There are those operas that you just can’t spoil and Les Dialogues des Carmélites is one of them. For Poulenc, melody is the centre of the universe. His music is so poignantly beautiful and his composition so expressive that you don’t really need a director.
The opera’s themes are sacrifice, martyrdom, revolutions and ideologies, but those are just the side lines, because the main theme is an all-devouring fear that makes it impossible to live or die: “Fear is a terrible disease. I was born of fear, in fear I live and in fear I shall die. Everyone despises fear, so I am condemned to be despised.
Paris, 2013
You just never know with Olivier Py, though I have to say that, apart from the awful Romeo et Juliette in Amsterdam, most of his productions are usually excellent. So too his Dialogues des Carmélites, recorded in Paris in 2013.
Patricia Petibon is a singer with a tendency to exaggerate, but here she is perfectly matched as Blanche. Watching her, I involuntarily get visions of Edith Piaf. Which of course suits the role very well: a small, skinny, frightened bird.
Her timbre is close to that of Denise Duval, but she lacks her carrying power and – mainly – her lyricism. Still, there is no denying that the role of Blanche is more or less tailor-made for her.
Sophie Koch is a strange choice for Marie. She looks far too young and lacks the confident superiority and power of persuasion so characteristic of the role. And the contrast with Lidoine (a wonderful Veronique Gens) is not great enough. Rosalind Plowright is an excellent Croissy and Sandrine Piau a delightful Constance.
Py uses the orchestral interludes to showcase religious scenes, including the evocation of the Last Supper and the Crucifixion. Sometimes a little “too much”, but the last scene, with the dark starry sky, brings a lump to my throat (Erato 0825646219537).
Here is the trailer:
Film adaptation
Did you know that the story of Dialogues des Carmélites was filmed in 1960? In the film you can see, among others, Jeanne Moreau as Mère Marie and Pascale Audret as Blanche. Below is the last scene:
There are those operas that you just can’t spoil and Les Dialogues des Carmélites is one of them. For Poulenc, melody is the centre of the universe. His music is so poignantly beautiful and his composition so expressive that you don’t really need a director.
The opera’s themes are sacrifice, martyrdom, revolutions and ideologies, but those are just the side lines, because the main theme is an all-devouring fear that makes it impossible to live or die: “Fear is a terrible disease. I was born of fear, in fear I live and in fear I shall die. Everyone despises fear, so I am condemned to be despised.
Hamburg, 2008
The opera came to Hamburg in 2008, it was directed by Nikolaus Lehnhoff. His Blanche, Alexia Voulgaridou, is very much like Liu: sweet, scared but steadfast and very impressive.
Kathryn Harries as Madame de Croissy is even more impressive than Anja Silja. She acts not only with her whole body but also with her perfectly used voice. Her fear is physically palpable and her death scene cannot leave anyone unmoved.
Unfortunately, Gabrielle Schnaut’s Mère Marie is not of the same calibre. With the remnants of the once so imposing voice, she only causes irritation: not one note is pure and her terrible wobble feels like torture to your ears. How different then is warm and sweet Madame Lidoine, here sung incredibly lovely by Anne Schwanewilms!
The staging is very simple and there are hardly any sets, which is not at all disturbing. And the final scene is almost better than Carsen. (Arthouse Musik 101494)
Munich would not be Munich without its ‘high-profile’ new productions that will cause scandals over and over again. Dmitri Tcherniakov’s Dialogues des Carmélites from 2010 was therefore not well received by everyone. I myself find the production very exciting, although his vision sometimes goes a little too far for me.
First of all: forget about the nuns, there are none. There is a community of women, locked up in a glass house. They have left the outside world, but that world can still see them and interfere with them. Claustrophobic.
Blanche, phenomenally sung and acted by Susan Gritton, clearly has mental problems. Her heroic act at the end stems from the same emotions as her fear. Two extremes of the same problem.
The contrast between a resolute, here caricatured a bit as a butch kapo, Mère Marie (a fantastic Susanne Resmark) and the sweet, clearly striving for a different course, Madame Lidoine (Soile Isokoski at her best) could not be greater.
And oh yes: also forget about the guillotine, because it’s not there either. Tcherniakov also changed the ending.
By the way: the chance that the DVD is still for sale is small. The Poulenc heirs thought that Tcherniakov had allowed himself too much freedom and they went to court (BelAir BAC061).
There are those operas that you just can’t spoil and Les Dialogues des Carmélites is one of them. For Poulenc, melody is the centre of the universe. His music is so poignantly beautiful and his composition so expressive that you don’t really need a director.
The opera’s themes are sacrifice, martyrdom, revolutions and ideologies, but those are just the side lines, because the main theme is an all-devouring fear that makes it impossible to live or die: “Fear is a terrible disease. I was born of fear, in fear I live and in fear I shall die. Everyone despises fear, so I am condemned to be despised.
