Barbara Hannigan is onbetwist de prima donna van de moderne muziek. Haar muzikaliteit dwingt respect af, haar techniek is onberispelijk en haar mogelijkheden (denk aan de zeer hoge noten) zowat onbegrensd.

Op een prachtige, zonnige namiddag eind september 2011 ontmoeten we elkaar voor het eerst. Ik ben vijf minuten te laat. Niets voor mij, maar ik heb een excuus. Mijn eerste vraag, nog voordat ik mij ga verontschuldigen en voordat wij wat te drinken bestellen, is wellicht een beetje vreemd, maar zij reageert er lachend op. ,,Barbara, houd je van katten?”

Ja, zij houdt van katten, maar haar reizend bestaan staat haar een eigen kat niet toe. Haar prachtige ogen glinsteren, maar ik zie er ook vraagtekens in.

 

Ik leg haar uit dat net, een paar minuten voordat ik de deur uit wilde, mijn zwarte monster er een stokje voor stak. Hij sprong op mijn bureau en heeft er alles van afgegooid, inclusief de telefoon en het opnameapparaatje. Het ijs is gebroken en we maken er een gezellige middag van.

Een week of twee later ontmoeten we elkaar weer, maar nu ben ik gewapend met een bloknoot en een pen en er worden aantekeningen gemaakt.

 

Na haar ‘Pli selon pli’ van Boulez in Londen schreef de Engelse criticus Ivan Hewett (The Telegraph): ,,She does the kind of high-wire acrobatics with her voice that very few singers can manage, and she does it with a bravura that stops you dead in your tracks. All this is joined to a startling stage presence and cool blonde beauty that contrasts interestingly with the heat in her voice”

Hannigan in ‘Pli selon pli’ in Amsterdam:

VIBRATO

Volgens Hewett kon zij een grote carrière hebben als een ‘coloratura –queen’, maar Hannigan ging ‘modern’.

“De keuze om modern te gaan is geheel van mij”, zegt ze. ,,Ik vond het spannend. Het is ook spannend om met componisten samen te werken, al vind ik niet alles wat ik te zingen krijg altijd leuk. Zo is het ‘non vibrato’ voor mij werkelijk gruwelijk en tegen het natuurlijke zingen in. Vibrato is de ziel van het zingen, het brengt emoties over. Ik heb het op speciaal verzoek van een componist (nee, geen namen) gedaan, maar het ging niet van harte.”
Gedecideerd voegt ze toe: ,,It takes the personality of the voice.”

Ze vindt het maar onzin dat je moderne muziek anders zou moeten zingen dan de klassiekers. ,,Moderne muziek is eigenlijk ook een soort belcanto. Zonder techniek red je het niet. Het is mijn repertoire en het is inderdaad moeilijk, maar het geeft mij veel voldoening.”

,,Ik ben natuurlijk voorzichtig. Maar in principe zing ik alles alsof het Mozart is. Ik moet wel mijn hoge noten beschermen, dus als ik bijvoorbeeld Le Rossignol van Stravinsky zing, zorg ik ervoor dat er minder heftige dingen tussen zitten.” Lachend: ,,Ik zou best ooit La Fille du Régiment van Donizetti willen zingen, en als het met Juan Diego Floréz kon…”

Hannigan zingt Le Rossignol:

 

DIRIGEREN

Ze vervolgt serieus. ,,Ik zou nog zo veel willen! Ik heb altijd honger, ik wil zo veel, maar ik kan niet alles aannemen wat mij aangeboden wordt. Mensen waren van mij gewend dat ik makkelijk te boeken was, maar inmiddels ben ik al heel wat jaren vooruit geboekt. Ik zing zo’n 50 à 60 optredens per jaar. En in het laatste seizoen heb ik 5, 6 concerten gedirigeerd.”

Dirigeren is niet het eerste waar je aan denkt bij een sopraan. ,,Ik werd er attent op gemaakt dat als ik zing mijn lichaamstaal op dirigeren lijkt. Ik dacht er ook altijd aan, ook tijdens het zingen, hoe het orkest moest klinken. Dus op bepaald moment heb ik lessen genomen, bij veel dierbare collega’s. Het was heel erg privé, dus ik kan geen namen noemen.”

