“In ons seizoen 2024-2025 staat het begrip fantastisch centraal. In de betekenis van ‘geweldig en groots’, maar vooral als ‘aan fantasie ontsproten’. Fantasie dus”.
Klinkt goed en belooft veel. En daar ben ik heel erg blij mee, zeker met de keuze van de opera’s. Maar ook de brochure zelf is niet alleen zeer informatief maar ook mooi vormgegeven. Daar ben ik ook blij mee: veel informatie, foto’s, wetenswaardigheden, interviews met de betrokkenen en weinig blabla. Bravo!
Het seizoen begint met Béla Bartóks Blauwbaards Burcht, een opera die naar mijn mening nong steeds te weinig wordt uitgevoerd, althans bij ons. De rollen van Blauwbaard en Judith worden vertolkt door twee fantastische Nederlandse zangers , Thomas Oliemans Deirdre Angenent wat op zich al een pré is!
Ik kan amper mijn ogen geloven: Le Villi, de o zo verwaarloosde eerstelling van Puccini en dan ook nog eens scenisch? Bravo!
De hoofdrol van Anna wordt gezongen door Sílvia Sequeira. De Portugese, in ons land wonende sopraan was de winnares van de publieks- en de Wagnerprijs van de International Vocal Competition in ’s-Hertogenbosch in 2022.
De Vlaamse tenor Denzil Delaere zingt Roberto en Ivan Thirion is Guglielmo. Regie is in handen van Dreya Weber en de Philzuid staat onder leiding van Karel Deseure
Het programma vermeldt ook Dido and Aeneas en The Four Note Opera, beide voorstellingen in samenwerking met De Nationale Opera en de Nederlandse Reisopera}
De Reisopera heeft vanaf dit seizoen een nieuwe, tweehoofdige directie. De Britse regisseur Sam Brown en de huidige interim-directeur Rudy van Wijk zullen de taken van respectievelijk artistiek directeur en algemeen directeur op zich nemen.
Afgelopen dinsdag hielden ze een persbijeenkomst in Carré, de dag erop gevolgd door een bijeenkomst in de thuishaven Enschede. Theater Carré was een logische plek voor de alternatieve persbijeenkomst, want de drie grote producties van de Reisopera van het komende seizoen komen hier vroeg of laat terecht. En juist de producties van het komend seizoen zijn zeker aantrekkelijk voor publiek zoals in Amsterdam dat op incidentele producties af komt. Bovendien: niet iedereen van de pers, grotendeels woonachtig in Amsterdam, kan even gemakkelijk op en neer helemaal naar Enschede. Als Mozes niet naar de berg komt, enz.
Gezien voormalige functies elders van met name Sam Brown betekent dat alle evenementen krap moeten worden gepland. Brown kwam net per trein aan uit Kiel, waar hij de Rosenkavalier had geregisseerd. Het komende seizoen is hij nog niet actief als regisseur in eigen huis.
DE PIRATENKONINGIN
De eerstkomende productie – premiere 5 oktober – is een nieuw werk, De Piratenkoningin, een familievoorstelling over een meisje dat heerseres over de zee wordt, met muziek van Monique Krüs, op libretto Daniel van Klaveren en Xandra Knebel, een coproductie met het Overijselse jeugdtheatergezelschap Theater Sonnevanck en Dawn Collective, een all-female theaterproductiehuis uit Amsterdam. Die toert een maand. De zangerscast bestaat onder meer uit niemand minder dan Lilian Farahani, Francis van Broekhuizen en Aylin Sezer. Humor gegarandeerd. De instrumentalisten zijn een ad hoc ensemble.
Samen met De Nationale Opera en Opera Zuid wordt in november de kleine fijnzinnige productie The Four Note Opera van Tom Johnson hernomen, met leden van De Nationale Opera Studio, regie Kenza Koutchoukali, deze keer te zien in Heerlen, Zwolle en Groningen.
ARIADNE AUF NAXOS
In januari volgt een nieuwe productie, Richard Strauss’ Ariadne auf Naxos. Annemarie Kremer, eerder dit jaar de fenomenale Heliane in Korngolds Das Wunder der Heliane, zingt Ariadne c.q. de Primadonna in het dubbeldeel, Daniel Frank zingt Bacchus c.q. Der Tenor. Dirigent is Jac van Steen, die ook Heliane dirigeerde, regisseur is de Zweedse Sofia Jupither, die bijvoorbeeld verantwoordelijk was voor de regie van het succesvolle Salomé-debuut van Nina Stimme. Het orkest is het Phion.
