Whatever you may think of divas and divos, we need them. In one way or another, we all need ‘something’ in our lives. An idol or a hero that makes us forget our daily worries and enriches us with that touch of… glamour? Dreams that come true? Dreams that may come true? Dreams?
Much more important than that, especially for the less dreamy among us, is the fact that, thanks to the divos and the divas, we are given the opportunity to admire a great many new, unknown and forgotten works. Thanks to their status, they are the ones calling the shots in the (in this case) opera industry. So, especially at their request, operas that you would otherwise never be able to hear live, are not only programmed for the stage, but also released on DVD.
Italian mezzo-soprano Cecilia Bartoli performs during a rehearsal of the opera “Clari” by late French composer Jacques Fromental Halevy (1799-1862) at the opera house in Zurich May 20, 2008. Picture taken on May 20, 2008. REUTERS/Arnd Wiegmann (SWITZERLAND)
Thus, Clari, a totally forgotten opera by Jacques Fromental Halévy, we really owe to Cecilia Bartoli. She rediscovered the opera and it is thanks to her that it was produced. This is not very surprising. The opera was composed for Maria Malibran and since La Bartoli has been very much into Malibran lately, it was to be expected that she would have another ‘Malibran delicacy’ in store for us.
Jacques Fromental Halévy, a few years back virtually unknown, is no longer a rarity. His La Juive now tours all the major opera houses and has even, in a brilliant production by Pierre Audi, visited Amsterdam (It’s not coming back. Why? Why so many dreadful productions and not this one? Who makes such idiotic decisions?).
But anyway: Clari? Has anyone ever heard of Clari? Forget about grand-opéra, because they are miles apart. Clari was premiered in the Théatre-Italien in Paris in 1828 and then disappeared from the stage. It is very light weight. But it’s such a delightful little gem!
Clari is a real opera semi-seria, so (a little) dramatic and (a lot) comic at the same time. The choice of this division is due to the excellent directors (Moshe Leiser and Patrice Caurier). And we get a happy ending.
If someone had told me that this was a recently rediscovered unknown Rossini, I would have believed it. But Cherubini, also, is never far away.
The staging reminds me most of pop art. And of Tom Wesselmann’s paintings: pink fridge, blue walls, pastel shades everywhere … The directors talk about ‘Foto-novella, of course there is something in that, but it is also strongly rooted in the Internet era.
What is it about? A poor but oh-so-beautiful country girl is cheated by a prince. He promises to marry her, but once at his court, he introduces her as his niece. In honour of her name day, a play is performed that confronts her with her past. She faints and she decides to return to her parental home. Her father shows her the door, but the prince travels after her with a marriage contract. All’s well that ends well. ‘ John Osborn is a really delightful Duca. His voice is supple and agile. His topnotes unparalleled. And he can act.
Bartoli looks (the close-up era!) a bit old to portray a naive teenager. She seems more like a woman of the world than a village girl, but who cares? She sings the 3 octaves needed for the role in a more than adequate way and her acting is pleasant. What more do we want?
Is the opera original? No. Innovating? No. Masterpiece? No. But it is such great fun! Especially the Zurich production
Jacques Fromental Halévy Clari Cecilia Bartoli, John Osborn, Eva Liebau, Oliver Wittmer, Giuseppe Scorsin, Carlos Chausson, Stefania Kaluza Orchestra La Scintilla en het koor van van de Opernhaus Zürich olv Adam Fischer Regie: Moshe Leiser en Patrice Caurier Decca 0743382
Ambroise Thomas heeft zijn opera van een happy end voorzien: aan het slot wordt Hamlet gekroond tot koning. Speciaal voor het Engelse publiek werd er ooit een meer toneelgetrouw einde gemaakt, maar zover gaan de regisseurs (Moshe Leiser en Patrice Caurier) niet. In hun versie wordt Hamlet verwond door Laërte (een beetje teleurstellende Daniil Shtoda), waardoor er een soort open einde ontstaat.
