Ruggiero_Leoncavallo

Mini discography of Leoncavallo’s Pagliacci: to sob or not to sob?

Paljas

©Bibliotheque de l’Opera Garnier

Pagliacci by Ruggiero Leoncavallo is almost always paired with Mascagni’s Cavalleria Rusticana, and has been for over a hundred years. Not that it was ever intended to be, but it makes sense. Both (short) operas were written by two very gifted young composers who were at the very beginning of their careers. Both works were created at the same time- but independently of each other – and both are set in the scorching heat: Pagliacci in Calabria and Cavalleria in Sicily.  In both regions love is unconditional and adultery is punishable by death.
Even in the studios, the operas were often recorded together and presented as duo packages, many times with the same singers, which did not always turn out well.

CD’s

RENATO CELLINI


On the 1953 recording conducted by Renato Cellini (Warner Classics 5856502), Jussi Björling sings a memorable Canio and Victoria de los Angeles is a lovely, although not quite adequate Nedda. What makes the recording really special is the contribution of both baritones: Lenard Warren (Tonio) and Robert Merrill (Silvio). Just listen to Warren’s ‘Si pui…’  It makes me cry… How beautiful!

— 

TULIO SERAFIN



In 1955, Maria Callas recorded the roles of Santuzza and Nedda. As always, she is irresistible, although I find her Santuzza slightly more successful than her Nedda. With the latter she has audibly less affinity, which is not just down to the coloraturas. Then again, she was not particularly fond of adulterous women. As her Canio (and Turiddu) we hear Giuseppe di Stefano. Beautifully sung that is, but for me far too light and with too little profile. Tito Gobbi (Tonio), on the other hand, is nothing short of brilliant. legendary even. Tulio Serafin makes it into a real drama, his direction is very exciting.




RICCARDO MUTI



In Riccardo Muti’s recording from 1987 (EMI 7636502) José Carreras is the star connecting the two operas. I find him too light for both roles, but his interpretation of especially Canio is well thought through and believable. Montserrat Caballé is a beautiful Santuzza and Renata Scotto a ditto Nedda, though both fail to fully convince me.  Kari Nurmela (Tonio) and Matteo Manuguerra (Alfio) are just boring, but Thomas Allen is an outstanding Silvio. Riccardo Muti’s direction is detached and understated.




RICCARDO CHAILLY




Do not forget the recording Riccardo Chailly (Decca 4670862) made during the Christmas matinee in the Concert Gebouw in 1999. José Cura was still very promissing then and his Canio was really good. The rest of the cast (Barbara Frittoli as Nedda, Carlos Álvarez as Tonio en especially Simon Keenlyside as Silvio) was also very strong.





DVD


One does not immediately expect innovation, modernisation or concepts from Giancarlo del Monaco, but with the staging of ‘Cav/Pag’ filmed in Madrid in February/March 2007, he manages to surprise everyone. Not that it is that daring: Pagliacci is fairly traditional, although he had moved the action to the 1950s/60s. The life-size posters from ‘La Dolce Vita’ and all the busy activity evoke the atmosphere of a film set, which is del Monaco’s intention; it is his homage to Fellini.

Truly innovative is the presentation of both one-acts: del Monaco sees them as intertwined Siamese twins, forever united with each other. The performance thus begins with the prologue from Pagliacci; according to del Monaco the manifesto of verism, which then flows seamlessly into Cavalleria Rusticana. The last and first scenes of both operas also blend together: among the crowd, that had first come out to greet the comedians, Turiddu’s body is being carried. The black and white Cavalleria does contrast greatly with the colourful and sensual ‘Pagliacci’. The performance is nice, but no more than that.



FILM


Canio was not Franco Corelli’s favourite role. He sang it for the first time in 1954, in the studio of Italian Television. The performance was taped there in that year and was released on DVD some time ago (Hardy Classics HCD 4016). His looks work somewhat against him (too handsome, too young), but then again his interpretation will leave only a heart of stone unmoved. Mafalda Micheluzzi is, also optically, a very good Nedda and with Tito Gobbi we get not only a singer and actor, but also a real Miracle Man presenting a thousand different faces.



