Tekst Neil van der Linden

• 

Alsof het bijna een prequel was voor Michel van der Aa’s Upload, zo ervoer ik Vrouw of Vos, een fantasierijke ontroerende voorstelling, op een tekst van Judith Herzberg, door het ensemble van Ulrike Quade. Er zijn parallellen en spiegelingen, in de uitvoering en in het verhaal.

Upload (onlangs bij de Nederlandse opera) ging over een toekomst waarin twee mensen, een vader en een dochter, elkaar zoeken en vinden. De vader is getransformeerd in een digitale file, de dochter is van menselijk vlees en bloed. Absurdistisch misschien, maar het kan in de toekomst een realiteit worden.

Vrouw en Vos gaat ook over twee mensen, een pasgetrouwd stel. En ook hier is er een transformatie: tijdens een wandeling in het bos verandert de vrouw in een vos. Nadat ze van de schrik zijn bekomen vinden ze een manier om voort te leven als mens en dier. Lastig is wel dat de man van beroep jager is.

Vrouw en Vos is niet een afschrikwekkend toekomstbeeld, als in Upload, maar, hoe absurdistisch ook, gaat het over het hier en nu, over vervreemding, toenadering, het onmogelijk en het toch wel mogelijke. Dit alles verwoord in de mooie dichterlijke en tegelijk nuchtere taal van Judith Herzberg, die het boek Lady into fox van David Garnett uit 1922 bewerkte tot toneeltekst. Vrouw en Vos gaat ook over afscheid, de eerste keer vanwege het besef van de onherroepelijkheid van de metamorfose, al wordt dit eerste verlies opgevangen doordat de man als een vos leert te leven, en we zien aandoenlijke scenes als de twee het huis waar ze aanvankelijk woonden ombouwen te vossenhol.

• 

Ik trek de vergelijking met Upload nog wat verder door. In plaats van in digitale files als alter ego van personages zoals in Upload, zien we in Vrouw en Vos poppen, het metier van regisseur Ulrike Quade. En inderdaad zijn het niet zomaar poppen. De pop die de jager ‘speelt’ is een realistische dubbelganger van de man die de jager speelt (Marijn Klaver), maar in kleine jongens-formaat.

De andere pop, het alter ego van de vrouw (Annelinde Bruijs), is een vossenpop, zij het dat alleen de kop en de staart van de pop realistisch zijn. In plaats van het lijf en de ledematen zien we een metalen skelet met wervelkolom en poten.  Die echter uitermate realistisch bewegen, als een vos. Ik denk dat dit nog mooier werkt dan als men een complete vos had ‘nagebouwd’. Het geeft de jager in de tekst gelegenheid om ook nog iets liefs te zeggen over haar naaktheid en kwetsbaarheid, en op de een of andere manier is de pop op deze manier heel aandoenlijk. Naast de vossenpop gebruiken de acteurs ook een vossenmasker om het verhaal van de vos geworden vrouw uit te drukken.

• 

Waar in Upload de twee personages elkaar uiteindelijk wél vinden in een, zoals ik onlangs schreef, Wagneriaanse finale droomscene, waarin de vader en dochter één worden, eindigt Vrouw en Vos zonder zo’n Wagneriaanse Verlossing. Heel ontroerend, wordt de man, die inmiddels bijna perfect als vos voortleeft, door andere jagers pardoes doodgeschoten als ze hem inderdaad voor een vos aanzien. Of is er toch een Verlossing: aan het eind van de voorstelling verschijnen drie robotwelpjes ten tonele. Daar had Michel van der Aa niet aan gedacht, om de vergelijking inderdaad ook helemaal tot het eind door te trekken.

• 

Ook zoals bij Upload, zien we ook in Vrouw en Vos ingenieuze projecties op schuivende decorelementen, die prachtig het huis, het vossenhol, het bos en de schuilplaatsen van de twee verbeelden.

Net als bij Upload bestaat een deel van de muziek uit fraaie elektronische soundscapes, afgewisseld met lieflijke lichtelijk absurdistische liedjes, gecomponeerd door Rutger Zuydervelt, gezongen door Annelinde Bruijs, die in sfeer geweldig aansluiten bij Judith Herzberg lieflijke en licht absurdistische taalgebruik.

• 

Trailer:

Ulrike Quade had eerder in een vergelijkbare opzet met twee spelers en twee poppen een prachtige voorstelling over (Alma) Mahler en Kokochka gemaakt en bij de Brusselse opera Madame Butterfly geregisseerd. Komende maart maakt het gezelschap Frank Martins Le Vin Herbé, zijn Tristan und Isolde interpretatie, samen met Capella Amsterdam.

Agenda

Vrouw of Vos door de Ulrike Quade Company
Regie: Ulrike Quade
Tekst: Judith Herzberg naar de roman van David Garnett in de vertaling van Irwan Droog
Acteurs/poppenspeler: Annelinde Bruijs en Marijn Klaver
Decor en videomateriaal: Alexa Meyerman
Poppen gemaakt door: Gabriël Casanova Miralda, Sanne Visscher
Muziek: Rutger Zuydervelt
Foto’s Bas de Brouwer.

Gezien Amsterdam, Theater Bellevue, 17 oktober.

Er zijn nog voorstellingen in het land, 21/10 Hoofddorp, 24/10 Rotterdam, 04/11 Arnhem, 12/11 Enschede, 18/11 Oss, 24/11 Haarlem, 11/12 Roermond.