Vienna, 2008 and 2011
In 2011, Oehms released a ‘Zusamennschnitt’ of performances of Dialogues des Carmélites, recorded live at the Theater an der Wien in January 2008 and April 2011.
Sally Matthews is a very moving Blanche, girlish but with just enough personality to give her character a bit more body. Occasionally whiny too – Blanche to the full.
Deborah Polaski is irresistible as Madame de Croissy and Michelle Breedt is a more than impressive Mère Marie. Just because of her fantastic achievement it is regrettable that this performance (the wonderful Carsen production!) was not released on DVD!
The ORF Orchestra under Bertrand de Billy plays the stars from the sky. Firm, where necessary, and whisper-soft when needed. (Oehms OC 931)
Milan, 2004
Speaking of Robert Carsen: for me, his production of Dialogues des Carmélites is one of the absolute highlights in the history of De Nationale Opera in Amsterdam. In February 2004, the production was filmed at La Scala but I am not entirely happy with it. My disappointment mainly relates to Dagmar Schellenberger’s performance as the lead role.
Admittedly, it is not easy to emulate the unforgettable Susan Chilcott (she died in 2003 of breast cancer, only 40 years old), and Schellenberger indeed cannot not do it. In the beginning her strong tremolo and her not always pure notes are irritating.. But as the opera progresses, she gains a great deal of credibility, and through her brilliant acting and complete abandonment, she makes the development of her character very tangible. And almost as a matter of course, her singing also becomes more beautiful and softer.
The role of Madame de Croissy is played by one of the best singing actresses of our time, Anja Silja. Her performance is truly breathtaking, and even though her voice is not that steady anymore – it suits the character of an old and mortally ill prioress very well. Her death struggle makes for unprecedentedly thrilling theatre, and it is a great credit to Carsen (and the rest of the cast) that the scenes that follow do not make us lose interest.
Muti conducts with verve and knows exactly how to strike the right tone. He really succeeds in translating the spectre of the revolution and its excesses into sound. He is at his very best, however, in the lyrical, contemplative scenes, and in his hands the chilling ending reaches a truly blood-curdling climax. Make sure you have a big bag of Kleenex within reach, because you really won’t keep it dry (Arthaus 107315).
There are those operas that you just can’t spoil and Les Dialogues des Carmélites is one of them. For Poulenc, melody is the centre of the universe. His music is so poignantly beautiful and his composition so expressive that you don’t really need a director.
The opera’s themes are sacrifice, martyrdom, revolutions and ideologies, but those are just the side lines, because the main theme is an all-devouring fear that makes it impossible to live or die: “Fear is a terrible disease. I was born of fear, in fear I live and in fear I shall die. Everyone despises fear, so I am condemned to be despised.
Milan, 1957
The world premiere of Dialogues des Carmélites took place on 26 January 1957 at La Scala in Milan, in an Italian translation. The cast reads like a ‘who’s who’ in the opera world, because, ask yourself: were there any bigger names in those days?
Blanche was sung by Virginia Zeani, a singer with a full, large and dramatic voice, that was suitable for both Violetta and Tosca. Marie was played by Gigliola Frazzoni, one of the best Minnies (La fanciulla del West) in history. And Madame Lidoine was given to Leyla Gencer.
With Fiorenza Cossotto, Gianna Pederzini, Eugenia Ratti and Scipio Colombo in the smaller roles, the opera sounded less lyrical than we are used to nowadays, almost veristic even. But that made the dramatic effect even more poignant.
Virginia Zeani and Francis Poulenc, Milano 1957
In The Operatic PastCast, Virginia Zeani talks about Poulenc, the influence the opera has had on her life, her colleagues and the production in Milan. The entire performance from Milan, fantastically conducted by Nino Sanzogno, is on YouTube. Do not miss it!
Paris, 1957
The Paris premiere of Dialogues des Carmélites followed six months later. On 21 June 1957, the opera, now in French, was presented at the Théâtre National de l’Opéra. Blanche was sung by Poulenc’s beloved soprano Denise Duval. Duval’s voice (girlishly naive, light, almost ethereal) fitted Blanche like a glove. The rest of the cast, including Régine Crespin as Madame Lidoine and Rita Gorr as probably the best Mère Marie ever, was also chosen by Poulenc himself
Régine Crespin (Madame Lidoine) in “Mes chères filles”:
The orchestra was conducted by Pierre Dervaux and I can be very brief about him: there is no better. Full stop. (Warner 08256483211)
Het gebeurt zeer zelden, maar het gebeurt echt. Dat je een cd opzet en er zo blij van wordt dat je niet alleen kiert van plezier, maar ook de hele wereld wilt omarmen. Het soort gevoel dat zeker nu, in deze verwarrende tijden (en ik druk mij voorzichtig uit) eigenlijk kostbaarder is dan goud. Het gevoel dat alles toch nog goed komt. Dat is precies wat mij overkwam toen ik deze cd in mijn speler deed. Opeens werd alles luchtig en mooi, de zon scheen en er was weer lente in mijn hart.
