Sergei_Rachmaninoff

De Gierige Ridder van Rachmaninoff: wat een opera! En wat een uitvoering!

the-miserly-knight-0095115154427_0

Rachmaninoff associeer je niet gauw met de opera. En toch heeft hij er vier gecomponeerd. Tot mijn schande moet ik bekennen dat ik tot een jaar of tien geleden niet eerder van de korte opera De Gierige Ridder heb gehoord. Raar eigenlijk want het werk is wonderschoon.

De muziek die Rachmaninoff bij de tekst van Poesjkin heeft gecomponeerd doet zeer Wagneriaans aan en als je niet beter wist zou je denken dat je hier met een onbekend deel van de Ring te maken hebt. In het Russisch, dat dan weer wel.

De rol van de gierige ridder is zeer veeleisend. In de tweede akte krijgt hij maar liefst een twintig minuten durende monoloog te zingen, waarin hij een scala aan emoties moet tonen. Het was bedoeld voor Fyodor Sjaljapin, zowat de beste bas van zijn tijd, maar om onbekende redenen heeft hij de rol (op de monoloog na) nooit vertolkt.

Op de Chandos-opname uit 2009 (CHAN 10544) wordt de Baron gezongen door de – inmiddels wereldberoemde maar toen nog beginnende en zeer jonge – bas Ildar  Abdrazakov. Zijn soepele stem lijkt van fluweel en hij weet er overtuigend mee te acteren, petje af!

Ook de Oekraïense tenor Misha Didyk (Albert) was toen nog maar een naam om in de gaten te houden. In de confrontatiescène tussen vader en zoon hoor je de vonken overspringen, zowaar een echt duel.

Gianandrea Nosado dirigeert fantastisch, met veel gevoel voor drama. Wat een opera! En wat een uitvoering!


 

 

Daniil Trifonov heeft zijn ‘bestemming Rachmaninoff’ bereikt

Rachmaninov-Trifonov-Arrival-1200-850-710x503

Met ‘Arrival’, het tweede deel van wat Destination Rachmaninov heet wordt het ‘project’ van de pianist Daniil Trifonov, The Philadelphia Orchestra en zijn dirigent Yannick Nézet-Séguin afgesloten. Op de cd staan er, behalve de pianoconcerten 1 en 3 Trifonovs eigen transcripties van Rachmaninoffs Vocalise en ‘The Silver Sleigh Bells’, het eerste deel uit de diens koorsymfonie The Bells.

Over het eerste deel was ik meer dan enthousiast en dat ben ik over het tweede deel ook, maar dan wel met een paar kanttekeningen. Nee, het gaat niet om de tempi: die vele versnellingen en vertragingen voelen soms een beetje raar aan, maar van mij mag het wel. Zeker als het op zo’n hoog niveau gebeurt. Het is romantiek pur sang en daar kan ik enorm van genieten. Ik kan mij alleen niet aan de indruk te onttrekken dat het orkest hier iets minder geïnspireerd klinkt, maar misschien verbeeld ik het mij alleen maar omdat ik de lat zo hoog heb gezet?

Wat ik werkelijk bijzonder vind is de keuze om het derde pianoconcert door de ‘Vocalise’ vóór te laten gaan. Niet iedereen weet het maar toen Rachmaninoff aan zijn nummer drie werkte vocht hij tegen een zware depressie. Petje af voor Daniil Trifonov. Hij heeft zijn bestemming bereikt.

SERGEI RACHMANINOV
Destination Rachmaninov. Arrival.
Pianoconcerto’s 1 & 3
Vocalise; The silver sleigh bells (arrangement voor piano: Trifonov)
Daniil Trifonov (piano)
The Philadelphia Orchestra olv Yannick Nézet-Séguin
DG 00289 483 6617

Daniil Trifonovs weergaloze Rachmaninoff: cd van het jaar?

Daniil Trifonovs weergaloze Rachmaninoff: cd van het jaar?

Rachmaninov Trifonov

Daniil Trifonovs vertolking van het tweede en het vierde  pianoconcert van Rachmaninoff  is het allerbeste wat ik in jaren heb gehoord. Zijn energie is tomeloos, de spanning is om te snijden en de manier hoe hij de sentimentele passages met pure virtuositeitsvertoon weet te combineren is weergaloos.