In april volgt Monteverdi’s L‘Incoronazione di Poppea, een productie die in premiere ging tijdens het festival van Aix-en-Provence in 2022 en ook werd opgevoerd in Versailles. De regie was van Ted Huffman, die zelf de herneming leidt. Huffman regisseerde bij De Nationale Opera de prachtige productie Denis & Katya op libretto van hemzelf en muziek van Philip Venables, en in het afgelopen Holland Festival The Faggots and Their Friends Between Revolutions en bij De Nationale Opera We Are The Lucky Ones, weer een samenwerking met Philip Venables. Dirigent is Mónica Pustilnik die haar Cappella Mediterranea leidt, op authentiek instrumentarium, natuurlijk. Zangers zijn onder meer Marcel Beekman als Arnalta/Nutrice/Farnigliari 1/Damigella en opnieuw Lilian Farahani als Fortuna/Drusilla.
Tot slot in het seizoen is er een coproductie met De Nationale Opera en Opera Zuid in Purcell’s Dido and Aeneas, concertante helaas, in combinatie met Purcell’s Saul and the Witch of Endor. Maar waarschijnlijk krijgen de jonge zangers die de cast vormen theatraal toch wel het een en ander te doen.
In het algemeen wil de Reisopera zich sterk op Enschede en Overijssel richten met kleine producties die lokaal deels niet in opera ingewijd publiek moeten aanspreken, ook via scholen. De Campingtour, een coproductie met Theater Sonnevanck, waarin met een muziektheatervoorstelling langs campings in Oost-Nederland wordt gereisd, wordt herhaald.
Amsterdam bestaat het komend jaar 750 jaar, maar Enschede viert in december 2025 ook al haar 700-jarig bestaan. De Reisopera zal daar volgend jaar uitgebreid op inhaken.
Een jaar geleden, toen het seizoen van De Nationale Opera bekend werd gemaakt, schreef ik:
“Het nieuwe seizoen is bekend gemaakt. Ik heb er een paar weken over gedaan om er iets van te vinden, want eigenlijk vond ik er niets van. Een oneliner? Ja, zeker, vandaar dat ik het een en ander ga toelichten. Want: moeten we juichen? Nee. Mogen we teleurgesteld zijn? Ja. Zijn er veel herhalingen en te veel van hetzelfde? Ja. Zijn er dan helemaal geen verrassingen en leuke dingen? Ja, die zijn er, maar heus?”
Helaas kan ik geen betere introductie tot het seizoen 2024/25 bedenken.
RIGOLETTO
We beginnen met de herneming van de – voor mij – afschuwelijke Rigoletto in de regie van Damiano Michieletto. De productie is zeven jaar oud:
Alleen: zeven jaar geleden hadden we een werkelijk fantastische cast gehad en van de nieuwe zangers weet ik niet zo veel. Ik ken alleen Roman Burdenko, de vertolker van de hoofdrol. Ook de dirigent, Antonino Fogliani is voor mij niet echt een bekende naam, wat natuurlijk niets zegt. Wellicht worden er nieuwe sterren ontdekt? Je weet maar nooit!
In oktober worden we getrakteerd op de nieuwe productie (regie: Barbora Foráková) van Peter Grimes van Britten. Daar ben ik blij mee want deze fantastische opera wordt bij ons veel te weinig uitgevoerd! Viotti dirigeert en de namen van zangers klinken veel belovend, dus; wie weet?
en Le Lacrime di Erosmet muziek van o.a. Caccini, Peri en Monteverdi. Concept, regie, decors en kostuums zijn van Romeo Castelucci en het muzikaal concept muzikale concept is van de dirigent Raphaël Pichon
en dan is er december. Feesten! Kerst, Nieuwjaar en, uiteraard Sylvesterparty, waar traditioneel Die Fledermaus bij hoort. Na de vele herhalingen van de ooit leuke maar inmiddels zeer verouderde (35 jaar oud en eindeloos herhaald, voor het laatst in 2008) productie van Johannes Schaaf krijgt de prachtige operette een nieuwe boost.
Barrie Kosky keert terug om zijn liefde voor de operette ook aan Nederlanders te verklaren en Viotti laat ons, hoop ik, swingen. Pardon, walsen.