Nou ja. De werkelijkheid is anders, maar die werkelijkheid valt te ontvluchten. Neem alleen de fluitsonate van Poulenc, als je daar niet blij van wordt dan weet ik het niet. Zowel Poulenc (1899-1963) als Françaix (1912-1997) behoren tot de belangrijkste Franse componisten van de twintigste eeuw. Poulenc begon te componeren rond zijn achttiende zonder dat hij ooit compositielessen had gevolgd. In 1918 sloot hij zich aan bij Groupe des Six. Daar hoorde Françaix niet bij en toch vallen hun beiden composities met elkaar te vergelijken. Ze zijn origineel, lichtvoetig, melodieus, humoristisch, ritmisch en zijn vaak beïnvloed door de populaire muziek.
Op deze cd, uitgebracht door het Zwitserse label Prospero worden hun werken ongeëvenaard goed, leuk en mooi gespeeld door Sarah Rumer (solofluitiste van het Orchestre de la Suisse Romande), Joël Marosi (solocellist van het Orchestre de Chambre de Lausanne) en Ulrich Koella (kamermuziekpianiste en hoogleraar aan de Universiteit voor de Kunsten van Zürich). Dat ze ontzettend veel plezier hebben in hun spel is nogal wiedes en die plezier geven ze door aan de luisteraars. Heerlijke cd!
JEAN FRANÇAIX: Trio for Flute, Cello and Piano; Berceuse & Nocturne for Cello and Piano; Divertimento for Flute and Piano FRANCIS POULENC: Sonata for Flute and Piano; Sonata for Cello and Piano Sarah Rumer (fluit), Joël Marosi (cello), Ulrich Koella (piano) Prospero
Deutsche Oper am Rhein heeft voor een operaliefhebber altijd veel te bieden. Ieder jaar weten ze daar een heel erg interessant seizoen samen te stellen, waar zowat alle genres aan bod komen, voor elk wat wils. Ze werken met een min of meer vast ensemble, waardoor ze vrijwel alle rollen moeiteloos uit eigen stal kunnen bezetten. Bovendien vormen ze een hechte eenheid. Dat merk je. In oktober 2010 zag ik daar een formidabele productie van Dialogues des Carmélites van Poulenc.
De opera gaat over angst. Angst voor alles, maar voornamelijk voor de dood. Kan je jezelf en je angsten ontvluchten? Hoe bevrijd je je van dat allesomvattende en allesvernietigende gevoel? Zijdelings gaat het ook over opoffering, martelaarschap, revoluties en ideologieën.
Dialogues des Carmélites is een werk waar je je als luisteraar moeilijk een buil aan kan vallen: de muziek is zo schrijnend mooi, dat je desnoods je ogen dicht doet en je verbeelding doet de rest. Bij Poulenc staat de melodie in het centrum van zijn universum en hij componeert zeer beeldend, waardoor je eigenlijk geen regisseur nodig hebt. En toch… als de regisseur goed is, gaat er een extra dimensie voor je open.
Guy Joosten heeft een zeer intieme voorstelling gecreëerd, met bijzonder veel aandacht voor details. Het begint al met een wit doek waarop de silhouetten van heen en weer marcherend gepeupel geprojecteerd worden. Vanaf het begin voel je je bedreigd. En als het doek even wordt opgetild en je ze daadwerkelijk ziet verschijnen, word je, net als de arme Blanche, doodsbang.
Zonder belerend te willen zijn en zonder een moralist te willen spelen, verwijst Joosten lichtjes naar de angstmomenten in de moderne geschiedenis. Zo krijgt Blanche van haar broer een rode jas aangereikt waarin zij kan ontsnappen (citaat uit Schindler’s List?) en wordt de nonnen voor de executie hun haar afgeknipt. Als er een habijt over hun hoofden wordt gegooid, lijken ze net vrouwen in boerka’s. En de vrouwen van het ‘volk’ dragen grijze mohair baretten. Vergis ik mij of zie ik daarin verwijzing naar de ultrakatholieke Poolse nationalisten?
In de eerste scène van de eerste akte bevinden we ons in de ‘oude wereld’: de bibliotheek van de Markies. Er is kleur, en al is de angst voor wat komen gaat al voelbaar, de nabijheid van boeken straalt een bepaalde rust uit. In de tweede scène van de laatste akte bestaat de wereld niet meer. De omgevallen en in brand gestoken bibliotheek smeult nog na en alles is grijs geworden.