Dat Trifonov, nog maar 27 jaar oud tot de meest opwindende pianisten van de laatste tijd behoort, dat wisten we wel. Ook zijn affiniteit met de muziek van Rachmaninoff was ons bekend. Maar soms ontstijgt iets je voorstellingsvermogen en dat is wat nu gebeurt. Geholpen door Yannick Nézet-Séguin laat Trifonov je alle (en dat zijn er heel erg wat!) uitvoeringen van nummer twee vergeten. Niks geen routine, niks geen klank om de klank alleen, niks geen spiervertoon. Hier gebeurt echt een wonder: het is alsof ik het concerto voor het eerst in mijn leven onderga. …

In nummer vier gaat hij nog een stapje verder en gebruikt al zijn techniek om het concert nog moeilijker te laten klinken dan het is. Of juist makkelijker, wat elkaar niet tegenspreekt. Ik heb nog nooit in mijn leven een betere uitvoering van dit concert gehoord.

Maar er is meer. Tussen de beide pianoconcerto’s zit ‘een mopje’ Bach: Rachmaninoffs eigen bewerking van de vioolsolopartita BWV 1006. Ik vind die transcriptie heel erg mooi, het voelt ook een beetje als een oase van zalige rust.

Vergeet trouwens het Philadelphia Orkestra niet, ooit Rachmaninoffs eigen ‘huisorkest’! Onder de waanzinnig energieke, inspirerende en opwindende leiding van Yannick Nézet-Séguin ontplooien ze zich als een meesterlijk virtuoos geheel. Voornamelijk de houtblazers klinken opmerkelijk goed.

De live opname maakt het genot nog groter en intenser. Laat je niet door de rare titel, de hoes en de foto’s misleiden, die slaan nergens op. Koop de cd en geniet van wat wellicht de beste opname van het jaar is.

 

Destination Rachmaninov. Departure.
SERGEI RACHMANINOV: pianoconerto’s 2 &4
J.S.BACH: Suite from the Partita for Violin in E major BWV 1006
Daniil Trifonov
The Philadelphia Orchestra olv Yannick Nézet-Séguin
DG 4835355

 

Daniil Trifonov heeft zijn ‘bestemming Rachmaninoff’ bereikt

Boris Giltburg speelt Rachmaninoff

Rach 3 Giltburg.jpg

Natuurlijk is het derde pianoconcerto van Rachmaninoff één van de grootste ‘krachtpatsers’ in de pianoliteratuur en zonder goed ontwikkelde spierballen red je het niet. Maar toch… Het concerto is meer dan dat, althans voor mij. Het is de romantiek pur sang en als ik mijn ogen dichtdoe dan doemen de zwartwit beelden van ‘Brief Encounter’ weer voor mijn ogen.

Doorgans dan, want onder handen van Boris Giltburg lijkt het concert meer op een boksbal of een karate-kid dan op een ruwe bolster blanke pit, als u begrijpt wat ik bedoel. Het is voornamelijk het derde deel, ‘Alla breve’ die het moet ontgelden. Giltburg speelt het niet alleen keihard maar ook razend snel. Té snel. Beste pianist: het is heus niet erg om de trein te missen en op een verlaten station over de verloren liefde te mijmeren!

Giltburg over het concert:

Het is trouwens niet alleen Giltburg die hier ‘schuldig’ aan is want het Schotse orkest onder leiding van  Carlos Miguel Prieto doet voor de solist niet onder. Toch denk ik dat het meer aan de pianist ligt want ook de ‘Variations  on a theme of Corelli’ klinken voornamelijk (kei)hard en zwaar op de hand.

Het is zonder meer zeer virtuoos en bewonderenswaardig wat Giltburg doet, maar mooi? Ik ben er in ieder geval niet blij mee.


SERGEY RACHMANINOFF
Pianoconcert No.3, Variations  on a theme of Corelli
Boris Giltburg (piano)
Royal Scottish National Orchestra olv Carlos Miguel Prieto
Naxos  8573630

Weergaloze Liszt-recital door Boris Giltburg

International Arthur Rubinstein Piano Master Competition: wedstrijd met een menselijk gezicht

Monna Vanna van Rachmaninoff: what a beauty!

 monna

Rachmaninoff associeer je niet gauw met de opera. Toch heeft hij er vier gecomponeerd. Eenakters, dat wel. En echt succesvol waren ze geen van allen, op Aleko na. Waarom? Geen idee. Ik vind ze mooi. Voornamelijk The Miserly Knight, een heerlijk operaatje, gebaseerd op een tekst van Poesjkin en met veel Wagner-invloeden.