In de cast ontdek ik tot mijn grote plezier drie Nederlanders: Thomas Oliemans (Dr.Falke), Mark Omvlee (Dr. Blind) en Frederik Bergman (Frank).
De grootste verrassing is echter de bezetting van Orlofsky: hij wordt gezongen door niemand minder dan Marina Viotti, de zus van onze dirigent
In de maan januari wordt Die Ersten Menschen van Rudi Stephan herhaald. Het is een productie van Calixto Bieito die oorspronkelijk gedirigeerd werd door Xavier Roth. Roth komt niet meer terug en het is nog onbekend wie hem gaat vervangen. Gelukkig kregen we dezelfde, fantastische cast als in juni 2021.
Zo te zien is Idomeneo opeens hot, very hot. Althans de opera van Mozart. Lange tijd zelden gespeeld, is de opera nu bezig met zijn grote inhaal manoeuvre. Niet erg, het werk is het meer dan waard. Mits, en hier beginnen mijn twijfels. Niet over de zangers, want met Idomeneo van Daniel Behle en Elettra van Jacquelyn Wagner zitten we snor. Net als met Anna El-Khashem (Ilia) en Cecilia Molinari (Idamante).
Wat kunnen we verwachten? Veel ballet, dat zeker. Zeker als je weet dat de regie in handen ligt van Sidi Larbi Cherkaoui.
Maart is al jaren gereserveerd voor het Opera Forward Festival, met veel (voornamelijk) nieuwe en avantgardistische werken. Het is altijd afwachten, maar spannend is het wel.
Zelf kijk ik uit naar OUM, muziektheatervoorstelling over Oum Kalthoum, zonder meer de grootste en belangrijkste Egyptische zangeres.
Volgens de makers Kenza Kouchoukali en Bushra El-Turk gaat de voorstelling over “het terugvinden van je wortels waarin Oum Kathoum invloedrijke muzikale universum gecombineerd wordt met het boek Visage retrouvé van schrijver en regisseur Wajdi Mouawad”.
Kenza Koutchoukali: “Waar ik naar zoek is radicale empathie”
In april krijgen we een nieuwe productie van Die Frau ohne Schatten, (FROSCH in de wandelgangen) van Richard Strauss. Voor veel Straussiannen het summum van het summum. Regie is van de hand van Katie Mitchell, Marc Albrecht dirigeert.
De bezetting is veelbelovend met (o.a.) Aušrinė Stundytė als de Färberin en Sara Jakubiak als de Keiserin.
DIDO AND AENEAS (concertante)
Het is alleen maar concertante, maar er is wel een regisseur: Rosemary Joshua. Het is een coproductie met Nederlandse Reisopera en Opera Zuid en het wordt uitgevoerd door leden van De Nationale Operastudio
In mei krijgen we Anansi terug, ‘een spetterend totaalkunstwerk’ en ‘wervelend en fantasievol muziektheater’. Althans zo werd de nieuwe dansopera Hoe Anansi the stories of the world bevrijdde bij de wereldpremière in 2021 ontvangen. Het is een “kleurrijke familievoorstelling” over spin Anansi.
Muziek is van Neo Muyanga , choreografie van Shailesh Bahoran. Lochlan Brown dirigeert en Kenza Koutchoukali regisseert. In de cast ontdekken we o.a. Katia Ledoux, Frederik Bergman en Claron McFadden
Met Boris Godoenov is het altijd afwachten voor welke versie er wordt gekozen. Er zijn er zo veel, waarvan maar liefst twee van Moessorgski zelf. De nieuwe productie in Amsterdam die gespeeld wordt in het kader van Holland Festival wordt geregisseerd door Kirill Serebrennikov en dat belooft hedendaagse machtsspel in een Rusland van Poetin.
Het Koninklijk Concertgebouworkest staat onder leiding van Vassily Petrenko en de hoofdrol wordt gezongen door de Poolse bas-bariton Tomasz Konieczny is Godoenov. De, bijzonder in Amsterdam geliefde Raehann Bryce-Davis keert terug naar DNO als Marina Mnisjek
De Nationale Opera met Hoe ANANSI de verhalen van de wereld bevrijdde van componist Neo Muyanga en librettist Maarten van Hinte
Tekst: Neil van der Linden
Amsterdam / Nationale Opera & Ballet / ANANSI / scene / NOB
Anansi betekent spin in het Akan, een taal uit een regio West-Afrika, samenvallend met het tegenwoordige Ghana. In de mythologie van die regio is de spin een boodschapper tussen de mensen en de goden. Een spin reist immers per web van de aarde naar de hemel en terug. Vervolgens werd Anansi in de verhalencultuur van de regio de naam van een komisch personage in allerlei lokale verhalen. Met de slavernij mee bereikte Anansi de Caräiben, waar hij ook in Suriname en de Antillen nog steeds voorkomt in de verhalencultuur.