De dood van de nonnen is mogelijk nog indrukwekkender dan het in Amsterdam was: iedere keer als de bijl valt, valt ook een zwart lint naar beneden. Tot alles zwart is en dan is het over.
De uitvoering was meer dan formidabel. Om te beginnen was er Anja Silja als Madame de Croissy. Alleen al voor haar sterfscène verdiende zij een Oscar.
John Wegner overtuigde als Marquis de la Force met zijn grote, zeer imponerende stem. Hij begon met een beetje te veel vibrato, maar heel gauw herstelde hij zich en Corby Welch was een aardige Chevalier.
Sabine Hogrefe was een prachtige Madame Lidoine. Haar stem klonk precies, zoals het moet: geruststellend en warm. En dat terwijl zij al Brünhilde op haar repertoire heeft staan!
De jonge Israëlische sopraan Alma Sadé (ja, familie van Gabriel) debuteert in de rol van Constance. Wat een heerlijke, lichte, meisjesachtige stem heeft zij toch! Alle tegenstrijdige gevoelens wist zij goed over te brengen. Vol levensvreugde, volop genietend en toch dromend van de dood. Was het wellicht omdat zij voor het eerst een echte vriendin meende tegen te komen, die zij niet kwijt wilde? Van haar gaan wij nog meer horen.
Anett Fritsch was een droom Blanche. Haar sopraan is licht, wellicht een tikkeltje te, maar haar rolinvulling was zo formidabel! Zij wist haar angsten daadwerkelijk in haar stem te laten doorklinken en dat is een echte prestatie.
Maar de show werd, althans voor mij, gestolen door Jeanne Piland is haar rol van Mère Marie. Hier stond een zangeres/actrice van formaat, met uitstraling en charisma. Van haar kon ik ook mijn ogen niet afwenden. Een legende al, maar haar stem staat nog steeds als een huis en heeft nog niets aan zeggingskracht ingeboet.
Alle kleine rollen waren meer dan adequaat bezet en het koor was meer dan goed. Het orkest (Düsseldordorfer Symphoniker) onder leiding van Axel Kober klonk als een wereldorkest, maar misschien zijn ze dat inmiddels wel?
Trailer van de productie:
Francis Poulenc
Dialogues des Carmélites
Anett Fritsch, Anja Silja, Jeanne Piland, Sabine Hogrefe, Alma Sadé, John Wegner, Corby Welch, Bruce Rankin e.a.
Düsseldorfer Symphoniker en het koor van de Deutsche Oper am Rhein olv Axel Kober (koordirigent: Christoph Kurig)
Regie: Guy Joosten
Bezocht op 22 oktober 2010 in het Opernhaus Düsseldorf
Er zijn van die opera’s die je gewoon niet kunt verpesten en Dialogues des Carmelités is er één van. Bij Poulenc staat de melodie in het centrum van zijn universum. Zijn muziek is zo schrijnend mooi en hij componeert zo beeldend dat je er eigenlijk geen regisseur voor nodig hebt.
De opera heeft opoffering, martelaarschap, revoluties en ideologieën als thema, maar dat zijn slechts de zijlijnen, want het hoofdthema is een alles vernietigende angst, waardoor je leven noch sterven kan: “Angst is een afschuwelijke ziekte. Ik ben uit angst geboren, in angst leef ik en in angst zal ik sterven. Iedereen veracht angst, zodoende ben ik veroordeeld om veracht te zijn”.
MILAAN 1957
Gencer, Cossotto, Zeani, Raatti, Frazzoni en Sanzogno
De wereldpremière van Dialogues des Carmélites vond plaats op 26 januari 1957 in de Scala in Milaan, in een Italiaanse vertaling. De bezetting leest als een ‘who is who’ in de operawereld, want zeg zelf: waren er grotere namen in die tijd te vinden?
Blanche werd gezongen door Virginia Zeani, een zangeres met een volle, grote en dramatische stem, die geschikt was voor zowel Violetta als Tosca. Marie werd vertolkt door Gigliola Frazzoni, één van de beste Minnies (La fanciulla del West) in de geschiedenis. En Madame Lidoine werd toebedeeld aan Leyla Gencer.
Met Fiorenza Cossotto, Gianna Pederzini, Eugenia Ratti en Scipio Colombo in de kleinere rollen klonk de opera minder lyrisch dan we tegenwoordig gewend zijn, bijna veristisch zelfs. Maar daardoor was het dramatische effect nog schrijnender.
Virginia Zeani en Francis Poulenc, Milaan 1957
In The Operatic PastCast vertelt Virginia Zeani over Poulenc, de invloed die de opera op haar leven heeft gehad, haar collega’s en de productie in Milaan.
