Koning David…. Een van meest inspirerende en tot de verbeelding sprekende figuren uit de Bijbel. Maar bestond hij echt? Wij leven in een tijd waar van alles aan getwijfeld wordt en dat mag. Het is niet verkeerd, tenzij je gaat beweren dat de aarde plat is en een aanhanger van de complottheorieën bent..
Sommige historici nemen aan dat koning David daadwerkelijk heeft bestaan, maar dat (net als bijvoorbeeld bij Koning Arthur) veel van de verhalen over zijn leven eerder tot de mythen behoren en niet als harde geschiedschrijving moeten worden beschouwd. Iedereen weet dat de bijbel niet door de historici is geschreven. So what? Er bestaat nog zoiets als geloof. Als geruststellend sprookje, Zeker in onze warrige tijden hebben we het nodig.
Koning David was, behalve een brave man, stoute echtgenoot en een harpist ook een geniale dichter. Zijn psalmen behoren nog steeds tot het mooiste dat de dichtkunst ooit heeft opgeleverd. Zijn invloed op de kunst en zeker op muziek was en is immens is. Zijn psalmen zijn dan ook door verschillende componisten op muziek gezet, denk aan o.a. Bach, Allegri, Schütz, Strawinski, Kodaly…. Een van de redenen dat ik mij weer eens in David ging verdiepen. Of hij wel of niet bestaan heeft doet het er niet toe. Inspiratie heeft geen wetenschappelijke bewijzen nodig en kunst hoeft niet getoetst worden aan feiten. Een kleine (met een nadruk op ‘kleine’!) selectie van wat er allemaal te vinden is. De volgorde is willekeurig.
Michael Levy vraagt zich af: hoe zou zijn harp geklonken hebben? Hij postte een ‘live’ uitvoering van het traditionele Hebreeuwse lied “Zemer Atik” (track 5 van zijn album uit 2008, “King David’s Lyre; Echoes of Ancient Israel”):
Zoltan Kodaly, Psalmus Hungaricus:
Schumanns Davidsbündlertänze gespeeld door Andras Schiff:
Paul Schoenfield en zijn prachtige altvioolconcert ‘King David dancing before the ark’:
Sarah Connolly zingt King David van Herbert Howells:
King David’s Suite van Lionel Hampton, opgenomen in München ter gelegenheid van Munich Summer Piano Festival in 1994. Het St. Petersburg State Orchestra staat onder leiding van Alexander Tschernuschenko, Lionel Hampton speelt vibrafoon:
Franz Liszt, Psalms of David:
Igor Stravinsky, Symphony of Psalms uitgevoerd door het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor:
Krzysztof Penderecki, Psalm of David opgenomen in Carnegie Hall:
DAVID EN SAUL
Händel:
David symphony for Harp (act I, scene V) Sara Águeda, arpa doppia
Aria van David
Carl Nielsen, de hele opera:
Paul Ben-Haim, Sweet Psalmist of Israel. David before Saul:
DAVID EN JONATHAN
Jonathan was de zoon van Saul, koning van Israël, afkomstig van de stam Benjamin en David kwam van de stam Juda. Ooit de rivalen voor de kroon werden ze vrienden en waarschijnlijk meer, maar de Bijbel geeft de werkelijke aard van de relatie tussen David en Jonathan niet expliciet weer. In de traditionele interpretatie van hun vriendschap wordt er nadruk gelegd op de platonische liefde, een voorbeeld van ‘homosocialiteit’. Iets wat later werd omschreven als een sterke persoonlijke vriendschappen tussen mannen. Tegenwoordig wordt er vaak de nadruk gelegd op wat sommigen zien als homo-erotiek in het verhaal
David et Jonathas van Charpentier, opname uit Ais-en-Provence:
Trudy Labij: ‘Wat ik nou toch heb gelezen’ uit de musical Foxtrot (4), 1977:
In 1967 Rolf Liebermann approached Krzysztof Penderecki with the request to compose an opera for Hamburg. The result was Die Teufel von Loudun, for which the composer himself had written the libretto. The story is based on a true event: in Loudun (France) in 1634, a Prioress of the Ursuline Order accused a priest of diabolical practices for which he was sentenced to be burned at the stake.
The opera had its world premiere on 20 June 1969 and shortly afterwards it was filmed. The leading role of mother Jeanne was performed in a very impressive way by the great Tatiana Troyanos, whose career began in Hamburg. Her portrait of the hunchbacked demonically possessed nun with sexual visions is breathtaking. Everything about her, from head to toe, acts. Her facial expression changes with every phrase she sings and her voice chills you to the bone.
The horror-like music with its many glissandi and octave leaps evokes a feeling of unease and makes the opera, despite the immense tension, rather uncomfortable to watch. The staging, with a lot of nudity and explicit sex scenes, is very progressive for that time and I can imagine it was experienced as shocking. By the way: did you know that William Friedkin used music by Penderecki for his film The Exorcist?
In het Nederlands
In 1967 benaderde Rolf Liebermann Krzysztof Penderecki met het verzoek een opera voor Hamburg te componeren. Het werd Die Teufel von Loudun, waarvoor de componist zelf het libretto had geschreven. Het verhaal is gebaseerd op een ware gebeurtenis: door het toedoen van een priores van de Ursulinenorde werd in het Franse Loudun in 1634 een priester van duivelse praktijken beschuldigd en tot de brandstapel veroordeeld.