Als karakter is Anansi wel wat vergelijkbaar met Tijl Uilenspiegel of misschien ook Arlecchino uit de Commedia dell’Arte; een sympathieke opportunist, een antiheld met een komische en tragische kant. Hij lijkt iedereen telkens te slim af te zijn, maar werkt zichzelf daarbij telkens in de nesten, en niet zelden is er een vrouw nodig om hem daaruit te redden. Dat gebeurt ook in deze opera, die qua opzet en enscenering ook wel aan Commedia dell’Arte doet denken.
In de plot van deze voorstelling moet Anansi in opdracht van koning Tigri (een tijger, de koning van het bos) een reeks andere gevaarlijke dieren zien gevangen te nemen, achtereenvolgens de slang die de rivier onveilig maakt en de hoornaars, een vervaarlijk soort wesp, die je in het bos beter niet tegen kunt komen. En ook Tigri’s zuster Sisti, een luipaard, moet er volgens de koning aan geloven. In elk geval hoopt de koning met dit alles in het gevlei te komen bij de andere bewoners van het bos. Bovendien moet Anansi voor de koning op zoek gaan naar een geliefde die de koning telkens in zijn dromen ziet, prinses Vixen.
Zwakele Tshabalala,
De deal voor Anansi is dat de koning dan de ‘verhalen van de wereld‘ vrijlaat. Die verhalen staan voor hoe we de geschiedenis kunnen kennen, niet alleen van de kant van de koning. Het lukt Anansi allemaal, dat wil zeggen na raadpleging van zijn echtgenote Makuba, die een aantal listen verzint waarmee Anansi zijn doel kan bereiken. Ze komen erop neer dat hij de slang en de hoornaars met hun eigen ijdelheid paait en ze dan te pakken neemt.
Met de zuster van de koning pakt hij het op aanraden van Makuba anders aan. Ze blijkt veganist te zijn, dus niet zo gevaarlijk voor de andere dieren in het bos als de koning wil doen geloven en zij besluit Anansi te helpen met het bevrijdingsplan voor de verhalen. Ook krijgt hij prinses Vixen een paar keer te zien en kan de koning ervan overtuigen dat ze echt bestaat.
Amsterdam / Nationale Opera & Ballet / ANANSI / scene / NOB
Maar de koning houdt zich niet aan zijn woord en doet alsof hij Anansi’s heldendaden zelf heeft verricht. Om Anansi gedeisd te houden biedt hij hem een baantje aan als ‘adviseur’ bij het hof. Iets wat dictatoren wel vaker doen. Maar het probleem voor zowel Anansi als voor de koning is dat al die slimmigheden natuurlijk bedacht waren door Anansi’s echtgenote Makuba en die is niet van plan het erbij te laten zitten. Uit angst dat de waarheid aan het licht komt zwicht de koning, Anansi erkent wie het uiteindelijk brein was en aan het eind breken alle dieren van het bos uit in een vrolijk feest.
Katia Ledoux en Zwakele Tshabalala
De voorstelling bleek een teststraat voor veelbelovende jonge zangers. Anansi werd vertolkt door de krachtige Zuid-Afrikaanse tenor Zwakele Tshabalala, zijn echtgenote Makuba was Katia Ledoux, een mooie sopraan uit Frankrijk.
Agris Hartmanis,
De koning Tigri is Agris Hartmanis, een mooie diepe bas uit Letland, woonachting in Nederland.
Carla Nahadi Babelegot
De slang was een sterke rol van bariton Martin Mkhize, ook uit Zuid-Afrika. Sista Leopard is Carla Nahadi Babelegoto uit Italië, een mezzosopraan met een prachtige coloratuur (“mezzosoprano acuto di agilità” schrijft ze dan ook over zichzelf), die ook een fenomenaal danser bleek te zijn.
Princess Vixen is de coloratuursopraan Claron McFadden, altijd theatraal ook een betrouwbare kracht. k zou zeggen: zet deze cast nog een keer bij elkaar in een Mozart-Da Ponte-opera of Carmen neer en je krijgt ook dan een geweldig resultaat.