De hele uitvoering uit Milaan, fantastisch gedirigeerd door Nino Sanzogno, staat gewoon op YouTube. Niet te missen!
PARIJS 1957
De Parijse première van Dialogues des Carmélites volgde een half jaar later. Op 21 juni 1957 werd de opera, nu in het Frans, gepresenteerd in het Théâtre National de l’Opéra.
Blanche werd gezongen door de geliefde sopraan van Poulenc, Denise Duval. Duvals stem (meisjesachtig naïef, licht, etherisch bijna) paste Blanche als handschoen.
Ook de rest van de cast, met onder anderen Régine Crespin als Madame Lidoine en Rita Gorr als wellicht de beste Mère Marie ooit, werd door Poulenc zelf uitgekozen.
Régine Crespin (Madame Lidoine) in “Mes chères filles”:
Het orkest stond onder leiding van Pierre Dervaux en daar kan ik heel kort over zijn: beter bestaat niet. Punt. (Warner 0825646483211)
WENEN, 2008 EN 2011
In 2011 werd door Oehms een ‘Zusamennschnitt’ uitgebracht van in januari 2008 en april 2011 live in het Theater an der Wien opgenomen voorstellingen van Dialogues des Carmélites.
Sally Matthews is een zeer ontroerende Blanche, meisjesachtig maar met net voldoende karakter om haar personage body te geven. Af en toe zeurderig ook – Blanche ten voeten uit.
Deborah Polaski is onweerstaanbaar als Madame de Croissy en Michelle Breedt een meer dan een indrukwekkende Mère Marie. Alleen al vanwege haar fantastische prestatie vind ik het jammer dat de voorstelling (de prachtige Carsen productie!) niet op DVD is uitgebracht!
Het ORF orkest onder leiding van Bertrand de Billy speelt de sterren van de hemel. Ferm, waar nodig, en fluisterzacht als het niet anders kan. (Oehms OC 931)
MILAAN 2004
Over Robert Carsen gesproken: voor mij is zijn productie van Dialogues des Carmélites één van de absolute hoogtepunten in de geschiedenis van De Nationale Opera in Amsterdam.
In februari 2004 werd de productie in La Scala verfilmd en daar ben ik niet onverdeeld gelukkig mee. Mijn verdeeldheid slaat voornamelijk op de vertolking van de hoofdrol door Dagmar Schellenberger.
Nu is het niet makkelijk om de onvergetelijke Susan Chilcott (ze stierf in 2003 aan de gevolgen van borstkanker, nog maar 40 jaar oud) na te evenaren, en dat doet Schellenberger dan ook niet. In het begin irriteert ze me zelfs met haar sterke tremolo en de niet altijd zuivere noten. Maar naarmate de opera vordert wint ze sterk aan geloofwaardigheid, en door haar schitterende spel en de volledige overgave maakt ze de ontwikkeling van haar karakter zeer voelbaar. En alsof het vanzelfsprekend is, wordt ook haar zingen mooier en zachter.
Voor de rol van Madame de Croissy tekent één van de beste zingende actrices van onze tijd, Anja Silja. Haar optreden is werkelijk adembenemend, en al is haar stem niet echt zo vast meer – het past uitstekend bij de personage van een oude en doodzieke priores. Haar doodstrijd levert een ongekend spannend theater op, het is dan ook een groot verdienste van Carsen (en de rest van de cast), dat de scènes erna ons aandacht niet doen verslappen.
Muti dirigeert met verve en weet precies de juiste toon te treffen om het schrikbeeld van de revolutie en haar uitwassen in klanken te schilderen. Op zijn mooist is hij echter in de lyrische, beschouwende scènes, en het ijzingwekkende einde bereikt onder zijn handen een werkelijk bloedstollend climax. Zorg er wel voor dat u een grote zak Kleenex binnen de handbereik hebt, want u houdt het echt niet droog (Arthaus 107315).
HAMBURG, 2008
Hamburg zag de opera in 2008 in de regie van Nikolaus Lehnhoff. Zijn Blanche, Alexia Voulgaridou heeft veel weg van Liu: lief, bang maar standvastig en daarin zeer indrukwekkend.
Kathryn Harries is als Madame de Croissy nog indrukwekkender dan Anja Silja. Het acteren doet zij niet alleen met haar hele lichaam maar ook met haar perfect gevoerde stem. Haar angst is fysiek voelbaar en haar sterfscène kan niemand koud laten.
Jammer genoeg is Mère Marie van Gabrielle Schnaut niet van hetzelfde kaliber. Met de restanten van de ooit zo imponerende stem wekt zij alleen maar irritatie: geen één noot is zuiver en haar verschrikkelijke wobbel voelt als marteling voor je oren. Wat een verschil met de warme Madame Lidoine, hier onvoorstelbaar mooi en liefelijk gezongen door Anne Schwanewilms!
