TEKST: PETER FRANKEN

Platée is een werk van Jean Philippe Rameau (1683-1764) dat in première ging in op 31 maart 1745 bij gelegenheid van het huwelijk van de Franse Dauphin, de oudste zoon van Lodewijk XV, en de Spaanse Infanta Maria Theresa. Het was Rameau’s negende opera. Het populaire Les Indes galantes wordt tot zijn balletten gerekend. Hoe het ook zij, in die tijd lag de nadruk nog erg op dans in gezongen theaterstukken en dat is in Platée al niet anders. Een klein half uur van het werk dat ruim twee uur duurt komt voor rekening van balletten, een nachtmerrie voor hedendaagse regisseurs.

Platée bestaat uit een proloog en drie aktes. In de proloog zien we de zwaar beschonken toneelspeler Thespis die door zijn vrienden wordt uitgedaagd een komedie te schrijven waarin de tekortkomingen van mensen en goden op de hak wordt genomen. De inspiratie voor dit stuk is de legende waarin Jupiter probeert zijn vrouw Juno van haar jaloezie te genezen. Daarna ontrolt het verhaal zich.

De entourage van de oppergod bedenkt een plan waarin Jupiter zogenaamd een nieuw huwelijk aangaat met de nimf Platée. Deze weinig aantrekkelijke dame bewoont een moeras en is overtuigd van haar eigen schoonheid en aantrekkingskracht, wie kan er niet van haar houden? Tot op heden is ze in deze dagdroom blijven hangen zonder dat er daadwerkelijk een minnaar op de stoep is komen staan. En dan krijgt ze bericht dat niemand minder dan Jupiter haar uitverkoren heeft om te trouwen.

Juno wordt op een dwaalspoor gezet, haar man is zogenaamd weer op vrijersvoeten in Athene. Zodoende kunnen Jupiter en zijn nieuwe liefde elkaar ongestoord ontmoeten.

Als het huwelijk bijna voltrokken is staat Juno op de stoep om haar plaats op te eisen. Maar als ze ziet met wat voor een type Jupiter zogenaamd ging trouwen barst ze uit in een schaterlach. Ze begrijpt dat het maar een farce was, bedoeld om haar duidelijk te maken dat het zo’n vaart niet loopt met Jupiters ontrouw. De echtelieden keren snel terug naar de Olympus en Platée duikt vernederd onder in haar moeras.

Het werk is feitelijk een hybride van een opera, ballet en revue waarin specifieke typetjes mogen opdraven. Robert Carsen heeft dat laatste duidelijk als uitgangspunt genomen in zijn productie voor Theater an der Wien. Een opname van een voorstelling zonder publiek uit 2020 is uitgebracht op dvd.

Carsen heeft zijn Platée gesitueerd in de wereld van de haute couture, met veel glitter en glamour, fraaie creaties en paparazzi. Jupiter wordt ten tonele gevoerd als Karl Lagerfeld en met enige fantasie kunnen in Juno zijn tegenhanger Coco Chanel herkennen.

Platée is een travestierol, een kolfje naar de hand van Marcel Beekman die hiervan zijn specialisme heeft gemaakt. Zijn typering doet denken aan een personage uit de Britse tv serie Little Britain maar heeft onvermijdelijk ook wel wat weg van Dame Edna. De belangrijkste vrouwelijke hoofdrol is weggelegd voor La Folie, vertolkt door de sopraan Jeanine De Bique die in verschillende creaties opkomt waaronder natuurlijk ook Lady Gaga, kan niet missen.

Plaats van handeling in de eerste akte is een chic restaurant waar Platée als cliënte van een wellness salon wordt binnengebracht voor een manicure. Volledig overtuigd van haar eigen schoonheid valt ze iedereen lastig met haar avances. En in dat idee lijkt ze bevestigd te worden door Jupiter.

In de volgende aktes zien we een trap waarlangs Jupiter afdaalt en beneden een catwalk met tribunes aan weerszijden. Het is er voortdurend een drukte van belang. Met koor, dansers en figuranten is het zo nu en dan echt dringen geblazen.

Jupiter knijpt er even onopvallend tussenuit met een jonge meid voor een vluggertje in de bezemkast terwijl Platée zich volop loopt te verheugen in de belangstelling van de gasten. Ze voelt zich bewonderd en heeft geen vermoeden dat het slechts een spel is ten koste van haarzelf.

Beekman is helemaal in zijn element als de narcistische in een schijnwereld levende Platée die even de tijd van haar leven heeft. Hoeveel personen er ook op het toneel rond lopen, hij weet toch steeds alle aandacht op zich gericht te houden. Vooral door zijn spel, zijn zang is een ander verhaal aangezien hij niet zingt als een tenor maar als iemand die een vrouwenstem imiteert op een manier dat het nadrukkelijk klinkt als imitatie.

We moeten er lang op wachten maar als La Folie ten tonele verschijnt is er ook voor de reguliere operaliefhebber veel te genieten. Prachtig optreden van De Bique.

Het verhaal is klassiek maar de enscenering en dus ook de kostuums zijn eigentijds. Die lijn is doorgetrokken naar het ballet dat een schoolvoorbeeld is van moderne dans. De muziek is en blijft natuurlijk vroege barok en valt ruwweg uiteen in twee delen. Relatief onopvallende sterk herhalende begeleiding in de dialogen en zangstukken onderbroken door wervelende tussenspelen. Is men klaar met praten dan wordt er even gewerveld, tot vervelens toe mag ik wel zeggen.

Natuurlijk wordt het allemaal uitstekend gebracht door Les Arts Florissants onder leiding van William Christie, maar erg boeiend wordt het nooit. Gelukkig heeft Carsen alles uit de kast gehaald om er een leuk schouwspel van te maken en vooral dankzij Beekman is dat goed gelukt.

Foto’s
Monika Rittershaus/Theater an der Wien
Werner Kmetitsch

interview met Marcel Beekman:
Marcel Beekman: als karaktertenor kan ik de hele wereld veroveren!