Pagliacci’s story in which reality and theatre intertwined and also influenced each other was apparently strong enough to be of interest to the film industry. Leoncavallo himself wrote his libretto, which, by his own admission, was inspired by a real event he witnessed when he was a child,
In 1942, the story was filmed (directed by Giuseppe Fatigati) as part of another story: Canio is released from prison, goes in search of his daughter and tells his life story to a young composer, who then promptly turns it into an opera.



The ‘real’ Canio is played by Paul Hörbiger and his operatic alter ego by Beniamino Gigli. Alida Valli, then an Italian sex symbol is Nedda. It was released on DVD about 20 years ago (BCS D0513), in black and white and with English subtitles, but a little knowledge of Italian won’t hurt – the subtitles are not always easy to see.

VARIA


Years ago, when classical music was not yet a taboo on television and programmes about opera singers were as popular as those about pop stars, a German TV team made a portrait of American baritone Sherrill Milnes. The whole thing was commented upon by Burt Lancaster and a few fellow singers also participated: Plácido Domingo, Mirella Freni, Peter Schreier and Julia Miguenes. It began very symbolically with the prologue from Pagliacci, and ended with the Credo from Otello, two of the best roles of this great singer-actor’s career (VAI 4355)



Of ‘Vesti la giubba’, the tenor aria of all time, the performances are uncountable. Most charming is a CD by Bongiovanni (GB 1071-20) on which 23 tenors give their take on it. The very first recording dates from 1907 (Antonio Paoli, the original Canio, plus Enrico Caruso), the last is from 1944 (Jussi Björling). There is singing in several languages and it is more than fun to hear who is and who is not sobbing. Note: Paoli is!



About 25 years ago, German judge and a great opera connoisseur Dieter Zöchling  wrote a book about fictional trials of murderers on the operatic stage. All the major characters from the operas in question appear before the witness stand, providing additional background stories, insanely funny. Canio was sentenced to 20 years in prison!
Dieter Zöchling; Freispruch für Tosca – Jago soll hängen. Fiktive Prozesse.
ISBN 3784421288


Leoncavallo’s Zazà: a drama brimming with silent tears

Admittedly. It is a dragon of a story with a high “crying gypsy boy” content. And yet…

In a way, Zazá is reminiscent of Cilea’s Adriana Lecouvreur. The heroine is a celebrated singer who starts a complicated relationship with a man she does not know is married.

Like Adriana, she is faithfully assisted by an older colleague who was once her lover and who still loves her. But unlike Adriana, it doesn’t kill her, at least if you don’t take deadly grief too literally.

Faced with her lover’s daughter (handkerchief at hand?), she makes a proud decision and leaves the crook, but first she confronts her slippery lover with the real facts of his character.
No murder, no suicide, but a drama brimming with silent tears.

Ermonella Jaho (Zazá) has a light soprano voice with silver overtones: beautiful and very belcanto like. Too much, actually, because personally I would have preferred a bit more volume.



Stephaen Gaertner is a fine Cascart: he sings his big hit Zazá , piccola zingara with great empathy and warmth, although he cannot not make me forget his illustrious colleagues.

Renato Zanelli:



Riccardo Massi may not sing beautifully, but he seems to have verismo in his blood and he gives Milio a real face.

The BBC Symphony Orchestra plays beautifully, but for me it is all too neat and too well-be

Mimi Pinson oftewel La bohème van Leoncavallo

Tekst: Peter Franken

Henry Murger Illustration for the fiftieth anniversary of his death in: Le Petit Journal, France, Jan., 29, 1911

Zowel Puccini als Leoncavallo werkten eind jaren 1890 aan een opera gebaseerd op de roman Scènes de la vie de bohème uit 1849 van Henri Murger. Puccini maakte gebruik van een libretto dat was geschreven door Luigi Illica en Giuseppe Giacosa.