De enscenering is zeer simpel en er zijn amper decors, wat absoluut niet storend is. En de eindscène steekt Carsen naar de kroon. (Arthouse Musik 101494)
Meer heeft You Tube niet te bieden, helaas:
MÜNCHEN 2010
München zou München niet zijn zonder ‘spraakmakede’ nieuwe ensceneringen die keer op keer een schandaal veroorzaken. De Dialogues des Carmélites van Dmitri Tcherniakov uit 2010 werd dan ook niet door iedereen met open armen ontvangen. Zelf vind ik de productie zeer spannend, al gaat zijn visie mij soms iets te ver.
Allereerst: vergeet de nonnen, die zijn er niet. Wel een vrouwengemeenschap, opgesloten in een glazen huis. De wereld hebben ze buiten gelaten, maar de wereld kan ze nog steeds zien en zich met hen bemoeien. Claustrofobisch.
Blanche, fenomenaal gezongen en geacteerd door Susan Gritton, heeft duidelijk psychische problemen. Haar heldendaad aan het einde vloeit voort uit dezelfde emoties als haar angst. Twee uitersten van hetzelfde probleem.
De tegenstelling tussen een kordate, hier nogal karikaturaal als een potachtige kapo neergezette Mère Marie (fantastische Susanne Resmark) en de lieve, duidelijk een andere koers ambiërende Madame Lidoine (Soile Isokoski op haar best) kan gewoon niet groter.
En o ja: vergeet de guillotine, want die is er ook niet. Tcherniakov heeft ook het einde veranderd.
Overigens: de kans dat de dvd nog te koop is, is klein. De erven Poulenc vonden de vrijheden die Tcherniakov zich heeft gepermitteerd te ver gaan en zijn naar de rechter gestapt (BelAir BAC061).
Hieronder de trailer:
PARIJS, 2013
Met Olivier Py weet je het nooit, al moet ik zeggen dat ik, op de afschuwelijke Romeo et Juliette in Amsterdam na, zijn meeste producties meestal uitstekend vind. Zo ook zijn Dialogues des Carmélites, in 2013 opgenomen in Parijs.
Patricia Petibon is een zangeres met een neiging tot chargeren, maar hier is zij volkomen op haar plaats. Kijkend naar haar krijg ik ongewild visioenen van Edith Piaf. Wat natuurlijk ontzettend goed bij de rol past: een klein, mager, verschrikt vogeltje.
Haar timbre ligt dicht bij die van Denise Duval, maar zij mist haar draagkracht en – voornamelijk – haar lyriek. Toch valt er niet te ontkennen dat de rol van Blanche haar zowat op het lijf is geschreven.
Sophie Koch vind ik een vreemde keuze voor Marie. Zij oogt veel te jong en mist het zekere overwicht en de overredingskracht, zo tekenend voor de rol. Waardoor ook het contrast met Lidoine (een prachtige Veronique Gens) niet groot genoeg is.
Rosalind Plowright is een uitstekende Croissy en Sandrine Piau een heerlijke Constance.
Py gebruikt de orkestrale tussenspelen om religieuze scènes te tonen, inclusief de evocatie van het Laatste Avondmaal en de Kruisiging. Soms een beetje “too much”, maar bij de laatste scène, met de donkere sterrenhemel krijg ik een brok in mijn keel. (Erato 0825646219537)
Hieronder de trailer:
FILM
Wist u trouwens dat het verhaal van Dialogues des Carmélites in 1960 is verfilmd? In de film zijn onder anderen Jeanne Moreau als Mère Marie en Pascale Audret als Blanche te zien.
Ik had gewaarschuwd moeten zijn. Wie zijn recital Melancholie noemt stevent met voorbedachte rade op beoogd effect: de potentiële luisteraar bij voorbaat in de gewenste stemming te brengen.
Maar ook op de verkoopcijfers want niets verkoopt zo goed als zieligheid en tristesse. Als het maar in mineur staat! Nu is er helemaal niets mis met beiden, maar dan moet men kwaliteit kunnen bieden, want de zak met treurigheid is werkelijk onuitputtelijk. Laat dat nou net niet het geval zijn: het niveau van de mij onbekende Miki Aoki is werkelijk bedroevend.
Het eerste nummer al, de ‘Mélancolie’ van Francis Poulenc is niet anders dan een cascade van lege klanken, van een nietszeggende gepingel. De noten staan er wel op, dat wel, maar verder?
Hier wordt ik hysterisch van en krijg de neiging om te gaan gillen, al was het om de iele pianoklanken te doen verstommen. Ik pak even de opname van Julien Lellac er bij en kan weer ademhalen.
