Het idee kwam van Zemlinsky: hij wilde een opera maken over een lelijke man en het libretto bestelde hij bij Schreker. Eenmaal klaar met zijn werk viel het Schreker zwaar om afstand te doen van zijn tekst. Gelukkig zag Zemlinsky van de opera af en zo sloeg Schreker zelf aan het componeren.

Net als Der Ferne Klang, gaat ook De Gezeichneten over de zoektocht naar de onbereikbare idealen. Alviano, een mismaakte rijke edelman uit Genua droomt van schoonheid en volmaaktheid. Op een eiland laat hij “Elysium” bouwen, een plek waar hij zijn idealen hoopt te verwezenlijken. Wat hij niet weet, is dat de edelen zijn eiland misbruiken: zij houden zich er bezig met orgieën, verkrachtingen en zelfs met moorden.

De titel van de opera is dubbelzinnig. Niet alleen zijn de hoofdpersonen ‘getekend’ (Alviano door zijn monsterlijke uiterlijk en Carlotta door een dodelijke ziekte), ook maakt Carlotta een tekening van Alviano, waarin zij zijn ziel probeert te vangen

CD’S

EDO DE WAART 1990

Deze prachtige opera, rijk aan duizenden kleuren en zwoele klanken (luister alleen maar naar de ouverture, kippenvel!) wordt de laatste tijd steeds vaker op de planken gebracht. In 1990 werd het  werk onder leiding van Edo de Waart in de Matinee uitgevoerd, met een lelijk zingende, maar zeer betrokken en daardoor zeer kwetsbare William Cochran als Alviano en een fenomenale Marilyn Schmiege als Carlotta (Marco Polo 8.223328-330).

LOTHAR ZAGROSEK 1994

In 1994 heeft Decca (4444422)  De Gezeichneten in de serie ‘Entartete Musik’ opgenomen. Hier ben ik niet zo gecharmeerd van, noch van het orkest, noch van de solisten, maar het is in ieder geval helemaal compleet.

WINFRIED ZILLIG 1966

Ik ben niet kapot van Helmut Krebs in de hoofdrol van Alviano: zijn timbre is weliswaar mooi, maar zijn hoogte is geknepen. De rollen van Carlotta en de sadistische verleider Tamare zijn door het echtpaar Evelyn Lear en Thomas Stewart perfect bezet.

De Amerikaanse bariton Stewart was in die tijd een zeer gevierde Wagnerzanger, beroemd om zijn Wotans en Amfortassen. Lear werd vaak vergeleken met Elisabeth Schwarzkopf, zelf vind ik haar manier van zingen natuurlijker en aangenamer. Haar prachtige verschijning maakte haar een ideale Carlotta, het is jammer dat wij er geen beelden van hebben. Het is echter de prachtige bas Franz Cras die de opname domineert in zijn rol van hertog Adorno.

Het geluid vind ik aanvankelijk aan de povere kant, maar het lijkt beter te worden naarmate de opera vordert. Het kan natuurlijk ook dat je eraan went. Het Noord-Duitse radio-orkest onder Winfried Zillig vind ik niet echt geweldig. Ik mis de zinnelijkheid, maar het kan ook aan de opname liggen.

De partituur is, zoals toen gebruikelijk was, behoorlijk ingekort. Jammer, maar het is niettemin een zonder meer bijzonder belangrijke uitgave! (Walhall WLCD 0376)

FRANZ SCHREKER 1928 (fragmenten)

Op een box met drie cd’s (Symposium 1271/1272/1273) waarop Schreker te bewonderen valt als dirigent van onder meer zijn eigen werk, staan ook een paar fragmenten uit Die Gezeichneten, opgenomen in 1928, met zijn vrouw Maria in de rol van Carlotta.

DVD:

LEHNHOFF/NAGANO 2005

In 2005 werd in Salzburg een alom bejubelde productie van Nikolaus Lehnhoff live opgenomen en op DVD (EuroArts 2055298) uitgebracht. Persoonlijk ben ik er niet onverdeeld enthousiast over, al moet ik toegeven dat het allemaal zeer spectaculair en zeer spannend is geënsceneerd.

Om te beginnen vind ik het decor (het liggende lichaam van een dode vrouw, het hoofd gescheiden van de romp, waarover volop gewandeld word) te nadrukkelijk aanwezig en beladen met goedkope en overbodige symboliek. Ook de eindscène vind ik getuigen van slechte smaak: tegenwoordig heb je heel wat meer nodig dan ontvoerde jonge maagden om te choqueren, dus Lehnhoff laat ze nadrukkelijk jong zijn. Deze maagden, inclusief Ginevra Scotti, zijn niet ouder dan 10 jaar oud, het antwoord van de regisseur heet dus pedofilie. Ja, dat komt inderdaad schokkend over, maar was het nodig? Daar ben ik niet zo zeker van.

Maar in vergelijking met de afschuwelijk platte enscenering van Kušej bij De Nederlandse Opera (gelukkig niet opgenomen, wat wel zonde is van de geweldig goede hoofdrol van Gabriel Sadè) is Lehnhoff natuurlijk een held.

Dus toch maar Lehnhoff aanschaffen, want er valt ontegenzeggelijk veel te genieten. Ten eerste is er de muziek zelf, prachtig en zeer erotisch gespeeld door het Berlijnse Deutsches Symphonie-Orchester onder leiding van Kent Nagano. De beelden zijn mooi, de kleuren (met overheersend diep blauw) zijn mooi en de zangers/acteurs, gestileerd naar hedendaagse sterren als Johnny Depp en Tom Cruise, zijn mooi – alles tenslotte draait hier om de uiterlijke schoonheid, en dat weet Lehnhoff met zijn team mooi te benadrukken.

Robert Brubakker is een aandoenlijke Alviano, en al snap ik niet helemaal waarom hij in het begin in vrouwelijke kleren wordt gestoken – indrukwekkend is het wel. Anne Schwanewilms is een mooie, koele Carlotta, en Michael Volle overtuigt als de viriele graaf Tamare.

Trailer van de opname:

Scènes met Robert Brubakker:

De bedwelmende klank van Franz Schreker

DER SCHATZGRÄBER: Amsterdam september 2012

SCHREKER: Irrelohe, Der Schmied von Gent en nog meer…

DER FERNE KLANG

SCHÖNE WELT. Anne Schwanewilms

‘Zij was toch de mijne, of was zij het niet’?