Op 17 december 2019 viert Ludwig van Beethoven zijn 250ste verjaardag. Als dat een groot feest niet waard is dan weet ik het niet. En feesten zullen we. Er staan ons heel wat concerten, recitals en opnamen te wachten. Tussen al die projecten waar wij onder bedolven gaan worden is er één die mij persoonlijk het meeste aanspreekt: de opname van al zijn pianosonates door Igor Levit.

Wat weten we van Igor Levit? Hij werd geboren in 1987 in Gorky (tegenwoordig Nizjni Novgorod) in Rusland. Hij is op zijn derde begonnen met de pianolessen en had als kind al enorme successen behaald. In 1995 vertrok de familie Levit naar Duitsland, waar hij in 2009 afstudeerde aan de Hochschule für Musik, Theater und Medien Hannover. Zelf hoorde ik hem voor het eerst in de opnamen van het Internationaal Arthur Rubinstein Concours in Tel Aviv in 2005. Hij was toen de jongste deelnemer ooit en hij won er de tweede prijs, de kamermuziekprijs, de publieksprijs én de prijs voor de beste uitvoering van een hedendaags werk. Hij oogde schuchter en verlegen maar als de toeschouwer werd je door hem niet alleen betoverd maar ook naar hem toe gezogen.

Levit speelt Beethoven in Tel Aviv

Ik besloot de jongeman te volgen, voor zo ver mogelijk dan, en toen Sony hem contracteerde en hem een album met de laatste pianosonates van Beethoven liet opnemen was ik er dan ook als de kippen bij. En reken maar dat ik niet werd teleurgesteld! Het was voor Sony een grote gok. Denk maar eens goed na: als twintiger voor je debuutalbum voor Beethovens vijf laatste pianosonates kiezen betekent dat je echt lef moet hebben. Maar het kan ook als chotspe beschouwd worden: hebben de meeste pianisten immers niet moeten wachten tot zij een fatsoenlijke leeftijd bereikten om zich aan de laatste sonates te wagen?

Het resultaat was overweldigend. Het album won in 2014 ettelijke prijzen, waaronder ook een ECHO Klassik, toen die prijs nog serieus werd genomen. En de prijzenregen ging maar door: in oktober 2015 werd zijn cd met werken van Bach, Beethoven en Rzewsky uitgekozen tot Recording of the Year tijdens de 2016 Gramophone Classical Music Awards. In 2018 ontving Levit de prestigieuze Gilmore Award en werd hij genoemd als Royal Philharmonic Society’s ‘Instrumentalist of the Year’.

Levits interpretaties van Beethoven zijn zeer eigenzinnig, dat wel, maar o zo spannend! Levit is dan ook zeer uitgesproken over wat de rol van de vertolker is. Uit het strijdlustige interview van de pianist met Neue Zürcher Zeitung:

“Dus u bent tegen het wijdverbreide ideaal dat de tolk in de eerste plaats de dienaar van de partituur is?

Ik voel me niet als een dienaar, maar ook niet als een meester van wie dan ook. Voor mij is de vraag niet: wat zouden wij zijn zonder de componisten, maar: wat zouden de componisten zonder ons zijn? De interpretatie is mijn persoonlijke reactie op de informatie die ik via de noten ontvang. Maar deze informatie zit soms zo vol onzekerheden dat ik er goed over moet nadenken. Een uitvoering werkt nooit een-op-een. Bij Beethoven komt er nog eens bij dat hij uit zijn tijd probeerde te ontsnappen om iets anders, iets nieuws te creëren.”

Igor Levit over ‘het project’:
“Voor mij is deze opname een afsluiting van mijn laatste vijftien jaar. Het begon met de ‘ontmoeting’ met de Diabelli-variaties toen ik zeventien jaar oud was, iets wat mijn leven in feite heeft veranderd. Iets, wat nog steeds aan de gang is, want hier ben ik dagelijks mee bezig. Met de sonates van Beethoven, met Beethoven zelf en met hoe dat allemaal de wereld waarin ik leef en mijzelf heeft beïnvloed. Dat alles heeft ook geleid tot deze opname. Wat ik in 2013 begon met het opnemen van Beethovens laatste vijf sonates, kan ik nu afsluiten. Het vervult me met groot geluk en voelt tegelijkertijd als een nieuw begin. “

Zelf kan ik alleen maar toevoegen dat Igor Levits visie van Beethoven ook mijn wereld heeft veranderd. Grootgebracht met Gulda, Kempff, Schnabel en Barenboim – allemaal grootheden die nog steeds vooraan op mijn lijstje staan – heb ik opeens een totaal nieuwe visie ontdekt. Nee, in de interpretaties bestaan er geen absolute waarheden. Luister alleen maar even naar ‘Adagio sostenuto’ uit de Monscheinsonate. Zo lief, zo teder, maar ook tegelijk nergens ‘softy’ gespeeld hoor je het zelden. Voor mij voelde het alsof ik de sonate voor het eerst in mijn leven heb gehoord.

Op zondag 9 februari 2020 maakt Levit zijn langverwachte debuut in de serie Meesterpianisten. Het gaat een zeer bijzonder recital worden, want hij gaat er, uiteraard, niet alleen de twee laatste sonates van Beethoven spelen maar ook een pianobewerking van het Adagio uit Mahlers Tiende symfonie. Echt iets om naar uit te kijken!

Beethoven – Piano Sonatas (Complete)
Igor Levit – Piano
Sony Classical, CD 19075843182 (9cd’s)