Leoncavallo schreef zijn eigen libretto en maakte daarbij heel andere keuzes voor zijn werk in vier aktes. Murger schreef min of meer op zichzelf staande korte verhalen, schetsen van het leven van bohemiens. In Puccini’s versie is daar wat samenhang in gebracht waardoor een doorlopende verhaallijn is ontstaan. Die is bij Leonvacallo duidelijk minder prominent.

De wereldpremière vond plaats op 6 mei 1897 in het Teatro La Fenice in Venetië, een half jaar na Puccini’s première en Leoncavallo’s Bohème is nadien altijd in de schaduw van het werk van zijn concurrent blijven staan, ook nadat de componist de titel ter onderscheid had veranderd in Mimi Pinson.

Opvoeringen zijn zeldzaam en in het reguliere circuit is er geen enkele opname op dvd van beschikbaar. De bekendste opname op cd is die onder Heinz Wallberg uit 1970 met Franco Bonisolli als Marcello, Alan Titus als Schaunard, Bernd Weikl als Rodolfo, Alexandra Milcheva als Musette en Lucia Popp als Mimi.

The Cafe Momus scene from an 1899 production of Leoncavallo’s La Bohème.

Uitbater Gaudenzio van cafe Momus probeert tevergeefs de bohemiens buiten te houden, aangezien ze nooit betalen en altijd de boel op stelten zetten. Marcello heeft een keer een naaktmodel meegebracht om daar te schilderen en Schaunard zingt te luidruchtig. De musicus belooft dat ze het deze keer, kerstavond, rustig zullen houden. Ze hebben geld en er komen chique dames mee.

Costume sketch

Mimi arriveert met Musette in haar kielzog, die heeft haar bankier die avond vrij gegeven. De meisjes zingen bij wijze van introductie over elkaar. Mimi hemelt Musette op die alleen maar voor de liefde leeft in ‘Ed ora, conoscetela’ en Musette bezingt de lieve blonde Mimi in ‘Mimi Pinson, biondinetta’.

Montserrat Caballé zingt ‘Ed ora, conoscetela’:

Uiteraard loopt alles uit de hand als men de aangerukte champagne, kreeft en andere luxe gerechten niet kan betalen uit een gezamenlijk vermogen van 2 francs maar de wat geheimzinnige rijkere heer Barbemuche die kennelijk uit is op enig contact met de ‘bohème’ biedt aan de rekening te betalen. Schaunard wijst dit van de hand maar om Gaudenzio toch aan zijn geld te helpen speelt hij met Barbemuche een partijtje biljart wat bij winst het benodigde bedrag moet opleveren. Barbemuche gaat in dit toneelstukje mee en verliest ‘eervol’. Iedereen tevreden.

Mimi en Rodolfo hebben bij aanvang al een relatie en in tegenstelling tot bij Puccini is zij hier nog normaal gezond. Marcello is gelijk helemaal weg van Musette en probeert haar te versieren. Later blijkt ze omwille van hem haar rijke geliefde te hebben verlaten.

Duet uit de eerste acte ‘Signorina Musette’.
Marcello: Mario Malagnini Musette: Martha Senn

Vanwege die ontrouw zet Musette’s minnaar haar aan de dijk en weigert nog langer haar te onderhouden. Met als gevolg dat Musettes meubilair is geconfisqueerd en direct door de conciërge naar de binnenplaats is gedragen. Maar die avond had ze net al haar vrienden uitgenodigd voor een feestje.

Schaunard, duidelijk het alter ego van Leoncavallo, weet daar wel raad op. Musettes piano staat inmiddels ook op de binnenplaats, zij het inmiddels een beetje ontstemd, en drank kan uit de waterput worden verkregen. Zo wordt het toch een gezellige boel, vooral dankzij de muziek natuurlijk. Een aardig detail is dat ergens een C en D tegelijkertijd worden aangeslagen om de indruk te wekken dat de D daadwerkelijk niet goed klinkt.

De buren, die uit hun slaap gehaald zijn, protesteren tevergeefs en het wordt een heel pandemonium. Barbemuche is ook aanwezig en heeft graaf Paul meegebracht. Die weet onopvallend Mimi over te halen met hem mee gaan, een luxe leven wacht haar, waarom hier blijven in armoede?