De decors zijn summier – een muurtje hier en een sofa daar, maar door de schitterende lichteffecten (overgangen tussen licht en donker, schaduwen op de muren) wordt er horrorfilmachtige spanning opgebouwd.
De waanzinscène is fysiek en seksueel geladen, zeer dramatisch van opbouw en ongekend virtuoos gezongen door Natalie Dessay. Fragiel en kwetsbaar, net een kindbruidje in een witte jurk en met van ongeloof wijd open gesperde ogen, strooit ze met bloemen, coloraturen en hoge noten alsof het niets is. En merkt niet eens, dat haar opengesneden polsen haar jurk met bloed besmeuren. Wat een actrice!
Hamlet is een paradepaardje voor goed uitziende- en acterende baritons met een makkelijke hoogte, die ook Billy Budd op hun repertoire hebben. Echt iets voor Keenlyside: een buitengewoon aantrekkelijke zangeracteur met een warme sensuele stem. Zijn hoogte is moeiteloos en trillers soepel, en in al zijn optreden bijzonder indrukwekkend.
Ambroise Thomas
Hamlet
Simon Keenlyside, Natalie Dessay, Béatrice Uria-Monzon, Alain Vernhes, Daniil Shtoda e.a.
Symphony Orchestra and Chorus of the Gran Teatre del Liceu olv Bertrand de Billy
Warner Classics 59944791
houtsnede naar de tekening van Ludwig Richter (1853)
Sprookjes! Als kind kon ik er nooit genoeg van krijgen en nog steeds ben ik er dol op. Mijn boekenkastje van toen was er goed mee gevuld en ook mijn huidige boekenkast telt ettelijke planken met van alles wat ik op dat gebied te pakken kon krijgen.
Het verhaal van de in een donker bos verdwaalde kinderen, de boze heks en – jazeker! – het peperkoekenhuisje sprak mij, een zeer op snoep verzot meisje bijzonder aan.
Dat er van het sprookje ooit een opera werd gemaakt, dat wist ik wel. In de oude Duitse verfilming van Het dubbele Lotje van Kärstner bezoekt Louise/Lotte de door haar vader gedirigeerde voorstelling van Hänsel und Gretel. De zeer dramatische scène heeft toen enorme indruk op mij gemaakt, de opera stond dus zeer hoog op mijn verlanglijstje.
Mijn eerste echte kennismaking met de opera verliep echter ronduit teleurstellend. En nog steeds kan ik niet echt warmlopen voor het werk. Het is mij niet zoet en niet eng genoeg. Al geef ik onmiddellijk toe dat een mooie, goed gezongen en geacteerde productie mij bijzonder veel plezier kan bezorgen!
De beide mij bekende dvd-opnamen zijn dat zeer zeker en ik zou waarachtig niet weten welke van de twee je zou moeten kiezen.
Royal Opera House, 2008
Kleur! Dat is wat het meest opvalt in de Londense (Covent Garden 2008) productie van Moshe Leiser en Patrice Caurier. Het betoverde (en betoverende) sprookjesbos is groen, de hemel blauw, het jasje van Grietje rood, en de koekjes, gebakjes, taarten en puddinkjes hebben alle kleuren van de regenboog. Of nog meer. En fel dat ze zijn!
Het is een ware lust voor het oog, maar ook de zang is op het allerhoogste niveau. Diana Damrau is een verrukkelijke Grietje en Angelika Kirschlager een jongensachtige Hans. Zelfs in scènes met echte kinderen vallen ze niet uit de toon.
Elisabeth Connell en Thomas Allen, hier als levensechte tokkies zijn goed voor veel heerlijke leedvermaak. En dat Anja Silja meer met haar spel dan met haar zang overtuigt zij haar vergeven, zij is tenslotte een heks (Opus Arte OA BD 7032)
Hieronder de trailer:
Metropolitan Opera, 2008
De oorspronkelijk voor de Welsh National Opera gecreëerde en in 2008 in de Met opgenomen productie van Richard Jones is minstens zo leuk.