Hieronder trailer van de opname:
‘Souvenir de Chopin’ van Arthur Honegger zou de reminiscentie aan de grote Pool moeten zijn, maar dat is het niet. Wat moet ik nog meer zeggen? Dat haar Satie ronduit saai is? En dat de ‘Prélude’ van Georges Auric (onderdeel van Album de Six) zo hard klinkt dat de door haar beoogde melancholie met schrik is verdreven?
MÉLANCOLIE
Pianowerken van Eric Satie, Francis Poulenc, Darius Milhaud, Arthur Honegger, Louis Durey, Georges Auric, Germaine Taifferre
Miki Aoki, piano
Profil Hänssler PH15023 • 66′
Ik heb een enorme zwak voor de Zuid-Afrikaanse mezzosopraan Michelle Breedt.
Ik bewonder haar uitstraling, haar inlevingsvermogen en, uiteraard, haar stem: zacht, rond en warm. Met de hoogte van een sopraan, maar dan wel donkerder gekleurd en een rustige, niet afgedwongen laagte. Onmiskenbaar mezzo.
In 2004 (herneming van de productie in 2011) heeft Nederland haar voor het eerst live mogen meemaken: bij de Nationale Opera zong zij de rol van Octavian in Der Rosenkavalier van Strauss. Eén van de beroemdste ‘hosenrollen’, waar de meeste mezzo’s aan schijnen te zijn overgeleverd.
Breedt heeft, behalve Octavian ook meerdere (jonge) mannen en jongens op haar repertoire staan. Cherubino natuurlijk, maar ook Cherubin van Massenet, Stefano (Romeo et Juliette), Niklausse (Contes d’Hoffmann), Idamante, Annio.
Natuurlijk zingt zij ook Carmen, Charlotte, Brangäne en Melisande, maar wat haar het meeste van haar mezzo-collega’s onderscheidt, is de hoeveelheid nieuwe rollen op haar repertoire. Rollen in moderne en vergeten opera’s die zij met de haar zo typische overgave instudeert en die ze een onvergetelijke gestalte geeft. Rollen ook die meer dan een gemiddelde acteerprestaties eisen want vaak balanceren haar personages net op het randje op de grens tussen goed en kwaad.
Zoals bijvoorbeeld Mère Marie in Poulenc’s Les Dialogues des Carmelités, (rol die ze in november 2015 bij De Nationale Opera zong), een vrouw die voor veel mensen symbool staat voor religieus fundamentalisme
Maar: is zij dat in werkelijkheid ook? Hoe denkt ze er zelf over? Over Marie, maar ook over de twee andere onalledaagse personages, die tot nu toe alléén zij heeft gezongen: Lisa in Die Passagierin van Weinberg en Cayetana, de hertogin van Alba uit ‘Goya’ van Menotti?
Breedt in Goya van Menotti
Op de dag dat wij elkaar spraken was Breedt in Spanje, waar zij Fricka zong tijdens het Oviedo Summer Festival.
“Ik ben niet zo dol op Fricka. Het is een mooie rol, zeker, zeer dramatisch ook in haar confrontatie met Wotan. Maar ik vind Fricka te ééndimensionaal, zij is zo zeker van haarzelf en haar waarheid. Alleen zij weet wat goed is. Nee, als het Wagner moet zijn dan geef mij maar Brangäne. Brangäne twijfelt, waardoor zij spontaan en emotioneel reageert. Daar kan ik veel meer mee.”
Breedt zingt al jaren aan de grootste operahuizen ter wereld, maar een speciale erkenning kreeg zij voor de rol van Lisa, een voormalige SS-opzichter in Auschwitz in Die Passagierin van Mieczysław Weinberg. Breedt heeft de rol gecreëerd tijdens de wereldpremière in 2010 in Bregenz en herhaalde de partij in 2011 (in het Engels) bij de English National Opera en in 2014 bij de Houston Grand Opera.
Als Lisa in ‘Die Passagierin’
“In Bregenz heb ik Zofia Przesmysz ontmoet, de auteur van het boek waarop de opera is gebaseerd, maar ik heb de rol met haar niet besproken. Ik heb het boek ook niet gelezen. Dat wilde ik per se niet. Ik wilde zo open mogelijk te staan voor de rol, want ik moest de realiteit van de opera zien te overbrengen. Ook mensen die het boek niet hebben gelezen noch de film hebben gezien moesten de opera kunnen begrijpen.”
“Mijn uitgangspunt was de muziek van Weinberg, daar heb ik mij ook goed in verdiept. Ik wilde zo veel mogelijk trouw zijn aan zijn muziek, die vind ik werkelijk grandioos. Ik moest mij aan de rol houden die hij wilde. Zijn muziek spreekt de natuurlijke taal. Bovendien had ik nog het libretto. Maar ik deed ook veel research. Daarbij was een Amerikaans boek over de Duitse vrouwelijke opzichters in kampen van grote hulp. Ik moest er ook voor oppassen om van Lisa geen karikatuur te maken: het libretto is tenslotte vanuit haar standpunt gezien geschreven.”
