In juli 2013 heeft De Nederlandse Reisopera (toen nog De Nationale Reisopera) de eerste opera in het Papiaments gepresenteerd: Katibu di Shon, gebaseerd op een novelle van Carel de Haseth en gecomponeerd door Randal Corsen.

In 2013 was het 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaafd. In Nederland dan, want andere landen waren ons al voorgegaan.

Helaas bestaat slavernij nog steeds. Ook in Nederland, ja. Nee, er zijn geen plantages in de polder, maar nog steeds worden er mensen uitgebuit. Oost-Europese arbeiders die als slaven onze asperges plukken. Meisjes uit alle hoeken van de wereld die onder verzinsels ons land worden binnengelokt en hier onder dwang hand- en ****arbeid verrichten, om ons van onze frustraties af te helpen. Ze zijn allang niet meer donker; hun huid kleurt steeds lichter en dat van hun ronselaars steeds donkerder.

Wat ik van de slavernij weet, weet ik alleen maar uit boeken en publicaties, want Polen, het land waar ik geboren werd, heeft nooit aan koloniën gedaan, maar des te meer aan discriminaties. En Polen was – en is – geen uitzondering.

Vanwaar de lange introductie? Omdat ik, als oprechte mensenrechten verdediger, het tijd vind om genuanceerder met de geschiedenis om te gaan. Zwart/wit bestaat niet meer, alle prachtige foto’s van weleer ten spijt. Ze waren net zo gekleurd als de digitaal gefotoshopte foto’s van nu, al hebben de laatsten wat meer mogelijkheden. Geschiedenis is een vak.

Terug naar waar het om gaat: de allereerste opera in het Papiaments, die 1 juli 2013 zijn première in de Amsterdamse Schouwburg heeft beleefd. De verwachtingen waren hoog gespannen en het publiek was beslist niet alledaags te noemen. Wanneer zie je zo veel mooie, prachtig geklede vrouwen bij elkaar? Daar zouden de ‘noordelingen’ eens bij in de leer bij moeten gaan – wat maakt van een vrouw een vrouw; en van een man een man, seksuele voorkeur daargelaten.

Het begon te laat, iets wat ik ook uit ervaring ken (in Israël begint ook alles te laat). Toen kwamen de speeches, waar ik niet op in wil gaan, want anders zijn we morgen nog niet klaar.

De opera zelf vond ik behoorlijk teleurstellend. Ik snapte wel – en ik verwachtte eigenlijk niet anders – dat de muziek eclectisch zou zijn, daar vraagt de geschiedenis van het eiland ook zonder meer om. Ik vind het niet erg, want een compilatie van verschillende stijlen kan soms juist verhelderend werken en komt de spanning ten goede, maar hier was nergens een echte richting te vinden. Veel jazz, uiteraard, en snoopy cosy, maar er was niets Antiliaans aan te ontdekken.

Voordat u mij van alles gaat verwijten: nee, ik ben geen expert op het gebied van Antilliaanse muziek, maar mijn beste vriendin, die daar vandaan komt, wel. Zij was er gisteren ook. Vandaar dat ik u ook kan vertellen dat het Nationaal Opera en Concert Koor het werkelijk fantastisch deed – ieder woord was te verstaan. BRAVO!

Het verhaal had een groot ‘De hut van oom Tom’-gehalte en Kunta Kinte (The Roots) was ook nergens ver weg. Dat lag niet zozeer aan het verhaal zelf, dat net zo goed aan operalibretti deed denken, maar aan de vormgeving. Videobeelden met slaven aan kettingen, muren opgebouwd van schedels van omgebrachte slaven… het lag zo voor de hand dat het (vergeef mij!) soms een beetje lachwekkend werd.

Tania Kross (Anita) deed werkelijk meer dan haar best om ons in haar oprechte liefde voor twee mannen (de slaaf en de meester, ‘Katibu di Shon’) te doen geloven, maar dramaturgisch was het niet goed uitgewerkt.En – vergeef uw arme recensente – maar het deed me aan de toestanden op de Tahiriplein denken, wat, neem ik aan, niet de bedoeling was. Vrouwenverkrachtingen en vrouwenmishandeling zijn net zo oud als Adam en Eva, maar hier deed het behoorlijk vreemd aan. Ook omdat het niet uitgewerkt werd.

De Britse bariton Peter Branthwaite (slaaf Luis) had de looks, maar ik denk dat er veel meer uit zijn rol te halen was.

Jeroen de Vaal (slaveneigenaar Wilmu) had meer hulp van de regisseur mogen hebben, maar zijn personage kwam toch het beste naar voren.

De opera verdient een tweede kans, want er zit echt muziek in. Een driehoeksverhouding doet het altijd goed, zeker als de twee mannen niet alleen rivalen maar ook beste vrienden zijn.

Ik denk oprecht dat er een fantastische musical in zit en als grote musicalliefhebster ben ik er vrijwel van overtuigd dat het in die vorm een overlevingskans heeft. Sterker nog, het kan een regelrechte hit worden. Het verhaal is er meer dan geschikt voor en de muziek – mocht het nog verrijkt worden met een hit – heeft het ook in zich.

Een opvolger van Miss Saigon? Wie gaat Joop van den Ende bellen?

Fragment uit de uitzending van De Halve Maan (NTR, Ned 2) van vrijdag 17 mei 2013 waarin Tania Kross vertelt over Katibu di Shon:

Alle foto’s © Marco Borggreve / Nederlandse Reisopera