Chistine Schäfer (Grietje) en Alice Coote (Hans) zijn misschien net iets braver, maar Rosalind Plowright en Alan Held zijn net zo lekker karikaturaal als Connell en Allen.
Wat de uitvoering tot een absolute “must have” maakt is de heks van Philip Langridge, daar kan zelfs Anja Silja niet aan tippen! En de droompantomime aan het eind van de eerste acte is gewoon kostelijk.
Tijdens de ouverture en in de pauze krijgen we een kijkje achter de coulissen en mogen we de grimeurs in actie aanschouwen. Zeer bijzonder!
Vladimir Jurowski dirigeert zeer licht, belcantesk bijna.
Waarschuwing voor de puristen: de opera wordt in het Engels gezongen! (Warner 5099920630898)
Hieronder een korte trailer:
Milaan, 1954
Over vreemde talen gesproken: het is helemaal niet verwonderlijk dat een voor een voornamelijk jong publiek bedoelde opera in een voor hen verstaanbare taal wordt uitgevoerd.
Zo dirigeerde von Karajan in 1954 in Milaan het sprookje in het Italiaans, maar wel met twee Duitse sopranen in de hoofdrollen: Elisabeth Schwarzkopf en Sena Jurinac. Wat het begrip “verstaanbaarheid” meteen relatief maakt.
Rolando Panerai is een heerlijke “Pietro”, maar de cd moet u natuurlijk hebben vanwege de door Rita Streich onweerstaanbaar gezongen Sand- en Taumännchen.
Het orkestklank is, ondanks het analoge geluid zeer verfijnd (Datum DAT 12314).
Von Karajan, 1953
Verfijning is ook het beste woord om de (studio) opname van Karajan uit 1953 te beschrijven. Alleen al vanwege de ouverture zou je het willen hebben. Orkestraal klinkt het nog mooier dan de opname uit Milaan, maar dat kan natuurlijk aan de voortreffelijke geluidskwaliteit liggen.
Beide Elisabethen: Grümmer en Schwarzkopf klinken zeer geloofwaardig kinderlijk. Hun ‘Brüderchen , komm tanz mit mir’ is gewoon onweerstaanbaar. Het is alleen een beetje jammer dat hun stemmen zo op elkaar lijken, waardoor je niet meer weet of het Hansje of zijn zusje is die nu aan het zingen is. (Warner 509996407162)
Eichhorn, 1971
Er zijn vijf redenen om de opname, die Kurt Eichhorn in 1971 voor RCA maakte aan te schaffen: Anna Moffo (Hans), Helen Donath (Grietje), Christa Ludwig (heks), Arleen Augèr en Lucia Popp (de ‘mannetjes’).
Charlotte Berthold en Fischer Dieskau zijn niet echt opwindend en het orkest is niet meer dan okay, maar de vijf dames! En stiekem denk ik dat ik Helen Donath’s Gretel misschien de mooiste vind van allemaal. (BMG 74321 252812)
Hieronder Anna Moffo en Helen Donath in `Abendsagen`:
Wat je ook niet van diva’s en divo’s denkt: wij hebben ze nodig. Op de een of andere manier hebben wij allemaal een ‘iets’ in ons leven nodig. Een ‘afgod’ of een ‘idool’ die ons onze dagelijkse zorgen doen vergeten en ons verrijken met dat vleugje… glamour? Dromen die uitkomen? Dromen die kunnen uitkomen? Dromen?
Veel belangrijker nog dan dat is het, zeker voor de minder dromerigeren onder ons, dat wij dankzij de divo’s en de diva’s ook ontzettend veel nieuwe, onbekende en vergeten werken kunnen bewonderen. Dankzij hun status hebben ze het vaak voor het zeggen in de (in dit geval) opera-industrie. Dus speciaal op hun eigen verzoek worden er opera’s geprogrammeerd die je anders nooit van je leven live zou kunnen horen. Laat staan dat het ooit op dvd zou worden uitgebracht.
