapend de stad betreden en voor middernacht deze weer verlaten.
De legeraanvoerder van de Ghibellijnen Fortebrando betreedt de stad incognito onder de naam Lionetto. Bij de fontein vraagt hij Gloria om wat water. Ze raken aan de praat tot groot ongenoegen van haar broer Bardo en haar vader Aquilante die aan het hoofd staat van de Signoria en feitelijk de stad regeert.
Lionetto zweert dat hij ongewapend is maar gaandeweg begint hij uit een ander vaatje te tappen. Als kind is hij uit de stad meegenomen toen zijn familie werd afgemaakt door aanhangers van Aquilante. Nu zint hij op wraak. Komt bij dat hij Gloria nog als klein meisje heeft meegemaakt, ze hebben samen gespeeld. Nu wil hij haar meenemen als zijn bruid. Na een kort gevecht waarbij ook Lionetto’s aanhangers wel degelijk gewapend blijken te zijn slagen de Ghibellijnen erin de stad te verlaten met medeneming van Gloria.
Er woedt strijd buiten de stad waarbij Aquilante wordt gedood. Gloria stelt als voorwaarde voor een huwelijk met Lionetto dat hij de strijd staakt en de status quo wordt hersteld. Bardo ziet in haar een afvallige ook al weet ze hem ervan te overtuigen dat ze niet Lionetto’s lover is. Niettemin is en blijft ze ‘dood’ voor hem. En die verrader Lionetto zal boeten voor zijn woordbreuk en erop volgende misdaden. Als Gloria en Lionetto hun bruiloft in Siena vieren probeert Lionetto zich broederlijk met Bardo te verzoenen. Die steekt hem echter neer en bedreigt ook zijn zuster. Uiteindelijk ziet Gloria geen uitweg meer en doorsteekt zich.
Het is geen briljant verhaal maar dat heeft de muzikale uitvoering niet in de weg gestaan. Aan bepaalde melodische wendingen en orkestrale details herken je al snel de hand van Cilea, ook al heb je van ‘Gloria’ nog nooit eerder gehoord. Het werk is een prachtig vehikel voor een sopraan die ook mezzo rollen zingt en als het werk meer bekendheid zou genieten zou het ongetwijfeld een gedroomde rol voor de grote namen in het vak hebben kunnen worden.
Naar verluidt heeft Cilea kort voor zijn dood per brief getracht om Maria Callas voor dit werk te interesseren. Een paar jaar later had ze wellicht haar reputatie kunnen benutten om zo’n obscuur werk op de planken te krijgen zoals bijvoorbeeld in het geval van ‘La Vestale’, maar 1950 kwam in dat opzicht nog te vroeg.
De regie in Cagliari was in handen van Antonio Albanese, Leila Fleita ontwierp de decors en Carola Fenocchio nam de kostumering voor haar rekening. Ze hebben een zeer verzorgde goed ogende productie gerealiseerd. In de eerste akte zien we natuurlijk die fontein, op een pleintje aan de voet van een trappartij die bovenaan overgaat in een smalle opening met blauwe achtergrond. Daar zijn we buiten de stad. Later is die fontein verdwenen en staat er een tafel en meer naar boven het skelet van een boom.
Het beeld is rustig en leidt niet af van de handeling. De personenregie is nogal summier overigens, het koor dat een grote rol heeft komt geen millimeter van zijn plek en ook de protagonisten beperken zich grotendeels tot zingen zonder enigerlei contact met hun tegenspelers.
Gloria is een dragende rol, ze staat vrijwel voortdurend op het toneel en zingt in zeker de helft van de scènes. De sopraan Anastasia Bartoli geeft een indrukwekkend mooie vertolking van de titelrol, om door een ringetje te halen. Ze heeft wat Pierre Audi vermoedelijk een ‘kloeke stem’ zou noemen en kan haar partij met ogenschijnlijk gemak aan.
Bartoli zingt ‘Vergine d’astri e di viole’:
en ‘Mia cuna fiorita’:
Dit najaar is ze zowel te beleven in de Deutsche Oper als in Staatsoper Berlin. Dus bepaald niet een zangeres die slechts in kleinere huizen te horen is.