Hannigan dirigeert en zingt Gershwin:

Hannigan doet nog veel meer. Zo doet ze tegenwoordig veel aan dansen. En ook dat doet ze, zoals alles, op een hoog niveau. Met Sasha Waltz met wie ze eerder belangrijke projecten heeft gedaan (denk aan ‘Matsukaze’ van Toshio Hosokawa) zingt en danst zij ‘Passion’ van Dusapin, een werk dat zij al eerder in Amsterdam (Holland Festival 2010) heeft gezongen, in de “mise en space” van Audi.

Matsukaze:

,,Het was de eerste keer dat ik met Audi samenwerkte en daar heb ik meer dan goede herinneringen aan overgehouden. Moet je nagaan: de hele productie ontstond binnen twee dagen. Ik heb er met veel plezier aan meegewerkt. Maar nu kijk ik echt uit naar de productie van Sasha Waltz. Zeer spannend, ook omdat ik nu echt ga dansen.”

Haar geliefde componist? ,,Ligeti! Ik bewonder hem enorm, zijn muziek haalt werkelijk alles uit mij!”

György Ligeti Mysteries of the Macabre 2015 Barbara Hannigan

 BARBARA PRIVÉ

In wat voor gezin is zij grootgebracht? ,,Mijn familie was zeker muzikaal, maar op amateurniveau. Mijn zus speelt nog steeds cello en zelf moest ik op mijn zeventiende kiezen wat het gaat worden: piano, hobo of zingen. Het werd zingen.”

Ze begon in Toronto en ging later naar Londen. ,,En in 1995 besloot ik om naar Den Haag te gaan. Er werd mij veel over een zeer goede leraar daar verteld. Het beviel uitstekend, ook vanwege het muzikale klimaat, dus ik ben er gebleven.”

“Soms mis ik mijn land en mijn familie heel erg. Ik zie ze nog maar zelden, vaak gaat er ruim een jaar voorbij voordat ik ze kan zien. Skype helpt, maar dat is een surrogaat.”

Heeft zij nog tijd voor hobby’s? ,,Ik ben dol op koken. Dat is ook de reden dat ik altijd een appartement neem, al is het maar voor een paar dagen. Ik neem ook altijd mijn eigen messen mee. En kruiden. Thuis kook ik ook altijd, al is mijn man er ook goed in. Maar ik ben beter, dus hij mag opruimen en dat doet hij met alle plezier. Heerlijk, maar wel lastig als ik alleen ben, want dan moet ik alles zelf doen. Ook het afwassen en dat ben ik niet gewend!”

 

GEORGE BENJAMIN EN WRITTEN ON SKIN

Barbara Hannigan is ook de muze van veel hedendaagse toondichters. Zo ook George Benjamin. Met haar stem in zijn hoofd heeft hij Written on Skin geschreven, het stond vanaf het begin vast dat zij de rol van Agnes zou zingen. In juli 2012 zong Hannigan de wereldpremière van Written on Skin van George Benjamin

 

Tijdens de voorbereidingen en uitvoeringen in hield zij voor mij een soort ‘email-dagboek” waarmee zij mij op de hoogte van de voorderingen hield

“George Benjamin en ik hebben elkaar drie jaar geleden in zijn huis ontmoet. Het was de bedoeling dat ik hem de mogelijkheden van mijn instrument zou laten horen. We speelden een klein componist-zangerspelletje zonder woorden, waarbij we samen ‘componeerden’. Het gaf mij gelegenheid om hem te laten zien hoe mijn stem zich het prettigst beweegt.”

De eerste repetities waren in Londen en daarna zijn we naar Aix-en-Provence verhuisd, waar de wereldpremière zou plaatsvinden. Het proces van het ‘maken van’ was zeer intensief. Mijn partij is zeer veeleisend. Kijkend naar de partituur zou je kunnen denken: eindelijk een componist die de hoge noten van Barbara Hannigan niet uitbuit of van haar een stratosferische trapezeartiest maakt. Maar de muziek stelt aan mij zeer hoge eisen.

De vocale lijnen liggen nog steeds zeer hoog en zijn lang, uitgestreken en luid. Best moeilijk voor het snel bewegende wezen van mijn stem. Ik moest ze zeer voorzichtig benaderen, zeker als de spanning in de opera wordt opgevoerd, scène voor scène, tot de finale climax, wanneer ik mijn grote aria zing.

Een paar maanden voordat ik mijn partituur ontving heeft George een paar noten voor mij veranderd – en dat terwijl hij gezworen heeft dat nooit en te nimmer te doen! Een paar passages heeft hij met de hand in mijn partituur herschreven. Dat heeft mij enorm geholpen.”

