Weinig kamermuziekwerken hebben zo’n immense impact op de gemoedstoestand van de luisteraar als het klarinetkwintet van Brahms. Ten dele ligt het aan het instrument zelf (ook Mozart wist er raad mee), maar met het geluid alleen, zonder de geniale inval van de componist, zou je alleen maar een klank overhouden.
Neem de begintune alleen maar: “ta ta ta ta, tatatataataaa …” en dan, na een minuutje of zo, trekt het zoet-melancholische geluid van de klarinet rechtstreeks je onbewuste in, totdat je je helemaal verloren waant en alleen maar luisteren kan. Oneerbiedig zou je het werk een gigantische ‘oorwurm” kunnen noemen, maar dan wel een zeer welkome oorwurm: één die je het liefst niet meer uit je hoofd zou willen zetten.
“Het Amadeus”, mijn tot nu toe absolute voorkeur en referentiekader, neemt veel snellere tempi dan het Jerusalem Quartet. Hun Allegro is maar liefst anderhalve minuut korter dan bij de Jeruzalemmers en ook in Con moto komen ze een halve minuut eerder bij de finish.
Of het echt belangrijk is? Nee, want de opname op Harmonia Mundi haalt het zeer hoge niveau van de oude meesters ruimschoots in. Al moet ik toegeven dat de oude opname iets heeft waar geen andere mee zich kan meten, een bepaald soort geluid die men meestal met de ‘goede oude tijden” associeert. Zou het aan de opname techniek liggen?
Klarinetkwintet van Brahms door het Amadeus Quartet met Karl Leister:
Voor het tweede strijkkwartet stond mijn voorkeur nooit echt vast. Ik vond het Borodin Quartet mooi, zeer gevoelig ook, zeker mooier dan het Emerson Quartet, die mij nogal koud liet. Het Amadeus Quartet kon (en kan) bij mij nooit kwaad, maar toch had ik het gevoel, dat het ook anders kon, minder “drukkend”, minder onweer voorspellend.
Ik had gelijk. Hierin zijn de Jeruzalemmers de absolute winnaars. Hun portamenti zijn lichter en delicater, ze lijken ook vluchtiger, net de kleuren van een aquarel. Mij bevalt hun lezing zeer. Een cd om te koesteren.
JOHANNES BRAHMS
Clarinet Quintet, String Quartet No.2
Jerusalem Quartet, Sharon Kam (clarinet)
Harmonia Mundi HMC 902152 • 71’
Toen ik voor de zoveelste keer de zoveelste opname van het klarinetkwintet van Brahms ging bespreken, bedacht ik dat er weinig kamermuziekwerken zijn die zo’n immense impact op de gemoedstoestand van de luisteraar hebben. Ongeacht de uitvoering.
Dat laatste kun je moeilijk over het kwintet van Max Reger beweren. Ik althans heb er helemaal niets mee. Zelfs de beste uitvoering kan niet verhullen dat het stuk niets om het lijf heeft en eigenlijk flauw en saai is. Maar zo saai zoals het op deze cd klinkt hoeft ook al weer niet.
Het kan spannender. Als je deze uitvoering met die van bij voorbeeld het Wilanów Kwartet vergelijkt, dan wint de tweede met gemak. Ze verliezen zich, zoals Isabelle van Keulen en haar vrienden niet in het volgen van de melodielijnen en gaan voor wat minder perfectie, waardoor er meer spanning ontstaat. Voornamelijk het derde deel, Largo, vind ik hier niet om door te komen, zij houden mijn aandacht geen seconde vast.
Sharon Kam, voor mij één van de beste klarinettisten ter wereld heeft Brahms al eerder met het Jerusalem Quartet opgenomen (Harmonia Mundi HMC 902152). Hoe goed ik deze uitvoering ook vind – daar kunnen van Keulen c.s. zich niet mee aan meten.
Het zit hem voornamelijk in het met elkaar verstrengeld zijn en het als één lichaam functioneren van een bestaand ensemble.
JOHANNES BRAHMS, MAX REGER
Sharon Kam (klarinet), Isabelle van Keulen (viool), Ulrike Anima-Mathè (viool), Volker Jacobsen (altviool), Gustav Rivinius (cello)
Berlin Classics 0300643BC
Basia con fuoco 