Bariton Franco Vasallo is een donkere Bardo, een rol die hem goed past. Ik zag hem ooit in München als Rigoletto en iets van dat gekwelde personage weet hij in deze rol tot uiting te brengen.
Lionello komt voor rekening van tenor Carlo Ventre die aardig op dreef is als de outcast die meineed heeft gepleegd toen hij zwoer ongewapend Siena te zijn binnengekomen. Het is een weinig sympathieke figuur maar met zijn zang weet Ventre je toch wel een beetje voor zich in te nemen. De kleinere rollen zijn adequaat bezet.
Koor en orkest van Teatro Lirico Cagliari staan onder leiding van Francesco Cillufo.
There is no shortage of recordings of the complete Ring – let alone the individual parts- but apparently the need (among consumers or conductors?) is inexhaustible. Because: you haven’t had time to properly listen to one version or a new one is already being presented.
Simon Rattle is no novice when it comes to Wagner. Between 2006 and 2010, he conducted the complete Ring cycle in both Aix-en-Provence and Bayreuth. But ˜everything the conductor Sir Simon Rattle touches turns to gold”, and thus Das Rheingold was put back on the music stands, this time with the Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks. There, Rattle conducted a concert performance of the first Ring part in April 2015, and it has been released on the orchestra’s own label.
Like Rattle, Jaap van Zweden is a master as to conducting Wagner. His interpretations of his operas with the Radio Philharmonic Orchestra were very well received by critics and audiences alike. The Ring was the logical next step. The choice of orchestra – Van Zweden brought the music to his own Hong Kong Philharmonic – was also obvious. Now that his Das Rheingold is out: shall we compare it with Rattle?
The performance under Rattle is carried by the two bass-baritones: Michael Volle (Wotan) and Tomasz Konieczny (Alberich). The latter in particular manages to impress me. His voice is so big that I am almost blown away by it, and the way he manages to put a sly deviousness in his voice is more than sublime. Compared to him, Van Sweden’s Peter Sidhom is nothing more than a ˜character”. Exquisite singing, yes, but he lacks finesse.
Bildquelle: picture alliance / Geisler-Fotopress | Thomas Bartilla/Geisler-Fotopres
Michael Volle’s voice, despite a good dose of pleasant lyricism, also has something compelling about it. Truly a supreme being who has to be obeyed. Matthias Goerne cannot match that. Although I really like his voice, he sounds like he is singing oratorio.
The giants with Rattle – Peter Rose (Fasolt) and Eric Halfvarson (Fafner) – are so insanely good that the basses with Van Zweden – the surely not insignificant Kwangchul Youn and Stephen Milling – have trouble competing with them.
I don’t like Annette Dasch (Freia). There is something in her timbre that I do not like, but that is a personal and subjective opinion. I do like Anna Samuil’s voice on the Van Zweden recording more, but neither of these ladies is a my dream Freia.
Photo：Metropolitan Opera / Marty Sohl
The only one much better cast in the van Zweden recording is Loge. Whereas Burkhard Ulrich does not sound very pleasant to me on the Rattle production- a bit shrill, although that may suit the character of Loge – Kim Begley shows that a devious character and good singing, can and do, really go together.
Rattle makes the orchestra play lightly and sparklingly. Moreover, he keeps the momentum going. Van Zweden is much more slow and more ˜long- winded”, so the performance lacks drama. In addition, the recording is far too soft. So even though I also have some reservations about Rattle: I still opt for his version.
Impression of the rehearsal by Rattle:
Trailer of van Zweden’s recording:
Michael Volle, Christian Van Horn, Benjamin Bruns, Burkhard Ulrich, Elisabeth Kulman, Annette Dasch, Janina Baechle, Tomasz Konieczny, Peter Rose, Eric Halfvarson e.a. Symphonieorchester des Bayerichen Rundfuks olv Simon Rattle BR Klassik 900133 • 143’
Matthias Goerne, Michelle de Young, Kim Begley, Peter Sidhom, Anna Samuil, Deborah Humble, Kwangchul Youn, Stepen Milling e.a. Hong Kong Philharmonic Orchestra olv Jaap van Zweden Naxos 8660374-75 • 153’
Basia con fuoco 