Clari, een totaal vergeten opera van Jacques Fromental Halévy, hebben wij dan aan Cecilia Bartoli te danken. Zij heeft de opera herontdekt en dankzij haar kwam het tot de productie.
Heel erg verwonderlijk is het niet. De opera was gecomponeerd voor Maria Malibran en aangezien La Bartoli de laatste tijd helemaal “in Malibran” is geweest, was het te verwachten dat ze nog een “Malibran krent” voor ons in petto had.
Jacques Fromental Halévy, nog maar een paar jaar geleden niet meer dan een naam, is inmiddels geen rariteit meer. Zijn La Juivegaat tegenwoordig alle grote operahuizen rond en heeft zelfs, in een schitterende productie van Pierre Audi, ook Amsterdam aangedaan (het komt niet terug. Waarom?! Waarom zo veel afschuwelijkste producties wel en dit niet? Wie neemt zulke idiote beslissingen?).
Maar goed: Clari? Heeft iemand ooit van Clari gehoord? Vergeet de ‘grand-opéra’, want die is mijlenver hiervan verwijderd. Clari beleefde haar première in het Théâtre-Italien in Parijs in 1828 en verdween daarna van het toneel. Het is een niemendalletje. Maar wat een heerlijk niemendalletje!
Clari is een echte opera ‘semi-seria’, dus (een beetje) dramatisch en (een boel) komisch tegelijk. De keuze voor die verhouding is aan de voortreffelijke regisseurs te danken (Moshe Leiser en Patrice Caurier). En we krijgen een happy end.
Als iemand mij vertelde dat het een pas herontdekte onbekende Rossini was, had ik het zo geloofd. Maar ook Cherubini is nergens ver weg.
De enscenering doet mij het meeste aan pop-art denken. En aan de schilderijen van Tom Wesselmann: roze koelkast, blauwe muren, pasteltinten overal … De regisseurs hebben het over “Foto-novella”, daar zit natuurlijk ook wat in, maar het is natuurlijk ook sterk met beide benen in het internet-tijdperk verankerd.
Waar gaat het over? Een arm maar o zo mooi plattelandsmeisje wordt geschaakt door een prins. Hij belooft met haar te trouwen, maar eenmaal aan zijn hof introduceert hij haar als zijn nicht. Ter ere van haar naamdag wordt er een toneelstuk opgevoerd dat haar met haar verleden confronteert. Zij valt flauw en besluit terug te keren naar haar ouderlijk huis. Haar vader wijst haar de deur, maar de prins reist haar achterna met een huwelijkscontract. Eind goed, al goed.
John Osborn is een werkelijk heerlijke Duca. Zijn stem is soepel en wendbaar. Zijn topnoten doet niemand hem na. En hij acteert voortreffelijk.
Bartoli oogt (het close-up tijdperk!) een beetje oud voor de naïeve teenager. Haar uitstraling doet ook eerder een vrouw van de wereld dan een plattelandsmeisje vermoeden, maar ach … Zij zingt de bijna drie octaven omvattende rol voortreffelijk, acteert aanstekelijk en is leuk om te zien. Wat willen we dan meer?
Is de opera oorspronkelijk? Nee. Innoverend? Nee. Meesterwerk? Nee. Maar hoe ontzettend LEUK! Zeker in de productie uit Zürich
Jacques Fromental Halévy
Clari
Cecilia Bartoli, John Osborn, Eva Liebau, Oliver Wittmer, Giuseppe Scorsin, Carlos Chausson, Stefania Kaluza
Orchestra La Scintilla en het koor van van de Opernhaus Zürich olv Adam Fischer
Regie: Moshe Leiser en Patrice Caurier
Decca 0743382
Basia con fuoco 