,,Ik vind mijn rol werkelijk ongelofelijk goed. Het voelt als een fantastische aanloop en de beste voorbereiding voor Lulu, die ik in oktober voor het eerst ga zingen. Agnes eindigt daar waar Lulu begint. Een seksueel vrijgevochten vrouw die geen problemen met zichzelf heeft. Een geschenk van een rol!

Eén van de hoogtepunten was voor mij de ‘sitzprobe’ met het orkest. Het was de eerste keer dat George zijn hele stuk, met het orkest en de zangers samen, heeft gehoord. Het was twee weken voor de première en wij waren allemaal zeer zenuwachtig. Maar de hele cast stond achter hem en zijn fantastische partituur. Het was een zeer ontroerende en emotionele dag.

Al mijn collega’s (niet alleen de zangers, maar ook de figuranten) waren fantastisch en we konden het geweldig goed met elkaar vinden. George heeft de muziek speciaal voor elk van ons gecomponeerd. Er werd van ons heel erg veel geëist – niet alleen vocaal, maar ook dramatisch – maar allemaal hebben we elkaar ondersteund.”

,,Ik vind de productie weergaloos en ik adoreer regisseur Katie Mitchell. Het was de eerste keer dat ik met haar werkte. Ze werkt zeer gedetailleerd, met veel achtergrondinformatie voor ons op de bühne. Het publiek merkt daar niets van, maar voor ons was het van groot belang en het heeft een enorme invloed op ons optreden gehad. Werken met Katie was een sensatie en ik hoop dat ze mij ooit in Lulu zou willen regisseren.

Ik hield van de sensuele scènes die gecombineerd werden met de gewelddadige. We hadden een speciale ‘vechtregisseur’, die ons leerde om zo realistisch mogelijk te acteren zonder elkaar pijn te doen. Ik denk dat zoiets zeer uniek is voor de meeste operaproducties. Je moet ook veel vertrouwen hebben.

Ik moet zeggen: Agnes is een droomrol en ik vond het fantastisch om haar te mogen spelen. De recensies waren allemaal zeer lovend en ook het publiek was zeer enthousiast. Echt een droom.”

,,Ik was in 2008 al eens in Aix-en-Provence voor de eerste versie van Passion van Pascal Dusapin. Het werd toen geregisseerd door Giuseppe Frigeni. In 2010 werd de opera onder handen genomen door Sasha Waltz. Daarmee openden we het seizoen in het Théâtre des Champs Elysées “

 In 2008 traden wij op in het Théâtre du Jeu de Paume – klein en zeer intiem. Heel erg mooi ook, maar door zijn afmetingen zeer begrensd in zijn mogelijkheden. Voor Written on Skin werden wij in het grootste theater van het Festival, het Grand Théâtre de Provence, geprogrammeerd. Zeer bijzonder voor een moderne, ‘vers van de pen’-opera. De première was, zoals je al weet, een enorm succes en alle voorstellingen daarna waren uitverkocht.

Ik houd van de plaats. Aix is fantastisch en gemoedelijk. Het moedigt je aan om te relaxen, terwijl je toch hard aan het werk bent. Het festival is echt speciaal. Geen snobistisch gedoe zoals bij sommige andere festivals. En er is een echte mix van verschillende niveaus en voorstellingen. Grote orkesten naast kamermuziek.

Er is een fantastisch programma voor jonge artiesten en ik waardeer het bijzonder dat ze de kunst, en voornamelijk de opera, van hun elitaire stempel willen ontdoen. Het kan echt echt zijn en het kan iedereen aanspreken.

Ik denk dat Katie Mitchell en haar team met Written on Skin hebben geprobeerd om niet alleen de gebruikelijke operagebaren te vermijden, maar ook iets dat echt is gebeurd en dat je raakt te creëren. Iets wat veel van ons ooit aan den lijve hebben ondervonden. Zeker de vrouwen.”

Trailer van de productie in Aix:

 

Meer Barbara Hannigan:
BARBARA HANNIGAN betovert in liederen van HENRI DUTILLEUX. Concertgebouw Amsterdam, oktober 2013
LULU van Krzysztof Warlikowski. Brussel 2012
PLI SELON PLI. Amsterdam 2011
LET ME TELL YOU ZaterdagMatinee
Satie, Hannigan en de Leeuw