Ik had wat last van een fenomeen dat zich vaak voordoet als zangers van niet-Nederlandse komaf in het Nederlands zingen. Het blijkt dan toch moeilijk het Nederlands natuurlijk te laten klinken, zonder Engels klinkende klinkers. Iets waardoor ik mij overigens ook afvraag of Russisch publiek hetzelfde ervaart als Nederlanders Moussorgski en Tsjaikofski zingen.
Daar komt nog bij dat componist Neo Muyanga in de muzikale frasering niet altijd de klemtonen van het Nederlands volgt. Dus kreeg je in zanglijnen soms korte lettergrepen die lang werden en lange die kort werden. Een deel van de tekst werd echter gezongen in het Engels, waarmee deze problemen zich niet voordeden.
Gezien de technische mogelijkheden van het Muziektheater zou ik dit publiek wel nog wat meer scenische ‘echte opera’-‘shock and awe’ hebben gegund. Nu werden af en toe wat decorstukken heen en weer gereden of van boven neergelaten. Het enorme podium van het Muziektheater voelt dan echt erg groot aan. Van de hoogte boven het podium werd nauwelijks visueel gebruik gemaakt. Bijna alles bewoog zich in een plat vlak, al leek dat platte vlak dan wel op een kolkend melkwegstelsel zoals we dat van de zijkant zouden kunnen bezien.
Het decor stoorde daar eigenlijk in, ik zou me kunnen indenken dat je het helemaal consequent tweedimensionaal had gehouden. Er was namelijk continu energieke en dynamische beweging op het toneel, waarvoor regisseur Kenza Koutchoukali en choreograaf Shailesh Bahoran zorg hadden gedragen. Bahoran, van Nederlands-Surinaamse komaf, is zelf ooit begonnen als breakdancer en danste eerder bij onder meer zowel ISH als bij Het Nationale Ballet, in Zwanenmeer Bijlmermeer II. Tot de mooiste momenten uit de voorstelling behoren die waarin klassieke dans en ‘urban’ (uit straatcultuur voortgekomen) stijlen samenkomen, en dat is vermoedelijk Bahorans signatuur.
Maar dit alles deerde het publiek niet. Er waren veel jongeren vanaf tien jaar, deels met ouders, ‘wit’ en ‘van kleur’. Iedereen reageerde dolenthousiast op woordgrappen, op uitdrukkingen afkomstig uit Carabaïsche talen en op jargon uit moderne urban jongeren‘straattaal’. Die zitten allemaal in het libretto van de hand Maarten van Hinte, zelf van (Portugees-Joodse) Surinaamse komaf, die jarenlang mede-artistiek leider was van de Amsterdamse multiculturele jongeren-muziektheatergroep Made in da Shade, die een lange reeks voorstellingen maakte met Nederlands-Caraïbische elementen en ook hiphop-cultuur.
Amsterdam / Nationale Opera & Ballet / ANANSI / scene / NOB
Zo is in elk geval deze avond de Nationale Opera erin geslaagd een brug te slaan naar een wat jonger en diverser publiek en misschien enkele jonge zielen blijvend gewonnen voor het medium opera.
Libretto Maarten van Hinte Compositie Neo Muyanga Regie Kenza Koutchoukali Dirigent Lochlan Brown Choreografie Shailesh Bahoran Decor en kostuums Dieuweke van Reij
Anansi: Zwakele Tshabalala Makuba: Katia Ledoux Tigri, de koning: Agris Hartmanis De Slang: Martin Mkhize Sista het Luipaard: Carla Nahadi Babelegoto Princess Vixen: Claron McFadden Hoornaars Leonie van Rheden, Makudu Senaoana en Elenora Hu
Dansers: Luca Abdel-Nour, Katherine Bamford, Lily Carbone, Mila Caviglia, Joley Groeizaam, Lauren Hunter, Nicola Jones, Patrick Karijowidjojo, Isaac Mueller, Gregory Myles, Catarina Pires, Gabriel Rajah, Marchano Sarijoen, Guillermo Torrijos, Arjuna Vermeulen, Louisella Vogt, Lucinda Wessels, Sven de Wilde en Koyo Yamamoto.
Gezien 13 november, Muziektheater, Amsterdam. Volgende openbare voorstellingen op 20 en 21 november en er zijn schoolvoorstellingen.
Basia con fuoco 