De productie is op YouTube te vinden:
“Ik kom uit Zuid Afrika en ik heb De Apartheid nog meegemaakt. Ik weet uit ervaring dat je niet alles weet, alles kan weten, zelfs als je er middenin leeft. Ik kan dan ook enigszins begrijpen dat mensen zeggen er niets van te hebben geweten”.
Even is het stil en dan zingt zij zacht: “Ik wilde ze helpen en ze mochten mij echt”…
“Het schip is een metafoor voor werkelijk alles. Je zit opgesloten en je kan niet ontsnappen, maar je deint ook mee, net als de zee”.
Breedt zong de rol ook in het Engels. Maakte dat verschil? “O ja! Ik haatte het werkelijk om de opera in het Engels te zingen. De opera is zeer taalgevoelig en in het Engels klinkt Lisa te aardig. Het ligt echt aan de taal, Duits is gewoon harder.”
Een andere wereldpremière op het repertoire van Michelle Breedt is Goya van Menotti, waarin ze Doña Cayetana, de hertogin van Alba, zong.
“Ik ben een nieuwsgierig en leergierig iemand en lees altijd veel over de achtergronden vóór ik aan een rol begin. Ik probeer mijn inspiratie uit de historische context te putten. Ik heb mij dus in het hele huis van Alba, en natuurlijk in de periode verdiept. Cayetana was een vrije geest, zeer dapper ook, maar zij was tevens een manipulator. Zeer complexe persoonlijkheid waardoor psychologisch meer dan interessant”
Op mijn vraag of zij Mère Marie ook als een manipulator ziet, antwoordt zij volmondig met ja. Maar het ligt gecompliceerd.
“Het libretto doet haar geen recht aan. Zij is controversieel, zeker, maar zij gaat voor waar zij in gelooft, haar religie. Hoeveel mensen zijn nu bereid om te sterven voor hun idealen? Voor hun geloof? En nee, natuurlijk kan je haar niet met de zelfmoordterroristen van nu vergelijken, want die willen zo veel mogelijk onschuldige mensen meenemen. Dat is de bedoeling niet van het echte martelaarschap.”
Michelle Breedt (Mère Marie), Sally Matthews (Blanche) Nederland, Amsterdam 2015. Foto: Hans van den Boogaard
“Marie heeft een zeer sterk karakter, zij gaat liever dood als een non dan haar geloof af te zweren. Het libretto is niet eerlijk voor haar, want er wordt niet verteld hoe het verder met haar gaat. Het is haar grootste tragedie dat zij niet samen met de anderen mag sterven, dat zij er niet bij is, dat zij verder moet leven. Dat is haar martelaarschap. In feite is zij een zeer trieste figuur, zij moet doorleven terwijl zij juist de dood wilde opzoeken.”
Breedt zelf groeide op in een religieus gezin, kan zij zich met Marie identificeren?
“Ik kan mij met het religieuze aspect min of meer identificeren, maar het idee van een klooster is mij vreemd. Het gaat voor mij te ver. Je voor de wereld afsluiten, daar heb ik niets mee. Daardoor mis je essentie in je leven. Het is mijn levensfilosofie niet, ik houd van de uitdaging. Ik houd van het leven.”
In tegenstelling tot veel mezzo’s zingt Breedt weinig Händel. Weinig Verdi ook. Wel zingt ze veel modern repertoire.
“Ik ben geen coloratuurmezzo. Mijn stem is anders dan die van Cecilia Bartoli. Ik ben meer iemand van lange lijnen. Er zijn ook weinig Verdi rollen die mij passen. Op Eboli na dan, en die heb ik ook gezongen. Ik heb veel moderne enEntertete muziek opgenomen, dat was toen ik veel met Gerd Albrecht samen werkte. We hadden er niet veel tijd voor, maar het was te belangrijk om het niet te doen, om het te laten. Daar ben ik waanzinnig blij om want nu zijn de opera’s gedocumenteerd.”
“Mijn droomrol? Ongeacht of ik het zou kunnen zingen?”
“Oooo…. Niet lachen!” zegt zij proestend. “Al die prachtige Italiaans tenorkrakers! Nessun Dorma, Donna non vidi mai…”
Serieus: “Misschien Kundry. Of Sieglinde. Of Marie in Wozzeck. Ik wil meer rollen uit het ‘zwischenfach’ uitproberen. Ik ben een echte mezzosopraan in de strikte betekenis van het word: tussen sopraan en alt in.”
Basia con fuoco 