Ernani is an important opera to a Domingo collector. Domingo made his debut with it at La Scala on 7 December 1969. It was also the only opera he sang in Amsterdam, on 15 January 1972. Concertante, of course (yes, during the Matinee, where else?). Unfortunately, no complete recording exists, so we have to make do with fragments only (Bella Voce BV 107.004). Felicia Weathers, who sang the role of Elvira, had a terrible head cold and neither Piero Francia nor Agostino Ferrin are names to remember, but it remains an important document.
At La Scala, besides Domingo, there were two other greats of bygone days: Raina Kabaivanska and Nicolai Ghiaurov. Unfortunately, Cappuccilli had to cancel due to illness, but his replacement, Carlo Meliciani, really gives his best. Add to this the truly sublime direction of Antonino Votto and you know that you can expect a special ‘evening’ of opera.
AIDA
Radames was among Domingo’s favourite roles. No wonder. Here he could really ‘show it all’, because the hero is very complex. He is a ‘macho with a lot of muscles’ and a vulnerable boy at the same time, and he is torn between duty and passion. Unfortunately, the two are not compatible. To sing Radames well you need not only a cannon of a voice but also an intellectual ability. And he has both.
He made his debut with Aida in 1968 in Hamburg and he has since sung the opera thousands of times. There are many recordings on the market, both studio and live. I would like to dwell on a recording that will not evoke an ‘aha’ moment for most of you – also because at first glance the cast is not idiomatically perfect.
The fact that Anna Tomowa-Sintow was one of Karajan’s favourite singers had its advantages and disadvantages. She was a welcome guest in Salzburg and her name appears on many recordings conducted by the maestro. But it also meant that she was primarily rated as a Mozart and Strauss singer, while she had so much more to offer. Her Desdemona and Amelia were legendary and after her Munich Aida, Leonie Rysanek praised her performance for its pure beauty.
Fassbaender is really surprising and particularly convincing as Amneris. Just listen to what she does with the single word ‘pace’ at the end of the opera. The opera was recorded by Bayeriche Rundfunk on 22 March 1979 and released on Orfeo (C583 022).
Also noteworthy is the recording from Munich 1972, with a now almost forgotten Verdi singer, Martina Arroyo. As Amneris, we hear Fiorenza Cossotto and Cappuccilli and Ghiaurov complete the excellent cast conducted by Claudio Abbado.
The recording from Vienna 1973 (Bela Voce BLV 107.209), under Riccardo Muti, is also of particular interest. In the leading role we meet Gwyneth Jones and Amneris is sung by an exceptional mezzo: Viorica Cortez.
Of Domingo’s studio recordings the 1970 RCA (now Sony)release, is probably the best. How could it be otherwise, when you know that the conductor is Erich Leinsdorf and the other roles are sung by Leontyne Price, Sherrill Milnes, Grace Bumbry and Ruggero Raimondi. The whole thing almost pops out of your speakers.
IL TROVATORE
Il Trovatore was the very first opera Placido Domingo, then 28 years old (!), recorded in the studio in 1970. Fiorenza Cossotto stars as Azucena, but the recording is really indispensable because of one of the most riveting Lunas ever: Sherrill Milnes .
Below: Price, Domingo and Milnes in ‘E deggio e posso crederlo?’
Il trovatore was one of Von Karajan’s favorite operas. In 1962 he directed a series of performances in Salzburg, those were taken over by Vienna in 1978 and broadcast on television.
Domingo was a last minute replacement for Franco Bonisolli, who had left the production in a fit of temper. Domingo’s delightful, radiant topnotes in ‘Ah si, ben mio’ earned him an ovation that lasted for many minutes.
Cossotto’s Azucena is now legendary: like no other singer she put her mark on the role (Arthouse Music 107117).
Below: Domingo, Kabaivanska, Cappuccilli en Cossotto in ‘Prima che d’ altri vivere’
BALLO IN MASCHERA
The Royal Opera House production released by Opus Arte (OA 1236D) dates from early 1975. The sound is a little dull, but you will forget that as soon as you hear the beautiful voices of the singers.
Katia Ricciarelli is one of the most moving Amelias I know. The sound that she produces is perhaps not really ‘Verdian’, and perhaps her voice is a little too light, (she has sadly destroyed her voice by singing this type of role), but the pianissimi that she spins deserve a prize for sheer beauty, and her fragility is palpable.
The kindly anxious, loving, but also playful tenor of the young Placido Domingo fits the role of Gustavo like a glove. Piero Cappuccilli is an excellent Renato and Reri Grist an Oscar such as you do not often hear them anymore. Her performance alone is worth buying the DVD.
Claudio Abbado (how young he was then!) conducts lightly and keeps the tempi sparkling, resulting in an effervescent orchestral sound.
The direction by Otto Schenk is effective. Conventional and yet surprising. And like no other, he exposes the comic aspects of the opera.
Trailer of the production:
Fifteen years later, Domingo is already a seasoned Gustavo. His king is now more mature, more serious too… But although he says he doesn’t believe Ulrica’s predictions, you can still see something like terror in his eyes. It could so easily be true… This production includes also a more mature Amelia. Now she is not a dreamy girl, but a woman with intense desires. Josephine Barstow certainly lives up to this interpretation. She is a torn Amelia, full of love, sorrow, pain and tears. In ‘Ecco l’orrido campo’, her fear is physically palpable and in ‘Morro’ you think you may die with her. Leo Nucci shines as Renato and Sumi Yo is a light, bouncy Oscar.