Ook Musette, die inmiddels bij Marcello is ingetrokken, houdt de armoe en vooral de honger en kou na een tijdje niet meer uit en wil bij hem weg. Mimi komt juist weer terug omdat ze nog steeds van Rodolfo houdt maar die vertrouwt haar niet meer. Zowel Marcello als Rodolfo reageren hun boosheid en frustratie op de beide meisjes af, ze kunnen maar beter vertrekken en nooit meer terugkomen. Het valt ook niet mee om als randfiguur je staande te houden, het bohemien bestaan berust grotendeels op bravoure, in werkelijkheid is het afzien.

José Cura zingt ‘Musetta! Testa adorata’ (live uit Budapest):

Dezelfde aria door Mario del Monaco:

Aan het eind staat Mimi plotseling bij Rodolfo en Marcello op de stoep. Ze was door graaf Paul verlaten en had geprobeerd haar bestaan als bloemenverkoopster weer op te pakken maar dat was niet gelukt, teveel concurrentie. Door kou en ondervoeding was ze ziek geworden en in het ziekenhuis opgenomen, maar vanwege gebrek aan geld daaruit voortijdig ontslagen.

Original set design sketch for the fourth act

Musette die op deze kerstavond, een jaar na het begin van het verhaal, even langs komt ‘for old times sake’ laat direct al haar juwelen verpanden om een dokter en medicatie voor Mimi te kunnen betalen. Het mag niet baten, Mimi sterft te midden van het groepje bohemiens.

In de orkestratie en regelmatig terugkerende muzikale wendingen herken je al snel Il Pagliacci., zonder dat dit overheersend is, meer het visitekaartje van de componist. Musette heeft hier de belangrijkste rol bij de vrouwen, Mimi horen we vooral in de eerste en de vierde akte. De derde akte draait voornamelijk om het mislukken van de relatie tussen Marcello en Musette, gewoon omdat je van liefde alleen nu eenmaal niet kunt leven. Musettes ariaatje ‘Mimi Pinson, biondinetta’ klinkt als een vrolijk nummer uit een operette.

Ermonela Jaho over ‘Mimi Pinson, biondinetta’:

en hier luistert zij naar  de opname van Rosina Storchio (1911):

In de derde akte klinkt Musette zelfs als een personage dat sterk doet denken aan Franz Léhar. Dat is echter niet bepalend voor de opera als geheel die als zeer degelijk overkomt en beslist minder steunt op effectbejag dan Puccini’s gelijknamige werk. Hoewel de mezzo feitelijk de show steelt is ook de partij van sopraan Mimi heerlijk om naar te luisteren, vooral natuurlijk in de lyrische vertolking door Lucia Popp.

Ik blijf uitkijken naar een live voorstelling of op zijn minst een opname op dvd. Echter met het beluisteren van een cd kom je natuurlijk ook al een heel eind. Gewoon een klassieke productie van Puccini’s Bohème voor de geest halen geeft zonder meer een goede indruk hoe Leoncavallo’s versie er in het theater uit zou kunnen zien.

Opname uit 1963 met Angelo Lo Forese:

En hier de opname uit 1958 onder Mollinari Pradelli met o.a. Bastianini als Rodolfo:

Mini discografie van Pagliacci van Leoncavallo: snikken? Niet snikken?

Paljas

©Bibliotheque de l’Opera Garnier

Pagliacci van Ruggiero Leoncavallo wordt vrijwel altijd aan Cavalleria Rusticana van Mascagni vastgekoppeld en dat al meer dan honderd jaar lang. Niet dat het ooit de bedoeling was, maar logisch is het wel. Beide (korte) opera’s werden geschreven door twee zeer begaafde jonge componisten die aan het begin van hun carrière stonden. Beide werken ontstonden – onafhankelijk van elkaar – in dezelfde tijd en beiden spelen zich af in de verzengende hitte van Calabrië (Pagliacci) en Sicilië (Cavalleria) waar liefde onvoorwaardelijk is en waar op overspel de doodstraf staat.