Als er niet een misverstand, een ongeluk of gewoon een dom vergeten in het spel was geweest, dan hadden we wellicht ook een lange opera van de Russische maestro gehad. Monna Vanna, naar het toneelstuk van Maeterlinck, was al best ver gevorderd toen het Rachmaninoff te binnen schoot dat hij vergeten was de rechten bij de schrijver aan te vragen. Te laat! De rechten waren verkocht aan Henry Février en die gaf geen toestemming voor de opera. En dat was dat.

De eerste akte was toen al voltooid, maar nog niet georkestreerd. Dat gebeurde pas bijna 80 jaar later. Op verzoek van Rachmaninoffs schoonzus ontfermde Igor Buketoff zich over de pianopartituur en werd Monna Vanna (of eigenlijk ‘de aanzet tot’) voor het eerst uitgevoerd. Dat was in 1984 in Saratoga, met in de hoofdrollen Tatiana Troyanos en Sherrill Milnes.

Chandos (8987) nam de opera een paar jaar later op. Helaas zonder Troyanos (de rol van Monna Vanna werd overgenomen door Blyth Walker), maar Milnes was weer van de partij in de rol van Guido. De uitvoering is meer dan uitstekend. Het is alleen jammer dat de tekst in het Engels vertaald werd.

In 2009 werd Monna Vanna in een nieuwe orkestratie van Gennady Belov eindelijk ook in Rusland, en in het Russisch, uitgevoerd. Het conservatorium van Moskou had de primeur. Het werd live opgenomen en onlangs bracht Ondine de registratie op cd uit.

Het verhaal: Pisa wordt aangevallen en belegerd. Om de stad van de totale ondergang te redden moet generaalsvrouw Monna Vanna de tent van de aanvoerder van het vijandelijke leger opzoeken – alleen en naakt onder haar mantel. De afloop kunt u, met een beetje fantasie, zelf bedenken en voor inspiratie kunt u naar haar portret kijken, geschilderd door Dante Gabriel Rosetti.

Monna Vanna 1866 by Dante Gabriel Rossetti 1828-1882

Monna Vanna 1866 Dante Gabriel Rossetti 1828-1882 Purchased with assistance from Sir Arthur Du Cros Bt and Sir Otto Beit KCMG through the Art Fund 1916 http://www.tate.org.uk/art/work/N03054

Ook in Monna Vanna zijn de invloeden van Wagner onmiskenbaar aanwezig, maar als je goed luistert dan hoor je flarden Borodin (Prins Igor!) en die nemen, naarmate de opera vordert, het voortouw in.

De uitvoering is meer dan voortreffelijk, zeker als je bedenkt dat alle rollen bezet zijn door de studenten van het conservatorium in Moskou. Ook het koor en het orkest komen daarvandaan. Daar word ik even stil van, van het niveau. Zou het alleen aan de perfecte directie van Vladimir Ashkenazy liggen?

De laatste vijftien minuten van de cd worden ‘opgevuld’ met zeven van Rachmaninoffs bekendste liederen. ‘U moyego okna’, ‘Siren’ en ‘Zdes’ khorosho’ ontbreken dus niet.

Sopraan Soile Isokoski zingt de liederen anders dan ik gewend ben. Haar stem is rijper dan het gebruikelijke ‘lievemeisjesgeluid’ en dat is even wennen. Maar mij bevalt haar lezing zeer. Zo veel diepgang en tekstbegrip hoor je zelden.

Het meeste ben ik onder de indruk van ‘Zdes’ khorosho’ (alles is leuk hier). Ze zingt het met een zweem van melancholie, die je niet onberoerd kan laten. Maar ook ‘Son’ (droom) laat je niet koud. In haar interpretatie vertonen beide liederen, ondanks hun poëtische, droevige ondertonen (Russen zo eigen), ook prozaïsche trekken.

Zelfs van het bijna kapot gezongen ‘Vocalise’ weet Isokoski meer dan een stemoefening te maken. Ik vind het zonder meer indrukwekkend. Vladimir Ashkenazy begeleidt haar daarbij niet minder dan congeniaal op de piano. Een waarlijk prachtige cd!


Sergei Rachmaninoff
Monna Vanna; Liederen
Moscows Conservatory Opera Soloists, Moscow Conservatory Students Choir en Symphony Orchestra olv Vladimir Ashkenazy (Monna Vanna)
Soile Isokoski (sopraan) en Vladimir Ashkenazy (piano)
Ondine ODE 1249-2

TROIKA

Daniil Trifonovs weergaloze Rachmaninoff: cd van het jaar?

THE SILVER AGE

ELISABETH SÖDERSTRÖM op BBC Legends