The direction lies in the hands of the famous film director John Schlesinger. The end result is devastating: overwhelming, true-to-life sets, beautiful costumes and dazzling mass scenes. The picturesque image is occasionally reminiscent of enormous tableaux-vivants, and the direction of the characters is- as you would expect from a renowned director – phenomenal. At the opera’s finale, when the dying king gathers his last strength and, gasping for breath, bids farewell to his beloved, his subjects and the fatherland, no one can suspect that with his last ‘addio’ an entire era is also coming to an end. It would be Herbert von Karajan’s last production in Salzburg. He died just before the premiere in 1989 and was replaced by Solti, who also conducted the revival of the opera in 1990 (Arthaus Musik 109105).
Assassination of King Gustav III of Sweden. Illustration for Weltgeschichte Fur Das Volk by Otto von Corvin and Wilhelm Held (Verlag und Druck von Otto Spamer, 1880).
Vrijheid van meningsuiting is een groot goed waar we trots op moeten zijn en dat we als een kostbaar bezit moeten koesteren. Zij is niet vanzelfsprekend en als we niet oppassen kunnen wij haar kwijtraken. Steeds vaker lees je over toenemende (zelf)censuur, films die niet gemaakt (vertoond) mogen worden, of kritische artikelen die de pers niet halen.
De censuur …. Daar kon Verdi ons heel wat over vertellen, want de censuur heeft het hem vaak behoorlijk moeilijk gemaakt.
Ook het libretto voor zijn opera over de Zweedse koning Gustaaf, die op een gemaskerd bal vermoord werd, moest eraan geloven. Noodgedwongen verhuisde Verdi de plaats van de handeling van Stockholm naar Boston, en van de koning maakte hij een Engelse gouverneur.
Gedreven door onze hang naar authenticiteit, voeren we sinds tientallen jaren de ‘oorspronkelijke’, Zweedse versie op, maar de laatste tijd bespeur ik een trend om het weer naar Boston te verplaatsen. Wellicht klinkt Boston en een gouverneur iets moderner in onze oren dan een koning, en past het zo beter bij een conceptuele regie? Wie zal het zeggen ….
Niet, dat het Verdi iets zou hebben uitgemaakt – tenslotte heeft hij, toen het al mogelijk was, het werk nooit gereviseerd. Al vind ik zelf de Zweedse versie iets logischer…..
LONDEN, 1975
De door Opus Arte (OA 1236D) uitgebrachte productie van het Royal Opera House stamt uit het begin van 1975. Het geluid is een beetje dof, maar dat vergeet je zodra je de prachtige stemmen van de zangers hoort.
Katia Ricciarelli is één van de meest ontroerende Amelia’s die ik ken. De klank die ze produceert is misschien niet echt ‘Verdiaans ‘, en wellicht is ze in die rol toch iets te licht (aan dat soort rollen heeft ze haar stem vroegtijdig kapot gezongen), maar de pianissimi die ze spint verdienen een schoonheidsprijs, en haar breekbaarheid is voelbaar.
Daar past de vriendelijk bezorgde, liefdevolle, maar ook speelse tenor van de jonge Plácido Domingo als een handschoen omheen. Piero Cappuccilli is een voortreffelijke Renato en Reri Grist een Oscar zoals ze ze tegenwoordig toch echt niet meer maken. Alleen al haar optreden is het aanschaffen van de dvd waard.
Claudio Abbado (wat was hij toen nog jong!) dirigeert licht en houdt de tempi sprankelend, met een bruisende orkestklank als gevolg.
De regie van Otto Schenk is doeltreffend. Conventioneel en toch verrassend. En als geen ander legt hij de komische aspecten van de opera bloot.
Trailer van de productie:
SALZBURG, 1990
15 jaar later was Domingo al een doorgewinterde Gustavo – zijn koning is inmiddels volwassen geworden, serieuzer, en al zegt hij de voorspellingen van Ulrica niet te geloven, toch zie je iets van een schrik in zijn ogen, het zou wel eens waar kunnen zijn ..
Daar hoort ook een rijpere Amelia bij. Geen dromerig meisje, maar een vrouw met intense verlangens. Daar voldoet Josephine Barstow zeer zeker aan. Zij is een verscheurde Amelia, vol liefde, verdriet, pijn en tranen. Bij ‘Ecco l’orrido campo’ is haar angst fysiek voelbaar en bij ‘Morrò’ denk je samen met haar te moeten sterven.
Leo Nucci schittert als Renato en Sumi Yo is een lichte, spring-in-het-veld Oscar.
De regie is in handen van de beroemde filmregisseur John Schlesinger. Het eindresultaat is verpletterend: overweldigende, natuurgetrouwe decors, prachtige kostuums en schitterende massascènes. Het schilderachtige beeld doet af en toe denken aan enorme tableau-vivants, en de personenregie is zoals je van een gerenommeerde regisseur zou verwachten – fenomenaal.
Aan het eind van de opera, als de stervende koning zijn laatste kracht verzamelt en naar adem happend afscheid neemt van zijn geliefde, zijn onderdanen en het vaderland, kan niemand vermoeden dat met zijn laatste ‘addio’ ook een heel tijdperk vaarwel wordt gezegd.
Het was de laatste productie van Herbert von Karajan in Salzburg. Hij overleed vlak voor de première in 1989 en werd vervangen door Solti, die ook de reprise van de opera in 1990 begeleid heeft (Arthaus Musik 109105)
Basia con fuoco 