Ook in de studio’s werden de opera’s vaak samen opgenomen en als duo-verpakking gepresenteerd, veelal met dezelfde zangers wat niet altijd goed uitpakte.

CD’s

RENATO CELLINI

Paljas cellini

Op de uit 1953 stammende opname onder leiding van Renato Cellini (Warner Classics 5856502) zingt Jussi Björling een memorabele Canio en is Victoria de los Angeles een mooie, al niet helemaal adequate Nedda. Wat de opname echt bijzonder maakt is de bijdrage van beide baritons: Lenard Warren (Tonio) en Robert Merrill (Silvio), dat krijg je niet meer voor elkaar. Luister alleen maar naar Warrens ‘Si pui…’  Mijn God. Hier kan ik alleen maar bij janken…


TULIO  SERAFIN

Paljs Callas

In 1955 nam Maria Callas de rollen van Santuzza en Nedda op. Zoals altijd is ze onweerstaanbaar al vind ik haar Santuzza iets beter geslaagd dan Nedda. Met de laatste heeft ze hoorbaar minder affiniteit wat niet alleen aan de coloraturen ligt. Maar goed, zij had het niet zo op met overspelige vrouwen. Als haar Canio (en Turiddu) horen we Giuseppe di Stefano. Mooi gezongen dat wel, maar voor mij veel te licht en met te weinig profilering. Tito Gobbi (Tonio) daarentegen is niet minder dan geniaal. legendarisch. Tulio Serafin maakt een echte drama van, zijn directie is spannender dan spannend (Warner Classics 2564634091


RICCARDO MUTI
Paljas Muti

In de opname van Riccardo Muti uit 1987 (EMI 7636502) is José Carreras de ster die beide opera’s verbindt. Voor beide rollen vind ik hem te licht, maar zijn interpretatie van voornamelijk Canio is doordacht en geloofwaardig. Montserrat Caballé is een aardige Santuzza, en Renata Scotto een dito Nedda al kan ik geen van beiden echt overtuigend vinden. Kari Nurmela (Tonio) en Matteo Manuguerra (Alfio) zijn ronduit saai, maar Thomas Allen is een Silvio uit duizenden. Riccardo Muti dirigeert afstandelijk en onderkoeld.


RICCARDO CHAILLY

Paljas Chaiky

Vergeet ook de opname niet die Riccardo Chailly (Decca 4670862) maakte tijdens het Kerstmatinee in het Concertgebouw 1999. José Cura was toen nog veelbelovend en op zijn Canio is weinig aan te merken. Ook de rest van de cast (Barbara Frittoli als Nedda, Carlos Álvarez als Tonio en voornamelijk Simon Keenlyside als Silvio) was bijzonder sterk.


DVD

Paljas Madrid
Van Giancarlo del Monaco verwacht je niet direct innovatie, modernisering of concepten, maar met de in februari/maart 2007 in Madrid verfilmde enscenering van ’Cav/Pag’ slaagt hij erin om iedereen te verrassen. Niet dat het zo gewaagd is: Pagliacci is tamelijk traditioneel, al had hij de actie verplaatst naar de jaren vijftig/zestig. De levensgrote posters uit ‘La Dolce Vita’ en de grote bedrijvigheid roepen de sfeer van een filmset op, dat is ook del Monaco’s bedoeling, het is zijn hommage aan Fellini.

Echt vernieuwend is de presentatie van beide eenakters: del Monaco beschouwt ze als een verstrengelde Siamese tweeling, voor altijd met elkaar verenigd. De voorstelling begint aldus met de proloog uit Pagliacci, volgens del Monaco hét manifest van het verisme, die daarna naadloos overgaat in Cavalleria Rusticana. Ook de laatste en de eerste scène van beide opera’s lopen in elkaar over: tussen de menigte, uitgelopen om komedianten te begroeten wordt het lichaam van Turiddu gedragen. De zwart/witte Cavalleria staat wel in groot contrast met de kleurrijke en sensuele ‘Pagliacci’. De uitvoering is aardig, maar niet meer dan dat.

