Alzira

 Alzira: de meest onderschatte opera van Verdi?

Tekst: Peter Franken

Verdi’s achtste opera ging in première in 1845, een paar maanden na Giovanna d’Arco. Het was zijn vijfde opera in iets meer dan twee jaar en wordt veelal genoemd als kenmerkend voor Verdi’s jaren als ‘galeislaaf’. Allerwegen wordt het genoemd als verplicht werkstuk, gewoon om aan een wurgcontract te voldoen. De componist duidde het zelf als zijn minst geslaagde opera. Objectief beluisteren kan echter tot een milder oordeel leiden, al is het duidelijk een stap terug na bijvoorbeeld I due Foscari dat in alle opzichten op een veel hoger plan staat. Het predicaat ‘minst geslaagd’ zou Alzira mijn inziens in elk geval moeten delen met La battaglia di Legnano. Die andere buitenbeen Il Corsaro vind ik duidelijk beter dan deze twee.

Alzira wordt vrijwel nooit ergens opgevoerd, al helemaal niet in geënsceneerde vorm. Voor de reeks Tutto Verdi moest men dan ook zijn toevlucht nemen tot een concert om de verzameling compleet te krijgen. Het betreft een semi-geënsceneerde uitvoering tijdens het SüdtirolAlto Adige Festival in 2012 onder leiding van Gustav Kuhn.

Eugenia Tadolini, de eerste Alzira
© Josef Kriehuber

De zangers acteren basaal en zijn gekleed in concertkostumering. Decors en rekwisieten ontbreken maar, en dat is het belangrijkste, ook de lessenaars. Dichter bij een volwaardige productie is men niet kunnen geraken.

Het verhaal is een klassiek operadrama over een sopraan die haar geliefde moet verraden om zijn leven te redden. En zoals gebruikelijk is de prijs die ze moet betalen een huwelijk met de bariton, uiteraard de vijand van haar tenor.


Gevangneming van Atahualpa, op 16 november 1532 (John Everett Millais , 1845)

Het verhaal speelt zich af ten tijde van de Conquista van het Incarijk en Alzira is de geliefde van de lokale vorst Zamoro. Die is in handen gevallen van conquistador Gusman maar heeft weten te ontsnappen na ernstig te zijn gemarteld. Hij wordt door vriend en vijand dood gewaand maar verschijnt net op tijd om Gusmans vader van executie door een van zijn medestanders te redden.

Als Zamoro zijn Alzira komt bevrijden uit Gusmans paleisje wil die hem ter dood brengen. Zijn vader probeert hem hiervan te weerhouden, Zamoro had immers ook zijn leven gespaard. Maar Gusman is onverbiddelijk en schendt daarmee een eerder gesloten wapenstilstand tussen beide volken. Als er bericht komt van een naderend Inca leger laat hij Zamoro alsnog gaan om de zaak te sussen.

Dat is uitstel van executie, de Inca’s worden verslagen en als Zamoro ten tweede male het paleis binnendringt steekt hij Gusman direct neer. Genoeg gepraat, die Spanjaarden zijn niet te vertrouwen. Gusman schenkt hem stervend vergeving en wordt daar door de aanwezigen om geprezen, de christelijke moraal heeft gezegevierd. Dat Gusman zich uit jaloezie schandelijk heeft misdragen en zijn rivaal wilde doden om persoonlijke redenen, wordt gemakshalve onder tafel geveegd.

Gusmans vader Alvaro wordt adequaat vertolkt door de bas Francesco Facini. Gusman komt voor rekening van bariton Thomas Gazhelli die er zijn ziel en zaligheid inlegt. Mooi gezongen en overtuigend geacteerd, ook op een kaal toneel een geloofwaardige opera-schurk. Tenor Ferdinand von Bothmer is de beste man van het veld met zijn prachtige vertolking van Zamoro die door roeien en ruiten gaat om zijn geliefde Alzira te redden.

In die rol zien en horen we de Japanse sopraan Junko Saito. Ze is een mooie vrouw en dat bepaalt voor een belangrijk deel het succes van haar optreden. Je wordt door haar verschijning een beetje afgeleid van wat zwakkere momenten in haar zang. Saito heeft een fraaie stem maar heeft die niet altijd volledig onder controle. Zeker in haar grote aria aan het begin zitten er flinke uithalen in die vermoedelijk bedoeld zijn als coloraturen maar het effect hebben van onnodig gewapper. Maar over het geheel genomen komt ze tot een redelijk goede weergave van Alzira’s partij en weet ze haar personage zeer geloofwaardig neer te zetten.

Het Orchestra Haydn di Bolzano e Trento staat onder leiding van Gustav Kuhn.

De complete opname staat op You Tube:

Virginia Zeani (Alzira) en Cornell MacNeil (Gusmano) in de opname uit Rome in 1967:

Alzira van Verdi: een mislukking of een vergeten meesterwerkje?

Alzira

Verdi zelf vond het een mislukking. Waarom? Het verhaal is niet gekker dan Il Trovatore of La Forza del destino en de muziek beslist niet minder mooi. Toch wordt Alzira nog maar zelden uitgevoerd. Ooit hoopte ik dat deze opname er iets aan zou kunnen veranderen, want niet vaak hoor je een uitvoering op een zo hoog niveau. Helaas. We zijn al bijna 20 jaar verder en … en wanneer zijn we Alzira tegengekomen? Triest.

Terug naar de (ooit Philips) opname. De bas Slobodan Stankovic geeft schitterend gestalte aan Alvaro, de Spaanse gouverneur in Peru. Als Gusmano, zijn zoon en opvolger, horen wij Paulo Gavanelli: een pracht van een bariton en toen (de opname is uit 2001) nog een belofte voor later. Hun duet in de eerste acte, waarin de vader smeekt om genade voor de Inca leider Zamoro, laat hun stemmen samensmelten tot een ontroerende eenheid.

Marina Mescheriakova schitterde al in de eerder dat jaar uitgebrachte Jérusalem, en ook hier stelt zij niet teleur: haar romige sopraan heeft zij volledig onder controle en haar hoogte is voorbeeldig. Haar stem klinkt meisjesachtig en onschuldig, wat haar geschikt maakt voor de meeste Verdi heldinnen.

Ramon Vargas ontpopt zich steeds meer als de tenor van onze tijd. Het is een genoegen om zijn smeuïge stem zo moeiteloos en zuiver door de noten heen te horen glijden.  Zijn Zamoro is temperamentvol en gepassioneerd, en het is volkomen duidelijk: Vargas is een ster. Ook het orkest en de dirigent zijn grandioos.


Verdi
Alzira
Marina Mescheriakova, Ramon Vargas, Paulo Gavanelli, Slobodan Stankovic
L’Orchestre de la Suisse Romande olv Fabio Luisi
Philips 4646282