Tekst: Neil van der Linden

Ixchel Mendoza Hernández en het pluche ‘beertje’ ofwel poolvosje of poolhondje

Tijdens de voorstelling moest ik even denken aan de moedergiraffe in dierentuin Emmen die stierf tijdens de bevalling van haar jong. Het kalf was al dood doordat het verkeerd lag. Daarna stierf ook de moeder.

Geboorte, dood, liefde, verloren liefde, gebrek aan liefde, moeder en kind, daar gaat deze voorstelling over. Daar gaat veel kunst over. En toch is het goed te benoemen dat ook deze voorstelling daar bij uitstek over gaat.

Angela speelt zich af in een aanvankelijk somber betonnen interieur met achterin een strak-moderne open keuken. Zes personages. Aan het begin zien we de Angela uit de titel, een jonge vrouw, alleen, nors kijkend, zittend aan een tafel.

Op een matras in een hoek ligt een pluche speelgoeddiertje dat op een poolvosje of poolhondje lijkt, maar later door Angela’s moeder telkens bijna dwingend als beertje zal worden aangeduid, Angela’s speelgoedbeertje.

Een op het speelgoeddiertje gelijkend poolvosje of poolhondje zien we vervolgens op een videoscherm in een animatiefilm. Het kan spreken en richt zich tot het publiek. En zal samen met een later te verschijnen buitenaardse boodschapster  rationeler blijken te zijn dan wat de mensenpersonages op het toneel vervolgens tegen elkaar zullen zeggen.

Een jongen komt een paar keer binnen, die blijkbaar haar vriend is. Maar hij komt ook geregeld binnen met een andere jonge vrouw die weinig affiniteit met Angela heeft, maar die af en toe wel haar afschuw uitspreekt over Angela. En er is Angela’s moeder die evenmin veel affectie tegenover Angela aan de dag legt, maar zich wel voortdurend met haar bemoeit.

Angela blijkt sinds haar jeugd een neurotische aandoening te hebben waarvan ze als influencer op Instagram of TikTok verslag doet. Ze lijkt via het telefoonscherm tegenover haar volgers meer affectie kwijt te kunnen dan in haar fysieke werkelijkheid en debiteert zelfs levenswijsheden die ze nauwelijks kan hebben opgepikt uit haar benauwende dagelijkse omgeving. Een hoogbegaafd geestelijk instabiel oud kind binnen een kluwen van verstikkende psychologische verhoudingen. En terwijl iedereen het over de ziekte van Angela heeft lijkt de moeder te willen bewijzen dat ze nog zieker is.

Langzamerhand begint het decor te veranderen. Een soort zijkamers aan de rechter- en linkerkant en de hele open keuken in het midden blijken haarscherpe filmprojecties te zijn die langzamerhand veranderen, eerst in andere interieurs, met kamerplanten en open haard, tot de haardblokken beginnen te zweven, en we sombere straten, via bosbranden en zonnevlammen zijn.

De benauwende omgeving uit het begin biedt uitzicht op een wijds maar evenzeer bedreigend heelal. We zien video-‘loops’, die bewust zichtbaar niet naadloos aan elkaar zijn gelast. Het ‘a strange loop’ uit de titel wordt op deze deze manier ook een klein beetje gereflecteerd in de techniek van de videomontage.

Zo weinig empathie als de personages onderling aan de dag leggen, zo weinig empathie lijken ze in hun norse onderlinge gedrag van ons, toeschouwers te vragen.  Alleen wordt Angela op gegeven moment wel heel erg ziek, en baart ze, via haar mond, een baby. Waarmee de moeder meteen aan de haal gaat.

Dat Angela zich tegenover haar influencers wel kan uiten zoals tegenover niemand in haar echte omgeving kan een metafoor zijn voor kunstenaarschap. Maar zou de voorstelling ook een metafoor zijn voor de zwaarte – voor een moeder – van het echte fysieke baringsproces?

Bevallen is één van de ongeveer de ‘normaalste’ gebeurtenissen in de geschiedenis van de mensheid (en natuurlijk  van een groot deel van het dierenrijk in het algemeen). Tegelijkertijd is het ook telkens één van de bijzonderste gebeurtenissen, waarbij fysiek dingen komen kijken waarvan een niet-moeder en zeker een man zich nauwelijks een voorstelling kan maken. Hoeveel liefhebbende familieleden je ook om je heen zou hebben, en hoezeer de diep in de biologie verankerde moederlijke oer- -reflexen en -instincten het proces meestal vanzelf de goede kant op sturen.

De videobeelden van foetussen en baby’s tegen de achterwand geven ook aanleiding tot interpretaties in deze richting. En ja, de ‘normale’ geboortes zijn tegelijkertijd toch telkens weer een wonderbaarlijke ‘loop’. En in wat volgt op de geboorte, het opvoedingsproces, kan alles evengoed vanzelf goed gaan, maar het kan ook fout gaan, nog meer ‘strange loops’.

In de voorstelling kan hoop worden geput uit het resterende personage, de van buiten de aarde afkomstig lijkende boodschapster, gespeeld door violiste Diamanda La Berge Dramm. Ze oogt als een cherubijn, en met een soort babydoll aan ook op een grootformaat klein kind, en met haar viool ook op een Orpheus in kindje-Jezus gedaante, die de wereld mooier maakt met muziek, en die samen met het pratend poolvosje op het videoscherm een Messiaanse duiding weet te geven aan het alles wat wij zien.

‘Dit verhaal is gisteren gebeurd, maar ik weet dat het morgen is’, zeggen ze. Aan het begin van de voorstelling hadden we al een tekst in het toneelbeeld geprojecteerd gezien, alsof het geschilderd was: ‘Het nu volgende verhaal is echt.’ Maar voor het moment is het gelukkig ook maar even echt als de projectie. Niet meer. En ook niet minder.

Gezien 7 juni, ITA, Holland Festival.

concept Susanne Kennedy, Markus Selg
tekst en regie Susanne Kennedy
decor Markus Selg
performers: Diamanda La Berge Dramm, Ixchel Mendoza Hernández, Kate Strong, Tarren Johnson Dominic Santia
Soundtrack Diamanda La Berge Dramm, Richard Alexander
live muziek Diamanda La Berge Dramm
video design Rodrik Biersteker, Markus Selg

Foto’s © Julian Röder