De opera beleefde zijn wereldpremière op 20 juni 1969 en kort erna werd hij verfilmd. De hoofdrol van moeder Jeanne werd op een zeer indrukwekkende manier vertolkt door de grote Tatiana Troyanos, wier carrière in Hamburg was begonnen. Haar portrettering van de door duivels geplaagde gebochelde non met seksuele visioenen is duizelingwekkend. Alles aan haar, van top tot teen, acteert. Haar gezichtsuitdrukking verandert met elke gezongen frase en haar stem gaat door merg en been.
De horrorachtige muziek met haar vele glissandi en octavensprongen roept een gevoel van onbehagen op en maakt dat je, ondanks de immense spanning, toch wel ongemakkelijk in je stoel blijft zitten. De enscenering, met veel bloot en expliciete seksscènes is voor die tijd zeer vooruitstrevend en ik kan me voorstellen dat het toentertijd als shockerend werd ervaren.
Over muziek gesproken: wist u dat William Friedkin muziek van Penderecki gebruikte voor zijn film The Exorcist?
The Swiss composer Rolf Liebermann (14 September 1910 – 2 January 1999) is nowadays seen as the father of Regietheater, although he meant something different from the current conceptualism in which the boundary between the permissible and the ridiculous is explored and often crossed.
Under his leadership, the Hamburg State Opera, where he ruled for fourteen years between 1959 and 1973, grew into one of the best and most talked-about opera houses in the world. Liebermann created a good, solid and varied repertoire with special attention to contemporary works, built a fantastic artists’ ensemble and attracted foreign stars and would-be stars (Plácido Domingo’s world career began in Hamburg). Arlene Saunders, William Workman, Raymond Wolansky, Franz Grundhebber, Tom Krause, Hans Sotin, Toni Blankenheim – they all formed a solid and close-knit ensemble, with the occasional addition of a bigger (read: more familiar to the general public) name: Lucia Popp in Fidelio and Zar und Zimmerman, Cristina Deutekom, Dietrich Fischer-Dieskau and Nicolai Gedda in Die Zauberflöte, Sena Jurinac in Wozzeck.
Liebermann also regularly commissioned compositions. In the years of his management no less than 28 operas and ballets had their world premiere, a number many an opera house should be jealous of. Later, in his autobiographical book ‘Opernjahre’, Liebermann described his time at the Hamburg State Opera as the happiest time of his life. I can imagine that. If you were able to realise so much beauty at such a high level, you can only be intensely happy.
Luckily for us, who have not (consciously) experienced those years, Liebermann was also thinking about the future and had director Joachim Hess record thirteen productions for television. Most of the recordings took place in a studio. With the means available at the time, it was impossible to record sound and images at the same time. This meant that first a musical soundtrack had to be pre- recorded, after which the singers could mime to it in the studio very precisely, so everything was in sync.
About ten years ago, Arthaus Musik released these operas on DVD. Of course, by today’s technical standards, it’s all far from perfect. The sound is mono and the camera is rather static, but for the enthusiast there is a lot to enjoy, not in the least because of the repertoire.
PENDERECKI: DIE TEUFEL VON LOUDUN
In 1967 Liebermann approached Krzysztof Penderecki with the request to compose an opera for Hamburg. The result was Die Teufel von Loudun, for which the composer himself had written the libretto. The story is based on a true event: in Loudun (France) in 1634, a Prioress of the Ursuline Order accused a priest of diabolical practices for which he was sentenced to be burned at the stake.
The opera had its world premiere on 20 June 1969 and shortly afterwards it was filmed. The leading role of mother Jeanne was performed in a very impressive way by Tatiana Troyanos, another great star whose career began in Hamburg (after she had received a grant from the Rockefeller Foundation to further her education in Europe, she auditioned in Hamburg where Liebermann immediately offered her a contract). Her portrait of the hunchbacked demonically possessed nun with sexual visions is breathtaking. Everything about her, from head to toe, acts. Her facial expression changes with every phrase she sings and her voice chills you to the bone.
The horror-like music with its many glissandi and octave leaps evokes a feeling of unease and makes the opera, despite the immense tension, rather uncomfortable to watch. The staging, with a lot of nudity and explicit sex scenes, is very progressive for that time and I can imagine it was experienced as shocking!
First act of DIE TEUFEL VON LOUDUN:
Speaking of music: did you know that William Friedkin used music by Penderecki for his film The Exorcist?
GIAN CARLO MENOTTI: HILFE, HILFE DIE GLOBOLINKS!
Especially for Hamburg, the Italian-American composer and director Gian Carlo Menotti composed Hilfe, Hilfe Die Globolinks!, an opera ‘for children and for those who love children’. The premiere took place in 1968 and a year later it was filmed in the studio.
I must confess that I’m not a big fan of children’s operas, but I’ve been shamelessly enjoying this one. It is an irresistible fairy tale about aliens (Globolinks) who are allergic to music and can only be defeated by means of music.
The images are very sensational for that period, full of colour and movement and the forest little Emily (the irresistible Edith Mathis) has to go through with her violet to get help is really frightening. The aliens are a bit of a let-down according to modern standards, but that doesn’t matter, it gives the whole a cuddly shine. The work is bursting with humour and irony; musical barbarians are lashed out at: the school principal who doesn’t like music turns into an alien himself.
There are also a lot of one-liners (“music leads you to the right path” or “when music dies, the end of the world is near”). It is incomprehensible a work like this is not performed all the time in every school (and I don’t mean just for the children), the subject is (and remains) very topical.
None of the roles, including the children, could be better cast, and this once again proves the high standard of the Hamburg ensemble. In which other city would you find so many great singers/actors who can perform so many different roles on such a high level?
Basia con fuoco 