Violeta Urmana, Vincenzo La Scola, Marco de Felice, Vladimir Galouzine, Maria Bayo, Carlo Guelfi; Madrid Symphony Orchestra &  Chorus olvJesús López Cobos (Opus Arte OA 0983 D)

FILM

Paljas corelli

Canio was niet de geliefde rol van Franco Corelli. In 1954 zong hij hem voor het eerst, in de studio van de Italiaanse televisie. De uitvoering werd er toen op een band opgenomen en is een tijd geleden op DVD uitgekomen (Hardy Classics HCD 4016). Hij heeft zijn uiterlijk wat tegen (te knap, te jong), maar daar tegenover staat een interpretatie die alleen een hart van steen onberoerd zal laten. Mafalda Micheluzzi is, ook optisch, een zeer goede Nedda en met Tito Gobbi haalt men niet alleen een zanger en acteur, maar ook een duivelskunstenaar met duizenden gezichten in huis.

Paljas film

Het verhaal van Pagliacci waarin de realiteit en het theater elkaar beïnvloedden en door elkaar heen liepen, was blijkbaar sterk genoeg om interessant te zijn voor de filmindustrie. Leoncavallo schreef zelf zijn libretto, dat, volgens zijn eigen zeggen geïnspireerd was op een echte gebeurtenis waarvan hij getuige was toen hij nog een kind was,

In 1942 werd het verhaal verfilmd (regie Giuseppe Fatigati) als een deel van een ander verhaal: Canio wordt uit de gevangenis ontslagen, gaat op zoek naar zijn dochter en vertelt zijn levensgeschiedenis aan een jonge componist, die dan ook prompt een opera van maakt.

De ‘echte’ Canio wordt gespeeld door Paul Hörbiger en zijn opera alter ego door Beniamino Gigli. Alida Valli, toen een Italiaanse sekssymbool is Nedda. Het is een jaar of twintig geleden op dvd uitgebracht (BCS D0513), in zwart wit en met Engelse ondertitels, maar een beetje kennis van het Italiaans kan geen kwaad – de ondertitels zijn niet altijd goed zichtbaar.

VARIA

Paljas milne

Jaren geleden, toen klassieke muziek nog geen taboe was op de televisie en de programma’s over de operazangers even geliefd waren als die over de popsterren, heeft een Duitse TV-team een portret van de Amerikaanse bariton Sherrill Milnes gemaakt. Het geheel werd door Burt Lancaster bij elkaar gepraat en er deden ook een paar collega zangers mee: Plácido Domingo, Mirella Freni, Peter Schreier en Julia Miguenes. Het begon heel erg symbolisch met de proloog uit Pagliacci, en eindigde met Credo uit Otello, twee van de beste rollen uit de carrière van deze geweldige zanger-acteur (VAI 4355)

Palas vesti

Van ‘Vesti la giubba’, de tenoraria aller tijden zijn de uitvoeringen niet te tellen. Alleraardigst is een cd van Bongiovanni (GB 1071-20) waarop 23 tenoren uit de schellaktijd hun visie daar op laten schijnen. De allereerste opname dateert uit 1907 (Antonio Paoli, de allereerste Canio, plus Enrico Caruso), de laatste is uit 1944 (Jussi Björling). Er wordt in verschillende talen gezongen en het is meer dan leuk om te horen wie wel en wie niet snikt. Nu: Paoli doet het wel!

Paljas boek

Een jaar of 25 geleden heeft de Duitse rechter en een groot operakenner Dieter Zöchling een boek geschreven over fictieve processen van de moordenaars op de operabühne. Alle belangrijke karakters uit de desbetreffende opera’s komen voor de getuigenbank, wat voor extra achtergrondverhalen zorgt, waanzinnig leuk. Canio werd voor twintig jaar gevangenis veroordeeld.

Dieter Zöchling; Freispruch für Tosca – Jago soll hängen. Fiktive Prozesse.
ISBN 3784421288

Discografie van Cavalleria Rusticana:
Is verismo dead? Part 1: Cavalleria Rusticana