Wordt de muziekwereld eindelijk wakker? Niet als het aan de grote platenfirma’s ligt, bij hen worden we nog altijd veroordeeld tot Bachs, Beethovens en Wagners; maar gelukkig bestaan de kleine labels nog. Chandos, bij voorbeeld. Een tijd geleden verrasten ze ons met de cd met kamermuziekwerken van Paul Ben–Haim, nu weten ze mij overgelukkig te maken met Jerzy Fitelberg.

Was Ben-Haims naam nog her en der een beetje bekend, Fitelberg is het niet.
Althans Jerzy, want van zijn vader Grzegorz, die een beroemde dirigent was, bestaan nog voldoende oude opnames.

Jerzy Fitelberg (1903 – 1951) werd geboren in Warschau en studeerde eerst met zijn vader die hem als percussionist in het orkest van het Nationale Theater liet spelen.
Om aldus ervaring op te kunnen doen. Vanaf 1922 studeerde hij compositie bij o.a. Franz Schreker in Berlijn. In 1927 maakte hij naam door Sullivan’s Mikado te re-orkestreren voor Erik Charell’s operette-revue in Grosses Schauspielhaus in Berlijn. In 1933 vluchtte hij eerst naar Parijs en daarvandaan naar New York.

Fitelberg behoorde tot de favoriete componisten van o.a. Copland en Artur Rubinstein. Zelf omschreef hij zijn compositiestijl als “vol energie en hoogspanning van een Stravinski gecombineerd met de harmonische complexiteit van Hindemith en kleuren van Franse muziek van Milhaud. Plus de hoognodige satire”.

Zijn werken werden tot aan zijn dood vaak uitgevoerd, daarna verdwenen ze van het toneel. Tot ruim zestig jaar later het ARC Ensemble (ja, dezelfde die ook de cd van Ben-Haim heeft ingespeeld) de draad heeft opgepakt.

Het eerste strijkkwartet uit 1926 begint met een kordate Presto, die mij veel aan Medelssohn doet denken, maar lang duurt het niet. Algauw komen er Slavische thema’s voorbij om plaats te maken voor de melancholieke Meno mosso. Mooi.

Het in 1928 met prijzen overladen tweede strijkkwartet lijkt in de verte een beetje op Janaček, maar dan met Poolse in plaats van Moravische dansen op de achtergrond. De sonatine voor twee violen vermengt alle tegenstrijdigheden uit de late jaren dertig: entertainment, jazz en een (voorzichtige) atonaliteit.

Fisches Nachtgesang, een nachtmuziek voor klarinet, cello en celesta is zo mooi dat het pijn doet. Het doet mij aan een nachtkaars denken, die voorzichtig uitgaat. Toegedekt met de sussende woorden ‘ga gerust maar slapen doe je je ogen toe’, maar echt gerustgesteld ben je niet.

De zeer aanstekelijk spelende leden van het Canadese ARC Ensemble zijn in het dagelijks leven allen werkzaam op het Glenn Gould Conservatorium. Wat een cd! Tien met een griffel!

 Jerzy Fitelberg
Chamber Works
String Quartets Nos 1 and 2
Serenade; Sonatine; Nachtmusik ‘Fisches Nachtgesang’
ARC Ensemble
Chandos CHAN 10877

PAUL BEN-HAIM

SZYMON LAKS. Muziek uit een andere wereld